Trung Quốc vẫn “cố tình nhập nhằng”

Trong khi Malaysia, Philippines, Viêt Nam dường như đang tiên hành các bước đưa yêu sách phù hợp thì chính sách của Trung Quôc về các yêu sách trên Biên Đông vân là “cô tình nhâp nhằng”.

Lãnh thổ của một quốc gia bao gồm lãnh thổ đất liền cùng với các đảo thuộc chủ quyền. Nguyên tắc chung là tất cả các đảo được hưởng cùng các khu vực biển như lãnh thổ đất liền, có nghĩa là, một vùng lãnh hải, vùng EEZ và thềm lục địa. Các quy tắc về đường cơ sở áp dụng cho đất liền cũng dùng cho các đảo. Quy tắc thông thường là đường cơ sở là ngấn thủy triều thấp dọc theo bờ biển.

Tuy nhiên, có một ngoại lệ quan trọng đối với một số loại đảo. Điều 121 (3) của UNCLOS quy định rằng “đảo đá không duy trì được sự cư trú của con người hay đời sống kinh tế riêng thì sẽ không có vùng đặc quyền kinh tế hay thềm lục địa. Nói cách khác, đảo đá chỉ được hưởng lãnh hải.

Mặt bằng triêu thâp và các thê địa lý ngâm

Mặt bằng triêu thâp là những vùng đât hình thành tự nhiên có nước bao quanh, nôi lên trên mặt nước khi thuỷ triêu xuông nhưng nằm dưới mặt nước lúc thuỷ triêu lên. Các vùng mặt bằng triêu thâp không phải là đảo và không có lãnh hải riêng. Tuy nhiên, nêu nằm trong khoảng cách 12 hải lý của bât kỳ vùng lãnh thô nào, kê cả các đảo, những vùng này có thê được dùng làm điêm đo đường cơ sở của vùng lãnh thô đó [để tính bề rộng của lãnh hải].

Không quôc gia nào có quyên đòi chủ quyên trên môt vùng mặt bằng triêu thâp. Nêu môt vùng mặt bằng triêu thâp nằm trong lãnh hải của môt quôc gia ven biên thì nó thuôc vê chủ quyên của quôc gia đó, vì quôc gia ven biên đó có chủ quyên đôi với đáy biên và tâng đât cái trong vùng lãnh hải của mình. Nêu vùng mặt bằng triêu thâp nằm trong vùng đặc quyên kinh tê hoặc trên thêm lục địa thì nó không thuôc vê chủ quyên của quôc gia nào. Tuy nhiên quôc gia sở hữu vùng đặc quyên kinh tê hay thềm lục địa mà có chứa vùng mặt bằng triêu thâp thì sẽ có quyên tài phán trên vùng mặt bằng triêu thâp này.

Các tàu tuần tra của cảnh sát biển Trung Quốc. Ảnh: Cqzg.

Yêu sách đối với vùng biển của các nước thành viên ASEAN

Tât cả các quôc gia thuôc Hiêp hôi các quôc gia Đông Nam Á (ASEAN) mà có yêu sách về biển đêu mới chỉ đòi một vùng lãnh hải, vùng đặc quyên kinh tê và thêm lục địa đo từ đường cơ sở dọc theo bờ biên thuộc đất liền, hoặc từ đường cơ sở quân đảo trong trường hợp của Philippines. Malaysia và Viêt Nam đã yêu sách một vùng đặc quyên kinh tê 200 hải lý từ đường cơ sở bờ biên thuộc đất liền của môi nước.

Vào tháng 5/2009, Malaysia và Viêt Nam cùng nhau đê trình hô sơ vê thêm lục địa mở rông ở phía nam Biên Đông lên Uỷ ban ranh giới thêm lục địa (CLCS) của Liên hiêp quôc. Viêt Nam cũng nôp riêng môt hô sơ thêm lục địa mở rông khác ở phía bắc Biên Đông cho CLCS. Trung Quôc và Philippines phản đôi và yêu câu CLCS không xem xét các hô sơ này với lý do có tranh châp ở các vùng biên này.

Vào năm 2009, Philippines cũng tiên hành các bước quan trọng trong viêc làm rõ các yêu sách về biển của nước này bằng viêc thông qua luât mới vê đường cơ sở phù hợp với các điêu khoản của UNCLOS vê đường cơ sở quân đảo. Luật này gợi ý rằng Philippines muốn đòi một vùng đặc quyền kinh tế tính từ đường cơ sở quần đảo của mình. Trong luật này, các đảo ngoài khơi mà Philippines tuyên bô chủ quyên ở Biên Đông, bao gôm cả Bãi cạn Scarborough, đêu sẽ được quản lý theo chê đô đảo trong Điêu 121 của UNCLOS.

Những bước đi này của Malaysia, Philippines, và Viêt Nam có ý nghĩa rât quan trọng trên ba khía cạnh. Môt là, lân đâu tiên các bản đô đính kèm trong hô sơ đê trình lên CLCS chỉ rõ giới hạn vùng đặc quyên kinh tê của Malaysia và Viêt Nam. Hai là, luât đường cơ sở mới của Philippines tạo điêu kiên dê dàng cho viêc tính toán giới hạn vùng đặc quyên kinh tê 200 hải lý của nước này. Ba là, cả ba nước này chỉ tuyên bô vùng đặc quyên kinh tê tính từ đât liên của họ. Các nước này không tuyên bô vùng đặc quyên kinh tê từ bât kỳ môt đảo ngoài khơi nào mà họ có tuyên bố chủ quyên.

Điêu này cho thây rằng ba nước ASEAN này (và có thê cả Brunei) có thê đang chuyên hướng sang viêc thông nhât quan điêm đôi với các thê địa lý ngoài khơi ở quân đảo Trường Sa. Nêu đúng như vây thì các nước này có thê sẽ đưa ra các lâp trường như sau. Môt là, họ chỉ tuyên bô chủ quyên đôi với các thê địa lý thoả mãn định nghĩa vê đảo theo UNCLOS (tức là chỉ có môt phân ba trong tông sô các thê địa lý ở quân đảo Trường Sa).

Hai là, hâu hêt các thê địa lý mà thỏa mãn định nghĩa về đảo thì lại là “những đảo đá không có khả năng duy trì viêc định cư và hoạt đông kinh tê của con người trên đó” và không được hưởng quy chế có vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa riêng.

Ba là, ngay cả đôi với các đảo lớn có thể được hưởng quy chế có vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa riêng thì chúng cũng chỉ nên cho chúng hưởng lãnh hải 12 hải lý để không gây hiệu ứng thiếu cân xứng lên việc phân định biển. Hê quả thực tê của lâp trường chung này là hâu hêt các tài nguyên ở Biên Đông sẽ nằm trong vùng đặc quyên kinh tê của các quôc gia ven biên. Các vùng biên tranh châp sẽ chỉ giới hạn trong vùng lãnh hải 12 hải lý xung quanh các đảo tranh châp.

Yêu sách của Trung Quôc

Trong khi Malaysia, Philippines, và Viêt Nam dường như đang tiên hành các bước đưa yêu sách của họ phù hợp với UNCLOS thì chính sách của Trung Quôc về các yêu sách trên Biên Đông vân là “cô tình nhâp nhằng”. Trung Quôc vân không đáp lại viêc các bên có liên quan liên tục yêu câu nước này làm rõ các tuyên bô chủ quyên và và yêu sách biển.

Điêu đáng lo ngại hơn là Trung Quôc dường như đang chuyên theo hướng khẳng định yêu sách biển không chỉ dựa trên UNCLOS mà còn dựa trên lịch sử. Điêu này đặc biêt gây lo lắng cho các bên vì hâu hêt các chuyên gia luât quôc tê đêu đông ý rằng không có cơ sở cho các yêu sách lịch sử như thê này trong UNCLOS và thông lê quôc tê.

Môt trong những vân đê trong các tuyên bô chủ quyên của Trung Quôc là không rõ nước này có tuyên bô chủ quyên trên các thê địa lý không thoả mãn định nghĩa vê đảo của UNCLOS hay không. Ví dụ, Trung Quôc tuyên bô chủ quyên trên Bãi Macclesfield mặc dù đây là bãi ngâm, nằm dưới mặt nước ngay cả lúc thuỷ triêu xuông thâp. Theo luât quôc tê, các quôc gia chỉ có thê tuyên bô chủ quyên đôi với các thê địa lý thoả mãn định nghĩa vê đảo.

Trung Quôc có thê đưa các yêu sách biển của mình phù hợp với UNCLOS bằng cách chỉ tuyên bố chủ quyền đôi với các thê địa lý thoả mãn định nghĩa vê đảo và chỉ đòi vùng đặc quyên kinh tê 200 hải lý từ các đảo lớn hơn. Trung Quôc có thê lâp luân rằng các đảo phải được hưởng hiêu lực đảo đây đủ, nhât là khi vùng đặc quyên kinh tê từ đảo nằm ở ngoài phạm vi vùng đặc quyên kinh tê đòi bởi các quôc gia ven biên tính từ đât liên của họ.

Điêu gây tranh cãi chủ yêu trong yêu sách của Trung Quôc ở Biên Đông là phạm vi yêu sách không dựa trên các đảo đang tranh châp mà dựa trên đường chín đoạn (hay đường chữ U) tai tiêng. Đường này được vẽ trong bản đô kèm theo công hàm mà Trung Quôc gửi cho Tông thư ký Liên hiêp quôc vào tháng 5/2009 đê phản đôi hô sơ thêm lục địa mở rông của Malaysia và Viêt Nam.

Vân đê gây quan ngại chủ yêu là hành đông của Trung Quôc vào năm 2009 rõ ràng cho thây nước này đang theo đuôi yêu sách ở Biển Đông theo ba mặt. Môt là, Trung Quôc tuyên bô chủ quyên đối với các đảo và vùng nước lân cận, mà có thể được hiểu là lãnh hải. Hai là, Trung Quôc cho rằng các đảo này có vùng đặc quyên kinh tê và thêm lục địa riêng. Ba là, Trung Quôc cũng đông thời khẳng định các quyên, quyên tài phán và kiêm soát đôi với các nguôn lợi dưới mặt nước và dưới đáy biển bên trong đường chín đoạn trên một dạng nào đó về các quyền lịch sử.

Tuân thủ luật hay xung đột

Các quôc gia khác cùng có yêu sách không thê châp nhân lâp trường của Trung Quôc rằng nước này có các quyên và quyên tài phán lịch sử đôi với tài nguyên thiên nhiên dưới mặt nước và dưới đáy biển bên trong đường chín đoạn vì các yêu sách của Trung Quôc không hê có nên tảng dựa trên luât quôc tê. Do đó, nêu Trung Quôc vân không sẵn sàng làm cho các yêu sách về biển của họ phù hợp với UNCLOS, và giới hạn yêu sách của họ trong các vùng biển tính từ các đảo, thì nước này sẽ tiếp tục đi theo quỹ đạo pháp lý dẫn tới sự xung đột với các láng giềng ASEAN của họ.

Tác giả: GS Robert Beckman; Biên dịch: Nguyễn Trịnh Đôn – Phạm Văn Song. Hiệu đính: Phạm Thanh Vân – Dương Danh Huy. Nguồn: cil.nus.edu.sg

GS Robert Beckman là Giám đôc Trung tâm luât quôc tê, đông thời là phó giáo sư Khoa luât, Đại học quôc gia Singapore.

Theo Dantri