Trước ngày thi tốt nghiệp THPT, ‘đói ngủ’, quên ăn nguy hiểm như thế nào?
Đói ngủ, ngủ không đủ giấc, quên ăn, ăn không đủ chất có nguy hiểm? Thí sinh chuẩn bị thi tốt nghiệp THPT cần lưu ý gì về việc chăm sóc não bộ thời gian này?
Nhiều thí sinh lo lắng, “đói” ngủ, stress trước kỳ thi tốt nghiệp THPT – ẢNH MINH HỌA: NGỌC THẮNG
Bài viết dưới đây chia sẻ những lời khuyên của tiến sĩ, bác sĩ (TS, BS) Nguyễn Thanh Danh; Chủ tịch Hội đồng Khoa học Viện Dinh dưỡng TP.HCM, về việc chăm sóc sức khỏe thế nào cho thí sinh chuẩn bị thi tốt nghiệp THPT.
Cảnh giác chức năng não bị suy yếu
Ngày thi tốt nghiệp THPT 2020 sắp đến, các thí sinh khó tránh khỏi lo lắng, tập trung trí óc để học tập, ôn luyện bài vở cho việc thi cử, nhiều em quên ăn quên ngủ, thức đến tận khuya để học bài và còn tranh thủ lên mạng. Do quá nhiều áp lực nên các em rất dễ bị stress, mệt mỏi, biếng ăn, hấp thu kém nên thiếu năng lượng và các dưỡng chất cần thiết cho sức khỏe, gây suy yếu hoạt động trí não và suy giảm sức đề kháng, dễ mắc các bệnh nhiễm trùng, làm ảnh hưởng đến năng suất học tập.
Khi não bị suy yếu, các em có thể cảm thấy các biểu hiện như: mau mệt hơn trước, khó tiếp thu bài vở, lâu nhớ nhưng mau quên, sức chịu đựng kém, dễ bị kích thích, hay nóng tính, khó làm chủ được cảm xúc: dễ nổi nóng, khó cảm thông. Mất dần hứng thú với học tập, ý chí và nghị lực không mạnh mẽ, lòng ham hiểu biết bị suy giảm. Tri giác và cảm giác bị trì trệ, cầm ly, chén hay bị rớt. Hay bị rối loạn giấc ngủ, chiêm bao, sáng mệt mỏi không muốn dậy.
Thí sinh TP.HCM ăn sáng, ôn bài trước giờ vào tham gia một kỳ thi – ẢNH THÚY HẰNG
Ăn gì tốt cho não?
Hiện nay, các nhà nghiên cứu nhận thấy có ít nhất 6 loại chất dinh dưỡng cần thiết cho nhu cầu cấu trúc và thực hiện tốt nhất các chức năng của não như sau: Glucose, acid béo thiết yếu, phospholipid, acid amin, vitamin, khoáng chất và oxygen. Ngoài ra còn một số chất có liên đới khác như nước, chất xơ và cả các chất có hoạt tính sinh học chống lại sự thoái hóa tế bào và các neuron thần kinh như beta-caroten, lycopen, gamma oryzanol, anthocyanin…
Thứ nhất, Glucose là nguồn năng lượng chính của não. Để giữ cân bằng và ổn định glucose máu cho tế bào não, các em nên dùng các thực phẩm có chỉ số đường huyết thấp như tinh bột của khoai củ, ngũ cốc nguyên cám, gạo lứt, các loại đậu, rau và trái cây. Nên hạn chế sử dụng các carbohydrate có trọng lượng phân tử thấp như đường mía tẩy trắng, đường sữa (lactose). Người lao động trí óc không nên để đói mà cần ăn nhiều bữa ăn trong ngày (4-6 bữa) và chú ý ăn sáng đầy đủ.
Thứ 2, là các chất béo thiết yếu: nguyên liệu cấu tạo màng tế bào não. Ngoài các chất béo thiết yếu, não còn cần cả chất béo bão hòa và cholesterol. Các chất béo thiết yếu cần cung cấp cho não như omega-3 và omega-6. Vì vậy, để giúp cho não hoạt động tốt, nên có ít nhất 3 bữa cá biển trong tuần. Nếu không có cá hoặc không ăn được cá thì nên thay thế bằng các loại đậu hoặc các hạt có nhiều dầu. Phospholipid là người bạn tốt của trí nhớ, có nhiều trong lòng đỏ trứng, trong các phủ tạng động vật.
Tiến sĩ, bác sĩ Nguyễn Thanh Danh
Thứ 3, chất đạm hay acid amin, nguyên liệu cấu tạo đồng thời là sứ giả của não là chất dinh dưỡng đặc biệt quan trọng trong việc thực hiện chức năng tư duy, nhớ, lưu trữ và tái hiện thông tin của não.
Các acid amin cần thiết cho các hoạt động của não hay được nhắc đến là tryptophan, lysin, methionin, phenylalanin, taurine, có trong thịt, cá, trứng, sữa và các loại đậu. Trong bữa ăn hằng ngày nên dùng kết hợp hoặc đan xen giữa đạm động với đạm thực vật như: Đậu phộng, hạt điều, mè, các loại hạt, tảo spirulina, rong biển và nấm.
Thứ 4, Vitamin và khoáng chất, giúp chuyển hóa các chất. Các em cần ăn nhiều rau củ quả (300 g rau mỗi ngày) để có đủ vitamin và khoáng chất, chất xơ, các hoạt chất có hoạt tính sinh học bảo vệ và chống lại sự thoái hóa tế bào và các neuron thần kinh như beta-caroten, lycopen, gamma oryzanol, anthocyanin có nhiều trong các loại rau quả. Nên chọn các thực phẩm tươi tốt, tránh các thực phẩm qua nhiều khâu chế biến, thực phẩm nhiều đường, nhiều chất béo.
Tiếp theo là Oxygen, một chất dinh dưỡng quan trọng không thể thiếu. Khi não thiếu oxy, thường có các biểu hiện sau: Mệt mỏi, hoa mắt, suy nhược, giảm trí nhớ, giảm khả năng tập trung, hay ngất xỉu. Vì thế, các em nên làm việc trong môi trường thông thoáng, đủ ánh sáng, luyện tập hít thở sâu để trao đổi oxy của phổi được thông suốt. Lưu ý điều trị bệnh thiếu máu, nhất là thiếu máu thiếu máu thiếu sắt để hồng cầu có đủ hemoglobin vận chuyển oxy cung cấp cho não.
Một số chất đáng lưu ý khác cần cho hoạt động của não, trong đó có nước, các em cần uống đủ 1,5 – 2 lít nước mỗi ngày.
Thí sinh không cần đeo khẩu trang khi ngồi làm bài thi tốt nghiệp THPT
“Đói ngủ” có nguy hiểm cho não?
Để đạt được sự minh mẫn, thông thái, não không chỉ được cung cấp đủ chất dinh dưỡng mà não luôn cần được chăm sóc bởi các phương pháp quan trọng khác.
Dù học thi tốt nghiệp THPT cũng không nên đói ngủ, cần ngủ thỏa mãn theo nhu cầu cơ thể, nên ngủ sớm trước 10 giờ đêm, tránh ngủ muộn kéo dài sẽ dễ làm suy nhược não, suy giảm năng suất lao động trí óc.
Trái cây đa sắc giúp cho sức khỏe trí não – SHUTTERSTOCK
Đêm cần ngủ từ 7-8 tiếng, ngủ trưa 30 phút – 2 tiếng, nếu không ngủ được cũng nên nhắm mắt nằm yên 15-20 phút cũng rất có lợi cho sức khỏe. Đồng thời, để duy trì sự nhạy bén của trí não, các em có thể ngồi thiền, tập yoga giúp thư giãn não, tập trung tinh thần, minh mẫn, phòng ngừa bệnh tật và phòng chống stress hiệu quả.
Ngoài ra, cần tăng cường vận động. Các em đừng quên luyện tập như đi bộ, chạy bộ, bơi lội…, giúp tăng cường tăng sinh lực, thải trừ các chất ứ đọng, duy trì sự nhạy bén của các phản xạ thần kinh và quá trình tư duy của não. Khi đang chuẩn bị thi tốt nghiệp THPT chỉ nên tập nhẹ nhàng, vừa sức.
Bên cạnh đó, dù ôn thi tốt nghiệp THPT, các em cần biết tôn trọng nhịp sinh học, các việc dù đơn giản như ăn, ngủ, vận động, làm việc, nghỉ ngơi và vui chơi giải trí luôn cần được sắp xếp thỏa đáng theo giờ giấc nhất định để duy trì sức khỏe thể chất và tinh thần.
Để con đầu óc minh mẫn đi thi, bố mẹ cần chú ý những thực phẩm bổ não nào?
Những thực phẩm dễ kiếm như trái cây, trứng, cá, các loại hạt... là nguồn dinh dưỡng thiết yếu để giữ trí não luôn khỏe mạnh, minh mẫn.
Khi bộ não phải tập trung làm việc lâu, tình trạng căng thẳng, mệt mỏi tất yếu sẽ xảy ra mà không có loại thuốc nào có thể chữa trị được.
Để trí não hoạt động minh mẫn, khỏe mạnh, cần cung cấp đủ chất dinh dưỡng cần thiết.
Tuy nhiên, nếu có chế độ dinh dưỡng hợp lý, sức khỏe não bộ sẽ được cải thiện, thúc đẩy sự tập trung và kéo dài tình trạng minh mẫn lâu hơn.
Dưới đây là những thực phẩm bổ dưỡng rất tốt cho não:
Cá có dầu
Những loại cá béo/cá dầu như cá hồi, cá thu, cá trích, cá mòi hoặc cá cơm... có chứa lượng omega-3 rất cao, thứ mà bộ não cần hàng ngày. Chất này giúp xây dựng các màng bao quanh mỗi tế bào trong cơ thể, bao gồm cả các tế bào não. Do đó, có thể giúp cải thiện cấu trúc của các tế bào não (tế bào thần kinh).
Các nghiên cứu cho thấy DHA có thể giúp tăng cường trí nhớ và kỹ năng nhận thức. Đặc tính chống viêm của omega-3 cũng hỗ trợ những người bị tăng động giảm tập trung - ADHD.
Theo báo cáo của Viện Y tế Quốc gia Mỹ, phụ nữ trưởng thành cần khoảng 1,1g omega-3/ngày. 3 ounces (khoảng 28g) cá hồi hoang dã chứa khoảng 1,24g DHA và 0,35g EPA (2 loại omega-3 có trong hải sản).
Các loại hạt
Các loại hạt như hạt điều, hạnh nhân, óc chó, hạt dẻ, đậu phộng, đậu nành... là một nguồn cung cấp chất béo và protein thực vật có lợi cho cơ thể. Ăn nhiều các loại hạt có thể tốt cho não, vì những thực phẩm này có chứa axit béo omega-3 và chất chống oxy hóa.
Đặc biệt quả óc chó ngoài khả năng chống viêm rất tốt, nó còn là nguồn dinh dưỡng có lợi duy nhất của axit alpha linolenic (ALA). Điều này có nghĩa loại quả này giúp cho máu lưu thông tốt, từ đó cho phép phân phối oxy đến não một cách hiệu quả.
Các loại hạt cũng là nguồn chứa nhiều vitamin E chống ô xy hóa, giúp bảo vệ tế bào khỏi stress oxy hóa gây ra bởi các gốc tự do. Khi một người già đi, não của họ có thể tiếp xúc với dạng stress oxy hóa này và do đó vitamin E có thể hỗ trợ sức khỏe não bộ ở tuổi già. Một đánh giá năm 2014 cũng cho thấy, vitamin E cũng có thể góp phần cải thiện nhận thức và giảm nguy cơ mắc bệnh Alzheimer.
Rau màu xanh đậm
Các loại rau xanh đậm như rau cải xoăn, cải bó xôi, rau ngót, cải xoong... là những thực phẩm bổ não tuyệt vời. Chúng đầy vitamin, khoáng chất, chất xơ và các chất dinh dưỡng chống lại bệnh tật, rất cần cho hệ thần kinh khỏe mạnh.
Sô cô la đen
Sô cô la đen chứa hàm lượng cacao nhiều hơn những loại sô cô la khác. Trong cacao có chứa flavonoid, một loại chất chống oxy hóa. Não rất dễ bị stress ô xy hóa, điều này góp phần làm suy giảm nhận thức liên quan đến tuổi tác và các bệnh về não. Vì vậy, chất chống oxy hóa đặc biệt quan trọng đối với sức khỏe của não.
Một số nghiên cứu trước đây cho thấy thành phần flavonoid của sô cô la có thể đảo ngược các vấn đề về trí nhớ ở ốc sên. Và nghiên cứu mới nhất năm 2018 ở người cũng cho thấy, sô cô la đen có tác dụng hỗ trợ tăng cường trí não. Các nhà nghiên cứu đã sử dụng các phương pháp hình ảnh để xem xét hoạt động trong não sau khi những người tham gia ăn sô cô la với ít nhất 70% cacao và cho biết, sô cô la đen có thể cải thiện độ dẻo dai của não, điều này rất quan trọng cho việc học và cũng có thể cung cấp các lợi ích khác liên quan đến não.
Dầu ô liu và dầu hạt lanh
Các nhà nghiên cứu về thần kinh đã phát hiện ra rằng dầu ô liu và hạt lanh được đánh giá cao nhất trong não của bạn. Những loại dầu này chứa nhiều chất dinh dưỡng chống lão hóa như omega-3 và vitamin E. Dầu ô liu cũng rất giàu chất béo không bão hòa đơn, một loại chất béo tốt cho tim cũng như cho não.
Quả mọng
Giống như sô cô la đen, nhiều loại quả mọng có chứa chất chống oxy hóa flavonoid. Chất chống oxy hóa giúp giảm viêm và stress oxy hóa. Các chất chống oxy hóa trong quả mọng bao gồm anthocyanin, axit caffeic, catechin và quercetin.
Một đánh giá năm 2014 của các nhà khoa học đã lưu ý rằng các hợp chất chống oxy hóa trong quả mọng có nhiều tác động tích cực đến não, bao gồm: Cải thiện giao tiếp giữa các tế bào não, giảm viêm, tăng độ dẻo, giúp các tế bào não hình thành các kết nối mới, tăng cường học tập và trí nhớ, giảm hoặc trì hoãn các bệnh thoái hóa thần kinh liên quan đến tuổi và suy giảm nhận thức.
Các loại quả mọng giàu chất chống oxy hóa tốt cho não gồm: Dâu tây, dâu đen, quả việt quất, quả dâu tằm...
Nước
Nước vô cùng quan trọng đối với sức khỏe não bộ. Nên bắt đầu ngày mới bằng một ly nước và kết thúc một ngày với một tách trà thảo dược.
Theo nhà các nhà khoa học, nước lấp đầy khoảng trống giữa các tế bào, giúp tạo protein và hấp thụ chất dinh dưỡng, cũng như loại bỏ các chất thải. Chỉ giảm lượng nước từ 2 đến 4% cũng đã khiến não mất cân bằng, gây ra các phản ứng chậm trễ, đau đầu, thay đổi tâm trạng và nghiêm trọng hơn thế nữa.
Lượng DHA trong nước (ngoại trừ nước tinh khiết) khá dồi dào nên việc uống đủ số lượng nước là có thể cung cấp phần lớn nhu cầu về chất này của cơ thể.
Trứng
Trứng được nhiều người thưởng thức cho bữa sáng, trứng có thể là một thực phẩm bổ não hiệu quả, vì đây là nguồn tốt của các vitamin nhóm B như: Vitamin B6, vitamin B12, acid folic (vitamin B9)... Nghiên cứu gần đây cho thấy, những vitamin này có thể ngăn ngừa co rút não và trì hoãn sự suy giảm nhận thức.
Quả bơ
Bơ chứa nhiều chất béo không bão hòa có lợi cho sức khỏe. Ăn chất béo không bão hòa đơn có thể làm giảm huyết áp, trong khi đó huyết áp cao có sự liên kết với suy giảm nhận thức. Do đó, bằng cách giảm huyết áp, chất béo không bão hòa trong bơ có thể làm giảm nguy cơ suy giảm nhận thức.
Để có sức khỏe tốt nhất cho sĩ tử trước kỳ thi tốt nghiệp THPT Chuyên gia đưa ra các bí quyết giữ sức khỏe, giúp thí sinh chuẩn bị tốt nhất về thể chất và tinh thần cho kỳ thi tốt nghiệp THPT sắp tới. Kỳ thi tốt nghiệp THPT 2020 đang cận kề. Ngày 8/8, thí sinh đến trường làm thủ tục dự thi. Sáng 9/8, các em thi môn đầu tiên, Ngữ văn, thời gian...