Trung Quốc thành tâm điểm trong học thuyết kinh tế mới của EU

Liên minh châu Âu (EU) tăng cường sàng lọc đầu tư, kiểm soát xuất khẩu và dùng công cụ phòng vệ thương mại nhằm giảm phụ thuộc vào Trung Quốc , đặc biệt trong các lĩnh vực then chốt như bán dẫn, pin và công nghệ số.

Ảnh minh họa: THX/TTXVN

Theo trang tin EUToday, Ủy ban châu Âu vừa đề ra học thuyết an ninh kinh tế và thương mại mới nhằm bảo vệ thị trường chung khỏi các mối đe dọa từ nước ngoài, trong đó Trung Quốc được đặt ở trung tâm đánh giá rủi ro.

Học thuyết được trình bày tại Brussels giữa tuần này, được thiết kế để dự đoán các biện pháp như hạn chế xuất khẩu vật liệu quan trọng và đầu tư chiến lược vào cơ sở hạ tầng, thay vì phản ứng sau khi tình trạng gián đoạn đã xảy ra.

Học thuyết này được xây dựng dựa trên Chiến lược An ninh Kinh tế châu Âu năm 2023 và gói an ninh kinh tế đầu tiên được công bố vào tháng 1/2024, tập trung vào sàng lọc chặt chẽ hơn đầu tư trực tiếp nước ngoài, phối hợp chặt chẽ hơn về kiểm soát xuất khẩu và thăm dò ban đầu về sàng lọc đầu tư ra nước ngoài trong các công nghệ nhạy cảm.

Các biện pháp mới bao gồm việc sử dụng nhanh hơn và quyết liệt hơn các công cụ phòng vệ thương mại, bao gồm thuế chống bán phá giá và chống trợ cấp. Ủy ban châu Âu (EC) cũng đề xuất các biện pháp kiểm soát chặt chẽ hơn đối với đầu tư nước ngoài và khả năng tiếp cận các gói thầu công khai trong các lĩnh vực như chất bán dẫn, pin, quốc phòng, vũ trụ và công nghệ số tiên tiến, cùng với việc hỗ trợ các công ty đa dạng hóa sản phẩm, tránh xa các nhà cung cấp có rủi ro cao.

Trung Quốc không được đề cập rõ ràng trong các văn bản pháp lý, vốn vẫn chưa đề cập đến quốc gia cụ thể, nhưng các tài liệu và bài phát biểu gần đây của EC đã nêu bật việc Trung Quốc kiểm soát xuất khẩu đất hiếm và các nguyên liệu đầu vào quan trọng khác, cũng như tình trạng dư thừa công suất công nghiệp trong các lĩnh vực như xe điện và thiết bị năng lượng mặt trời. Ủy viên Thương mại EU Maro efčovič đã trình bày học thuyết này như một động thái hướng tới việc xác định và quản lý một cách có hệ thống các rủi ro an ninh trong chuỗi cung ứng trước khi khủng hoảng xảy ra.

Phản ứng của doanh nghiệp khá thận trọng. BusinessEurope, đại diện cho các liên đoàn công nghiệp quốc gia, hoan nghênh EC có cách tiếp cận rõ ràng hơn khi dự định thực hiện chiến lược an ninh kinh tế, nhưng nhấn mạnh rằng các biện pháp kiểm soát phải có mục tiêu, có thể dự đoán được và phù hợp với cam kết của EU về thị trường mở và các quy tắc của WTO. Các nhà sản xuất lớn vẫn phụ thuộc rất nhiều vào thị trường Trung Quốc, vừa là điểm đến tiêu thụ vừa là nguồn cung cấp linh kiện.

Các cuộc khảo sát cho thấy các công ty châu Âu hoạt động tại Trung Quốc đang dần thích nghi với môi trường hạn chế hơn do các biện pháp của Bắc Kinh tạo ra. Một cuộc thăm dò nhanh của Phòng Thương mại EU tại Trung Quốc cho thấy, khoảng 1/3 số công ty được khảo sát có kế hoạch xây dựng năng lực sản xuất bên ngoài Trung Quốc, do họ gặp khó khăn vì chậm trễ trong cấp phép xuất khẩu và bất ổn về các biện pháp kiểm soát xuất khẩu của Trung Quốc đối với các đầu vào quan trọng. Trong khi đó, các nhà đầu tư và công ty con của Trung Quốc tại châu Âu đã cảnh báo rằng việc “quá chú trọng” vào rủi ro an ninh có thể cản trở đầu tư và làm phân mảnh chuỗi cung ứng.

Học thuyết mới của EU chính thức ủng hộ chính sách “ giảm thiểu rủi ro , chứ không tách rời” Trung Quốc. Một phân tích cho Nghị viện châu Âu năm nay đã mô tả giảm thiểu rủi ro là cân bằng giữa tổn thất kinh tế từ việc tái cấu trúc chuỗi cung ứng và những lợi ích an ninh được nhận thấy, chứ không phải là một động thái cắt đứt hoàn toàn quan hệ. Trên thực tế, các quốc gia thành viên EU có mức độ sẵn sàng khác nhau.

Đức, Pháp và Italy minh họa những khác biệt này. Đức đã áp dụng chiến lược quốc gia về Trung Quốc, được xây dựng dựa trên việc giảm thiểu rủi ro trong các lĩnh vực then chốt và sàng lọc đầu tư chặt chẽ hơn, trong khi các tập đoàn công nghiệp lớn tiếp tục nội địa hóa sản xuất “tại Trung Quốc, vì Trung Quốc”. Pháp đã thúc đẩy một chương trình nghị sự an ninh kinh tế quyết đoán hơn dưới khẩu hiệu “tự chủ chiến lược”, bao gồm các biện pháp bảo vệ chặt chẽ hơn đối với các công nghệ và cơ sở hạ tầng then chốt.

Italy, sau khi rút khỏi Sáng kiến ​​Vành đai và Con đường của Trung Quốc, đã tăng cường sàng lọc các thương vụ mua lại của Trung Quốc nhưng đang tìm cách bảo vệ xuất khẩu mà vẫn phù hợp hơn với các mối quan ngại về an ninh của EU và Mỹ.

Sự tương tác giữa học thuyết mới và các cam kết WTO của EU có thể sẽ được xem xét kỹ lưỡng. Các quan chức thuộc Ban Thương mại của EC nhấn mạnh rằng các biện pháp sẽ dựa trên rủi ro, cân đối và có thể bị phản đối, và EU vẫn cam kết tuân thủ các quy tắc thương mại đa phương ngay cả khi được trang bị các công cụ mạnh mẽ hơn. Một số chuyên gia pháp lý chỉ ra nguy cơ rằng các yêu cầu về hàm lượng nội địa và chế độ ưu đãi dành cho các nhà cung cấp có trụ sở tại EU trong các cuộc đấu thầu công khai có thể gây ra tranh chấp tại WTO hoặc hành động trả đũa từ các đối tác bị ảnh hưởng, bao gồm cả Trung Quốc.

Đối với EC, học thuyết này được trình bày như bước tiếp theo trong chương trình nghị sự an ninh kinh tế đã được đẩy nhanh kể từ khi xung đột Nga – Ukraine nổ ra và một loạt các hạn chế xuất khẩu của Trung Quốc. Tác động sẽ phụ thuộc vào cách 27 quốc gia thành viên chuyển đổi các nguyên tắc chung thành các chế độ sàng lọc quốc gia và mức độ doanh nghiệp đánh giá các biện pháp kiểm soát mới này có thể quản lý được hay không.