Trung Quốc viện trợ hàng tỉ USD, Campuchia vẫn nghi ngờ Bắc Kinh

Trung Quốc đã dung túng, nuôi dưỡng lực lượng diệt chủng khét tiếng Khmer Đỏ gây ra cái chết của khoảng 1,7 triệu người và gần như phá hủy đất nước Campuchia.

Thủ tướng Campuchia Hun Sen và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Ảnh: Reuters.

The Diplomat ngày 7/10 đăng bài phân tích của Phoak Kung từ đại học J. Mengly Quach, thành viên cao cấp Viện Hợp tác và Hòa bình Campuchia bình luận, chưa bao giờ dễ dàng để vẽ một bức tranh màu hồng của mối quan hệ Campuchia – Trung Quốc. Mặc dù có nhiều hoạt động thăm viếng cấp cao và những màn thể hiện tình hữu nghị, nhưng sự mất lòng tin giữa 2 quốc gia vẫn còn sâu sắc và phổ biến.

Mỉa mai hơn nữa là ngay cả khi Trung Quốc đã viện trợ hàng tỉ USD, cho vay và đầu tư vào quốc gia được Bắc Kinh xem như đồng minh thân cận trong những năm qua, có vẻ như vẫn không thể khắc phục được sự thâm hụt lòng tin và uy tín.

Theo Phoak Kung, lịch sử có thể hữu ích trong việc lý giải vấn đề hóc búa này. Bắc Kinh và Phnom Penh có quan hệ ngoại giao chính thức năm 1958, thời kỳ Chiến tranh Lạnh khi Hoàng thân Sihanouk quyết định thực hiện chính sách không liên kết.

Nhưng phương Tây luôn ngờ vực các mối quan hệ gần gũi giữa ông với các nhà lãnh đạo Trung Quốc. Trong suốt sự nghiệp chính trị của mình, Sihanouk vẫn tiếp tục đóng vai trò tủng tâm trong việc duy trì, bảo vệ quan hệ với Bắc Kinh.

Từ năm 1975 đến 1978, Trung Quốc đã dung túng, nuôi dưỡng lực lượng diệt chủng khét tiếng Khmer Đỏ gây ra cái chết của khoảng 1,7 triệu người và gần như phá hủy đất nước Campuchia. Hơn nữa Trung Quốc cũng là một trong số ít các quốc gia tiếp tục hỗ trợ Khmer Đỏ sau khi bọn diệt chủng này bị Cộng hòa Nhân dân Campuchia, tiền thân đảng Nhân dân Campuchia CPP lật đổ dưới sự hỗ trợ của quân tình nguyện Việt Nam.

Việc ký Hiệp định Hòa bình Paris ngày 23/10/1991 đã giúp chấm dứt cuộc nội chiến, nhưng nó không làm cho mối quan hệ Campuchia – Trung Quốc ngay lập tức bình thường. Ngay cả khi đảng bảo hoàng Funcinpec thân Trung Quốc giành thắng lợi trong cuộc bầu cử năm 1993 cũng không thể khôi phục hoàn toàn quan hệ với Bắc Kinh.

CPP đã duy trì được ảnh hưởng và quyền lực chặt chẽ. Các nhà lãnh đạo của đảng này đã cảnh giác với Trung Quốc vì những mối quan hệ rắc rối trong quá khứ. Quan hệ Bắc Kinh – Phnom Penh chỉ thực sự bắt đầu cải thiện từ năm 1997, cách giải thích có thể là do hậu quả của cuộc đụng độ chết người tháng 7 năm đó, rõ ràng CPP sẽ là thế lực thống trị vũ đài chính trị Campuchia khi đánh bại lực lượng bảo hoàng Funcinpec.

Vợ chồng Tập Cận Bình chiêu đãi mẹ con Quốc vương Campuchia Sihamoni mới đây tại Điếu Ngư Đài khi Thái hậu Campuchia qua Bắc Kinh chữa bệnh. Ảnh: Tân Hoa Xã.

Những dịch chuyển cân bằng quyền lực nội bộ Campuchia đã làm cho Trung Quốc nhận ra rằng cần phải xem xét lại các chiến lược trong quá khứ và ủng hộ các nhà lãnh đạo CPP nếu muốn khôi phục quan hệ ngoại giao đổ nát với Campuchia. Kết quả là Bắc Kinh nhanh chóng nổi lên thành một trong những nhà tài trợ quan trọng nhất của quốc gia này.

Bên cạnh hỗ trợ tài chính, Trung Quốc cũng đã giúp Campuchia tăng cường lực lượng an ninh, cung cấp các thiết bị quân sự trị giá hàng triệu USD cho đồng minh của mình. Chỉ trong năm 2010, Trung Quốc đã đồng ý cung cấp cho Campuchia 257 xe tải quân sự và 50 ngàn bộ quân phục cho các lực lượng vũ trang Campuchia.

Ngoài ra Bắc Kinh cung cấp 1000 khẩu súng ngắn, 50 ngàn viên đạn cho lực lượng cảnh sát quốc gia Campuchia. Đây chỉ là một vài điểm nổi bật trong hợp tác quân sự 2 nước.

Sau cuộc khủng hoảng bầu cử tháng 7/2013, trong đó phe đối lập Cứu quốc Campuchia (CNRP) tuyên bố tẩy chay kết quả, Trung Quốc là một trong số ít quốc gia ủng hộ chiến thắng của CPP. Tháng 8/2013 Vương Nghị sang Phnom Penh và hứa hẹn với các tầng lớp cầm quyền rằng Trung Nam Hải sẽ hỗ trợ vững chắc cho họ để tránh can thiệp, xáo trộn từ nước ngoài.

Đổi lại, các nhà lãnh đạo CPP ủng hộ mạnh mẽ chính sách “một Trung Quốc”. Năm 1997, Campuchia đóng cửa Văn phòng Kinh tế và văn hóa Đài Bắc. Tháng 7/2014, Hun Sen khẳng định rằng quan điểm bất di bất dịch của Campuchia là “một Trung Quốc”. Phnom Penh cũng khiến phương Tây tức giận sau khi trục xuất 20 người Duy Ngô Nhĩ xin tị nạn về Trung Quốc ngày 19/12/2009.

Trong hội nghị Ngoại trưởng ASEAN năm 2012, Campuchia đã sử dụng vai trò Chủ tịch luân phiên khối để ngăn cản các nhà lãnh đạo khu vực ra một tuyên bố mạnh mẽ về căng thẳng ở Biển Đông để làm hài lòng Bắc Kinh. Động thái này đã vấp phải rất nhiều chỉ trích.

Bà Bố Kiến Quốc, Đại sứ Trung Quốc tại Campuchia trao tặng các thiết bị quân sự cho quân đội, cảnh sát nước sở tại. Ảnh: Tân Hoa Xã.

Những sự việc này cho thấy rõ ràng mối quan hệ Campuchia – Trung Quốc mạnh hơn bao giờ hết, Campuchia có lẽ là đồng minh đầu tiên để Bắc Kinh duy trì ảnh hưởng tại Đông Nam Á nên theo logic thông thường, không có lý do gì 2 nước không làm việc cùng nhau.

Tuy nhiên quan hệ Campuchia – Trung Quốc vẫn mong manh như sợi chỉ treo chuông. Tất nhiên từ quan điểm của các tầng lớp cầm quyền Trung Quốc, quan hệ tốt dường như là điều hiển nhiên vì cả Bắc Kinh và Phnom Penh đều có điều họ muốn. Nhưng nó chỉ xảy ra với giả định chính phủ của họ nắm vững quyền lực. Với bối cảnh chính trị thay đổi, giả định này không có gì chắc chắn với Campuchia.

Người Trung Quốc sẽ cảm thấy có gì đó không hợp lý hi họ đã đưa hàng tỉ USD sang quốc gia này. Tuy nhiên nếu Bắc Kinh muốn duy trì quan hệ mạnh mẽ và lâu dài với Phnom Penh, họ sẽ phải vượt qua cách tiếp cận hiện nay và ủng hộ hào phóng hơn nữa, đặc biệt là cho các tầng lớp người dân Campuchia chứ không phải một bộ phận quan chức.

Không giống như các đối tác phương Tây, Trung Quốc không ủng hộ dân chủ hay nhân quyền, các vấn đề quản lý nội bộ khác. Trong thực tế, Trung Quốc cần có chính sách để xây dựng lòng tin trong dân Campuchia, trong đó cần đầu tư nhiều hơn cho những người trẻ, lực lượng đang ngày càng lớn mạnh trong nền địa chính trị Campuchia.

Trong thập kỷ qua, nền kinh tế Campuchia đã phát triển với tốc độ nhanh chóng, đưa hàng triệu người thoát khỏi đời sống nghèo đói cùng cực. Tuy nhiên nước này vẫn đối mặt với sự thâm hụt kỹ năng nghiêm trọng. Trung Quốc đã có thể giúp đỡ bằng cách cung cấp kinh phí học bổng đàu tạo nghề, tăng năng suất cho hàng trăm doanh nghiệp Trung Quốc tại Campuchia đang vật lộn để tuyển dụng công nhân tay nghề cao.

Nhưng trên thực tế, viện trợ của Trung Quốc cho Campuchia lại gây ra những lời chỉ trích nặng nề. Nhiều nước phương Tây cáo buộc Trung Quốc viện trợ “vô điều kiện” cho Campuchia khiến chất lượng của các dự án được tài trợ đều có vấn đề. Cầu đường do Trung Quốc tài trợ và xây dựng có chất lượng kém. Ngay cả trực thăng quân sự Trung Quốc viện trợ cho Campuchia cũng bị rơi hôm 14/7 vừa qua.

Đó là một lời nhắc nhở tàn nhẫn với Bắc Kinh rằng họ thực sự cần phải suy nghĩ lại cách tiếp cận của mình khi viện trợ cho Campuchia. Trung Quốc được xem là rất ít quan tâm đến việc hỗ trợ các vấn đề xã hội, ngược lại với các nước phương Tây thường tập trung vào các đối tượng nghèo và dễ bị tổn thương, đó là lý do tại sao dân thường Campuchia tin cậy phương Tây hơn là Trung Quốc.

Theo Giáo Dục