Trung Quốc rót hàng tỷ USD vào châu Phi: Sự lựa chọn khôn ngoan?
Trung Quốc đang rót hàng tỷ USD vào châu Phi để đảm bảo việc tiếp cận với các nguồn tài nguyên giá rẻ và mở rộng ảnh hưởng. Tuy vậy, một chuyên gia cho rằng Bắc Kinh chưa chắc đã được hưởng lợi từ các khoản đầu tư tại châu lục này.
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình (giữa) chụp ảnh chung với các nhà lãnh đạo châu Phi tại Diễn đàn Hợp tác Trung Quốc – châu Phi ở Bắc Kinh ngày 3/9 (Ảnh: SCMP)
Trong bài viết đăng trên Bưu điện Hoa Nam Buổi sáng, Richard Harris, một nhà quản lý đầu tư, đã đưa ra nhận định về những khoản đầu tư lớn của Trung Quốc vào châu Phi hiện nay. Ông cũng chia sẻ một câu chuyện cá nhân liên quan tới chủ đề này.
“10 năm trước, tôi có chuyến hành trình về trường học cũ của tôi ở Zimbabwe. Chúng tôi thuê một xe ô tô, một tài xế ở Victoria Falls và đi về phía công viên Chobe Game Park ở Botswana. Khi đến khu vực biên giới, tôi đã hỏi tài xế về những bộ quần áo gần như còn mới mà chúng tôi được nhờ mang tới cho những người dân nghèo Zimbabwe”, ông Harris kể lại.
“Chúng đều là đồ cũ. Nhưng vẫn còn tốt hơn so với thứ rác rưởi từ Trung Quốc. Những thứ đó rách ngay từ lần giặt đầu tiên”, Harris dẫn lại lời tài xế châu Phi nói.
Người châu Phi hiện nay không còn “dễ dãi” như trước đây. Họ biết rõ cái giá phải trả cũng như giá trị của mọi thứ. Họ có khả năng đưa ra những lựa chọn khôn ngoan hơn.
Mỹ vẫn là nhà đầu tư lớn nhất tại châu Phi, tuy nhiên Trung Quốc đang đuổi kịp Mỹ. Theo Sáng kiến Nghiên cứu Trung Quốc – châu Phi thuộc Đại học Johns Hopkins, Trung Quốc hiện là chủ nợ chính của châu Phi với khoản t.iền cho vay lên tới 136 tỷ USD từ năm 2000.
Các doanh nghiệp Trung Quốc đang ngày càng đẩy mạnh việc thâu tóm các tài nguyên thô, đất nông nghiệp và mở rộng tầm ảnh hưởng tại châu Phi. Tuy nhiên, điều đó cũng kéo theo những lo ngại về vấn đề tham nhũng, rác thải cũng như phá hủy môi trường tại châu lục này.
Các nhà lãnh đạo châu Phi rất hào hứng với các dự án đầu tư từ nước ngoài với chi phí thấp để xây dựng mạng lưới đường bộ, đường sắt và hồ chứa. Các nguồn t.iền từ nước ngoài giúp đẩy mạnh phát triển và tạo thêm việc làm cho người châu Phi.
Tuy vậy, các công ty Trung Quốc hoạt động tại châu Phi đã mắc phải những sai lầm. Họ mang theo lao động từ Trung Quốc sang châu Phi làm việc, kích động sự giận dữ và bức xúc đối với người châu Phi.
Nguồn tài nguyên tại châu Phi được Trung Quốc khai thác và mua thấp hơn so với giá thị trường do các thỏa thuận hữu nghị giữa các công ty Trung Quốc và lãnh đạo địa phương. Các tài nguyên khai thác bằng máy móc công nghiệp không tạo thêm giá trị cho người dân châu Phi, trong khi các thỏa thuận cho vay có thể tạo ra những khoản nợ khổng lồ khiến các nước châu Phi không đủ khả năng chi trả.
Video đang HOT
Chỉ tính riêng tại Angola, nước này đã vay Trung Quốc 42,2 tỷ USD, chiếm khoảng một nửa GDP hàng năm của cả nước. Zambia cũng sẽ sớm phải tái cơ cấu các khoản nợ của mình, trong khi kỳ tích kinh tế của Ethiopia được cho là nhờ vào 4 tỷ USD hỗ trợ của Trung Quốc.
Nguy cơ với Trung Quốc
T.rẻ e.m Liberia cầm cờ chào đón trong chuyến thăm của lãnh đạo cấp cao Trung Quốc (Ảnh: Reuters)
Để đảm bảo khả năng tiếp cận với các tài nguyên giá rẻ cũng như mở rộng tầm ảnh hưởng tại châu Phi, tại Diễn đàn Hợp tác Trung Quốc – châu Phi diễn ra trong tuần này ở Bắc Kinh, lãnh đạo Trung Quốc đã cam kết sẽ tiếp tục viện trợ 60 tỷ USD cho “lục địa đen”. Trước đó 3 năm, Trung Quốc cũng đã đưa ra cam kết với số t.iền tương tự cho châu Phi. Mặc dù vậy, khoản t.iền này vẫn chưa phải là quá lớn. Tổng số t.iền mà Trung Quốc dự kiến chi cho Sáng kiến Vành đai và Con đường để phát triển các dự án cơ sở hạ tầng khắp các châu lục ước tính từ 4.000-6.000 tỷ USD.
Đầu tư vào châu Phi, Trung Quốc có thể đối mặt với nguy cơ thay đổi chính quyền tại các quốc gia trong châu lục. Thay đổi chính quyền có thể kéo theo việc quốc hữu hóa, khi đó các doanh nghiệp Trung Quốc có thể mất tài sản, không được bồi thường và mất dần ảnh hưởng. Việc Malaysia gần đây đình chỉ dự án trị giá gần 20 tỷ USD do Trung Quốc rót vốn là lời cảnh báo rằng, không có sự đảm bảo vĩnh viễn nào cho các khoản đầu tư của Bắc Kinh ở nước ngoài.
Nhiều ý kiến cho rằng việc Mỹ rút dần các khoản hỗ trợ dành cho các nước châu Phi có thể sẽ tạo khoảng trống để Trung Quốc mở rộng tầm ảnh hưởng. Tuy nhiên đây được xem là khó khăn chứ không phải cơ hội đối với Bắc Kinh.
Hiện tại, việc mở rộng ảnh hưởng tại châu Phi khó hơn nhiều so với giai đoạn thế kỷ 19. Theo chuyên gia Richard Harris, t.iền chỉ lôi kéo được sự trung thành chừng nào t.iền vẫn còn chảy. Xét cho cùng, các quốc gia như Trung Quốc vẫn phải rót nhiều t.iền mới có thể tạo dựng được ảnh hưởng ở châu Phi. Như vậy, những tài nguyên giá rẻ mà Trung Quốc khai thác được ở châu Phi hóa ra lại “đắt” hơn so với dự tính.
Các khoản đầu tư ồ ạt của Trung Quốc và châu Phi đã đặt ra nhiều nghi vấn về “chủ nghĩa thực dân” kiểu mới. Tuy nhiên, các nhà lãnh đạo châu Phi đã bác bỏ những cáo buộc này. Các nước châu Phi đang chứng kiến Trung Quốc đầu tư, nhưng họ cũng kiểm soát các khoản đầu tư đó. Đối với người châu Phi, bản thân họ cũng nhận được nhiều lợi ích từ Trung Quốc nếu các khoản đầu tư diễn ra đúng hướng.
Theo Financial Times, do một phần sức ép từ người dân trong nước, các chính phủ châu Phi đã lên kế hoạch sử dụng Diễn đàn Hợp tác Trung Quốc – châu Phi như một động lực để thúc đẩy các thỏa thuận hợp tác nhằm tạo thêm nhiều việc làm trong nước, đồng thời chuyển giao kỹ năng lao động và công nghệ từ Trung Quốc sang châu Phi. Điều này đồng nghĩa với việc các nước châu Phi đã ý thức được rằng họ muốn hợp tác ngang bằng với Trung Quốc, chứ không chỉ đơn thuần là một bên cho và một bên nhận.
“Chúng tôi muốn một mối quan hệ chiến lược. Chứ không chỉ là “bạn xây cho chúng tôi một cây cầu và chúng tôi sẽ đưa t.iền cho bạn”", Kamissa Camara, cố vấn chính sách đối ngoại cho Tổng thống Mali Ibrahim Boubacar Keita, nhận định.
Thành Đạt
Theo Dantri/SCMP
Trung Quốc rót hàng tỷ USD vào châu Phi
Trung Quốc dự kiến sẽ rót hàng tỷ USD vào các nước châu Phi dưới hình thức viện trợ và vay ưu đãi bất chấp nguy cơ các quốc gia này không đủ khả năng thanh toán cho Bắc Kinh.
Chủ tịch Tập Cận Bình phát biểu tại Diễn đàn Hợp tác Trung Quốc - châu Phi năm 2015 (Ảnh: Xinhua)
Vào ngày mai 3/9, lãnh đạo 53 quốc gia châu Phi sẽ tham gia Diễn đàn Hợp tác Trung Quốc - châu Phi được tổ chức tại thủ đô Bắc Kinh. Bất chấp những lo ngại về các khoản vay của Trung Quốc, Chủ tịch Tập Cận Bình dự kiến sẽ thông báo về việc tiếp tục viện trợ tài chính cho các nước châu Phi trong bài phát biểu của ông tại diễn đàn này. Tại diễn đàn gần đây nhất được tổ chức vào năm 2015, ông Tập Cận Bình từng đưa ra cam kết viện trợ và cho các nước châu Phi vay 60 tỷ USD.
Trong cuộc hội đàm với Tổng thống Guinea Alpha Conde hôm 1/9, Chủ tịch Tập Cận Bình khẳng định mối quan hệ giữa Trung Quốc và châu Phi đang phát triển nhanh chóng. Ông Tập hối thúc Guinea tham gia tích cực hơn vào Sáng kiến Vành đai và Con đường - chương trình trọng tâm của chính quyền Trung Quốc nhằm phát triển các dự án cơ sở hạ tầng tại các châu lục trên thế giới.
Mục tiêu của Diễn đàn Hợp tác Trung Quốc - châu Phi là nhằm thúc đẩy Sáng kiến Vành đai và Con đường của Bắc Kinh, trong khi cơ chế cho vay thuộc khuôn khổ sáng kiến này ngày càng vấp phải nhiều sự chỉ trích vì nguy cơ dẫn tới "ngoại giao bẫy nợ" của các nước vay t.iền Trung Quốc.
Là đối tác thương mại thương mại lớn nhất của châu Phi, Trung Quốc ngày càng đóng vai trò quan trọng tại châu lục giàu tài nguyên này. Không chỉ hợp tác về thương mại và đầu tư, Trung Quốc còn chú trọng tới các cam kết an ninh, từ việc thiết lập căn cứ quân sự nước ngoài đầu tiên tại Djibouti cho tới hòa giải xung đột ở Nam Sudan. Ngoài ra, Bắc Kinh còn tham gia vào các hoạt động gìn giữ hòa bình và cứu trợ nhân đạo tại châu Phi.
Tuy nhiên đầu tư trực tiếp của Trung Quốc vào châu Phi đã giảm nhẹ trong những năm gần đây, từ mức kỷ lục 3,4 tỷ USD năm 2013 xuống còn 3,1 tỷ USD năm 2017 theo số liệu thống kê của Bộ Thương mại Trung Quốc.
Ngoại giao bẫy nợ
Tuyến đường sắt mới do Trung Quốc xây dựng tại Kenya khánh thành năm 2017 là dự án cơ sở hạ tầng lớn nhất của Kenya từ sau khi giành độc lập vào năm 1963 (Ảnh: AFP)
Theo giới phân tích, các chính sách của Trung Quốc với châu Phi không thay đổi nhiều, song Bắc Kinh cũng nhận ra một thực tế rằng lợi nhuận từ các dự án mà họ rót vốn vào khu vực này không được như kỳ vọng. Trong khi đó, chính phủ các quốc gia châu Phi cũng ngày càng nhận thấy rõ nguy cơ gánh nợ từ các khoản vay của Trung Quốc, từ đó tìm cách thúc đẩy các thỏa thuận có lợi hơn cho họ.
"Ngoại giao bẫy nợ là thách thức thực sự không chỉ đối với các quốc gia mắc nợ tại châu Phi mà còn với chính quốc gia viện trợ như Trung Quốc, vì gánh nặng nợ nần chắc chắn sẽ ảnh hưởng tới quan hệ ngoại giao ở cả cấp độ song phương lẫn đa phương", Seifudein Adem, chuyên gia về quan hệ châu Phi - châu Á tại Đại họd Doshisha, Nhật Bản, nhận định.
Theo các học giả thuộc Sáng kiến Nghiên cứu Trung Quốc - châu Phi tại Đại học Johns Hopkins, nguyên nhân dẫn tới thực trạng nợ nần tại châu Phi không chỉ xuất phát từ các khoản vay của Trung Quốc. Tuy nhiên, Bắc Kinh vẫn là chủ nợ chính của nhiều quốc gia tại châu lục này, trong đó phải kể tới Djibouti khi Trung Quốc nắm tới 77% tổng nợ của nước này tính đến cuối năm 2016 hay Zambia - quốc gia vay mượn ít nhất 6,4 tỷ USD từ Trung Quốc.
"Nguy cơ (từ các khoản vay) là chuyện đã rõ. Tuy nhiên tôi không nghĩ các khoản đầu tư của Trung Quốc hay bất kỳ quốc gia nào khác là xấu. Vấn đề đặt ra ở đây là làm sao để các nước nhận vay có thể thanh toán các khoản nợ. Do đó, các nước châu Phi cần sử dụng chính các dự án cơ sở hạ tầng (được Trung Quốc đầu tư) để thu hút thêm các khoản đầu tư khác, từ đó thu được lợi nhuận từ các khoản đầu tư này", Ilaria Carrozza, nhà nghiên cứu về quan hệ Trung Quốc - châu Phi tại London, cho biết.
Quân đội Trung Quốc tham gia lễ khánh thành căn cứ quân sự nước ngoài đầu tiên ở Djibouti (Ảnh: AFP)
Nếu không đủ khả năng thanh toán nợ cho Trung Quốc hoặc các nhà đầu tư khác, các quốc gia châu Phi có thể sẽ tìm đến các khoản vay từ Ngân hàng Thế giới (WB) hoặc Quỹ T.iền tệ Quốc tế (IMF). Tuy nhiên theo giới quan sát, chính phủ nhiều nước châu Phi khó có thể đáp ứng được các điều kiện nghiêm ngặt đi kèm với các khoản vay từ WB hoặc IMF.
"Các khoản vay của Trung Quốc là phương án thuận lợi cho các nền kinh tế châu Phi, đặc biệt khi IMF thường tìm cách chỉ định các lĩnh vực phát triển cho các chính phủ châu Phi. Việc chấp thuận các đề xuất cho vay của Trung Quốc sẽ dễ chịu và dễ quản lý hơn so với các khoản vay của IMF. Tuy nhiên, các nền kinh tế châu Phi cần thay đổi suy nghĩ của họ từ vị trí của những nước nhận các khoản vay của Trung Quốc một cách bị động sang coi Trung Quốc như một người giúp đỡ để thực sự hợp tác với Bắc Kinh", Michael Omouyi, giám đốc điều hành của Trung tâm Nghiên cứu Nigeria tại Đại học Zhejiang, cho biết.
Mặc dù Trung Quốc đã giảm nhẹ đầu tư vào châu Phi, song sự hiện diện ngày càng tăng của Bắc Kinh và việc nước này mở rộng phạm vi cam kết tại châu Phi vẫn diễn ra trong bối cảnh Mỹ đã rút dần hiện diện trên quy mô toàn cầu.
"Trung Quốc nên tận dụng việc Mỹ rút khỏi các hợp tác thương mại hoặc thương mại tự do vì cốt lõi trong chính sách đối ngoại của Mỹ bây giờ là "Nước Mỹ là số một"", Thompson Ayodele, giám đốc Sáng kiến Phân tích Chính sách Công tại Nigeria, nhận định, đề cập tới khẩu hiệu tranh cử của Tổng thống Mỹ Donald Trump.
Chuyên gia Seifudein Adem đồng tình với quan điểm trên. Ông cho rằng Trung Quốc nên tiếp tục theo đuổi các khoản đầu tư chiến lược tại châu Phi vì "châu Âu ngày nay thiếu năng lực, trong khi Mỹ không còn hứng thú với việc kiểm soát hay đối trọng ở châu Phi".
Thành Đạt
Theo Dantri/ SCMP
Trung Quốc triển khai tên lửa phòng không chiến lược mới ở Zimbabwe Trung Quốc đã triển khai và lắp đặt hệ thống tên lửa phòng không mới (SAM) tại Zimbabwe trong nỗ lực tăng cường sự hiện diện quân sự tại đây. Trung Quốc điều hệ thống tên lửa mới tới Zimbabwe. Ảnh minh họa: Getty Một sĩ quan cấp cao thuộc Bộ Quốc phòng Zimbabwe xác nhận kế hoạch điều tên lửa của Bắc...