Trung Quốc mở ngân hàng 100 tỷ USD, giành quyền lực mềm với phương Tây

Ngày 21/7, Ngân hàng phát triển mới (NDB) do nhóm 5 nước công nghiệp mới (BRICS) thành lập với số vốn 100 tỷ USD đã khai trương tại Thượng Hải, Trung Quốc. NDB được tin sẽ phá thế độc tôn của đồng USD cũng như giành quyền lực mềm của phương Tây.

NDB ra đời dựa trên sáng kiến của nhóm 5 cường quốc công nghiệp mới nổi, gồm Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi, hay còn gọi là nhóm BRICS.

Trên trang web của mình, NDB đã khẳng định rõ ràng vị thế là “một lựa chọn thay thế cho Ngân hàng thế giới (WB) và Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF) đang do Mỹ dẫn dắt”, và sẽ đáp ứng nhu cầu vốn để phát triển hạ tầng và bền vững.

Các lãnh đạo Trung Quốc và Ấn Độ khai trương ngân hàng NDB (Ảnh: EPA)

Với quy mô vốn được cấp 100 tỷ USD, trong đó lượng vốn góp năm đầu tiên là 50 tỷ USD chia đều cho 5 quốc gia, NDB được ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov khẳng định, trong hội nghị thượng đỉnh BRICS hồi đầu tháng 7, sẽ “minh chứng cho một hệ thống quan hệ quốc tế mới đa cực”, khẳng định ảnh hưởng ngày càng tăng của “những trung tâm quyền lực mới”.

Theo cơ chế phân bổ quyền lực, Tổng giám đốc NDB, ông K. V. Kamath, người Ấn Độ sẽ giữ chức vụ này trong 5 năm đầu, conf Chủ tịch hội đồng thống đốc là người Nga, một chủ tịch hội đồng quản trị là người Brazil.

Phá thế độc tôn của phương Tây

BRICS ra đời trong bối cảnh Bắc Kinh đang muốn tìm kiếm vai trò lớn hơn trên sân khấu chính trị toàn cầu, sau những thành công về kinh tế khi vươn lên trở thành nền kinh tế số hai thế giới. Ngoài việc góp vốn vào NDB, Trung Quốc cũng đang thúc đẩy hình thành Ngân hàng đầu tư hạ tầng châu Á (AIIB).

Trong khi đó Nga, một trong những thành viên sáng lập NDB, đang phải đối diện với các lệnh trừng phạt của phương Tây, sau cuộc khủng hoảng Ukraine và gặp khó khăn trong huy động vốn từ thị trường quốc tế.

Bộ trưởng tài chính Trung Quốc, ông Lou Jiwei, đã “né” khi được hỏi về khả năng NDB cạnh tranh với WB hay IMF.

“NDB sẽ bổ sung cho hệ thống tài chính quốc tế hiện có theo một cách lành mạnh và tìm kiếm những đổi mới trong mô hình quản trị”, ông Lou phát biểu trong lễ khai trương NDB tại Thượng Hải.

Dù vậy, trong bài phân tích trên tờ Bưu điện Washington hồi năm ngoái, 2 phó giáo sư phát triển quốc tế Raj M. Desai và James Vreeland đến từ đại học Georgetown khẳng định, NDB ra đời chính từ thực tế các nước công nghiệp mới nổi đang có tiếng nói tại IMF và WB không tương xứng với sự phát triển của họ.

Nhóm BRICS (hàng trước) đang muốn giành thêm “quyền lực mềm” từ tay phương Tây (Ảnh: Tass)

Theo các học giả này, nhóm 5 nước BRICS đóng góp tới 1/5 GDP toàn cầu, trong khi chỉ được phân bổ 11% số phiếu biểu quyết tại IMF. Trong khi đó, các nước châu Âu được phân bổ tới 27,5% phiếu bầu dù chỉ đóng góp 18% GDP toàn cầu. Vị trí lãnh đạo IMF luôn thuộc về châu Âu, trong khi chủ tịch WB luôn do Tổng thống Mỹ đề bạt.

Năm 2010, các nước đã thống nhất sẽ cải tổ, tăng gấp đôi lượng vốn đóng góp cho IMF, lên 720 tỷ USD, qua đó giúp các nước nghèo hơn có thêm 6% số phiếu biểu quyết. Tuy vậy đề xuất cải cách sau đó lại bị Quốc hội Mỹ bác bỏ.

Đến nay kim ngạch mậu dịch Nam – Nam (giữa các nước ở Nam bán cầu) hiện đã cao hơn kim ngạch thương mại Bắc – Nam khoảng 2.200 tỷ USD. Brazil hiện có nhiều đại sứ quán tại châu Phi hơn cả Anh, còn Trung Quốc là đối tác thương mại quan trọng nhất của châu Phi.

Trong bối cảnh đó, các nước đang phát triển hy vọng ngân hàng của khối BRICS có thể thách thức vị thế độc tôn của WB và IMF trong các lĩnh vực như: tài trợ cho các dịch vụ cơ bản, hỗ trợ khẩn cấp, chính sách cho vay và tài trợ cho các quốc gia bị ảnh hưởng bởi xung đột.

WB ước tính, nhu cầu đầu tư hạ tầng tại các nước đang phát triển cao hơn nguồn lực của các nước này khoảng 1000 tỷ USD. Các ngân hàng phát triển đa phương hiện có thể đáp ứng 40% khoản thiếu hụt này. Do đó, việc NDB nhắm tới việc phát triển điện năng, giao thông, viễn thông và nước sinh hoạt, nước thải là rất hữu ích.

Dù vậy, NDB không phải liều thuốc chữa bách bệnh. Theo các nhà phân tích, quy mô ngân hàng này là khá nhỏ. Hai nhà phân tích Ben Steil và Dinah Walker đến từ Hội đồng quan nghệ đối ngoại tại Mỹ từng chỉ ra rằng số nợ Trung Quốc, Ấn Độ và Brazil vay từ WB lên tới 66 tỷ USD, nhiều hơn cả vốn của NDB hiện nay.

Tương tự, mặc dù các điều kiện vay vốn của IMF hay WB có thể đang quá ngặt nghèo, một phần lí do khiến các nước đang phát triển xem các định chế này là công cụ áp đặt ảnh hưởng của phương Tây, việc cho vay quá “thoáng” cũng không phải lựa chọn tốt của NDB.

Trong tương lai gần, một điều có thể chắc chắn là NDB khó có khả năng thay thế IMF hay WB, bởi đây vẫn là những định chế đầy ảnh hưởng trong trật tự kinh tế thế giới. Do đó mối quan hệ giữa họ sẽ mang tính bổ trợ tốt hơn là đối đầu.

Trong dài hạn, cuộc cạnh tranh giữa hai khối sẽ tăng lên và kết quả cuối cùng sẽ phụ thuộc vào sự cân bằng quyền lực giữa hai khối: các nước đang phát triển và các nước phát triển.

Thanh Tùng

Theo Dantri/ FT, WP, AFP