Trung Quốc hối thúc dân ‘móc hầu bao’ hậu Covid-19
Làm thế nào để người dân bớt ngần ngại chi tiêu nhằm thúc đẩy nền kinh tế đang sa sút vì Covid-19 là câu hỏi lớn với giới chức Trung Quốc.
Vào giờ ăn trưa một ngày trong tuần gần đây, nhà hàng vịt cuốn của Gu Zekun tiếp tục vắng khách. Anh quyết định tháo biển hiệu. Sau hơn một năm vật lộn với những tác động từ đại dịch Covid-19, Gu không còn lựa chọn nào khác là đóng cửa nhà hàng nhỏ của mình trong một trung tâm thương mại ở Bắc Kinh.
“Ngày càng ít người đến ăn. Nhiều cơ sở kinh doanh đã ngừng hoạt động từ năm ngoái”, Gu nói, chỉ tay vào những cánh cửa đóng kín trong trung tâm thương mại nơi anh thuê. “Chúng tôi bán một suất cuốn giá 30 tệ (4,6 USD). Không ít khách hàng cau mày trước mức giá đó. Họ ngần ngại rút hầu bao”.
Bên trong một trung tâm thương mại ở Vũ Hán, Trung Quốc, hồi tháng 12 năm ngoái. Ảnh: Reuters.
Nhà hàng của Gu nằm trong vô số doanh nghiệp Trung Quốc sụp đổ do mức chi tiêu dùng sụt giảm mạnh vào năm ngoái. Theo Banyuetan, tạp chí do hãng thông tấn nhà nước Trung Quốc Xinhua quản lý, ít nhất 3 triệu cửa hàng và nhà hàng ở đại lục đã buộc phải đóng cửa hoặc bị thu hồi giấy phép từ tháng một đến hết tháng 11/2020.
Doanh số bán lẻ của Trung Quốc năm ngoái giảm 3,9% so với năm 2019, đánh dấu mức giảm đầu tiên kể từ năm 1978. Trong khi đó, tổng sản phẩm quốc nội (GDP) tăng 2,3%, biến Trung Quốc thành nền kinh tế lớn duy nhất trên thế giới ghi nhận mức tăng trưởng dương trong năm 2020, chủ yếu được thúc đẩy bởi đầu tư cơ sở hạ tầng và xuất khẩu.
Không ít nhà kinh tế từng kỳ vọng chi tiêu tiêu dùng của Trung Quốc sẽ phục hồi sau đại dịch, nhưng có nhiều lo ngại rằng việc tăng tỷ trọng tiêu dùng khu vực tư nhân sẽ là bài toán khó với Bắc Kinh trong dài hạn, khi khoảng cách giàu nghèo đã tăng lên đáng kể do Covid-19.
Trong báo cáo công tác chính phủ được Thủ tướng Lý Khắc Cường công bố vào tuần trước, Trung Quốc thừa nhận “nền tảng phục hồi kinh tế đang bị lung lay” và “tiêu dùng của người dân vẫn hạn chế”. Chính phủ đồng thời cam kết ổn định và tăng sức tiêu dùng.
“Chúng tôi sẽ tăng thu nhập của người dân thông qua nhiều kênh”, Thủ tướng Lý nói. “Chúng tôi sẽ tăng đều đặn sức tiêu dùng và cải thiện môi trường tiêu dùng, giúp mọi người có thể và sẵn sàng chi tiền”.
Thúc đẩy tiêu dùng nội địa là một ưu tiên kinh tế trong kế hoạch 5 năm của Trung Quốc đến năm 2025, cũng như tầm nhìn dài hạn đến năm 2035, theo bản dự thảo kế hoạch phát triển chi tiết dự kiến được quốc hội thông qua tuần này.
“Tiêu dùng sẽ trở thành trụ cột của nền kinh tế Trung Quốc, theo yêu cầu trong tầm nhìn mới về ‘lưu thông kép’”, Liu Qiao, chuyên gia kinh tế tại Đại học Bắc Kinh, nhận định. “Vì vậy, cần giải quyết vấn đề cấp bách: Làm thế nào để chi tiêu tiêu dùng trở thành động lực của nền kinh tế”.
Theo Cục Thống kê Quốc gia, thu nhập khả dụng của người dân Trung Quốc đạt khoảng 4.935 USD vào năm ngoái, tăng 2,1% so với cùng kỳ năm trước đó sau khi điều chỉnh lạm phát. Tuy nhiên, tổng chi tiêu tiêu dùng lại giảm 4% so với năm 2019, xuống còn gần 3.264 USD.
Video đang HOT
Cùng lúc, nợ hộ gia đình tăng nhanh chóng lên mức tương đương 60% GDP trong quý ba năm ngoái, từ mức dưới 40% của 5 năm trước đó, do ngày càng nhiều người tiêu dùng đi vay để xoay xở cuộc sống, theo Viện Tài chính và Phát triển Quốc gia Trung Quốc.
Giới chức Trung Quốc cảnh báo nợ hộ gia đình là một “mối quan ngại lớn” đối với chính quyền trong nỗ lực thúc đẩy tiêu dùng.
Tổng chi tiêu tiêu dùng của Trung Quốc đã tăng hơn 4 lần, lên 8.000 tỷ USD trong một thập kỷ qua, chiếm 12% tiêu dùng toàn cầu vào năm 2018. Tổng chi tiêu tiêu dùng tính theo tỷ trọng GDP tăng đều đặn từ năm 2010, lên khoảng 55% vào năm 2020, song vẫn thấp hơn mức của hầu hết các nền kinh tế phát triển, nơi tiêu dùng cá nhân chiếm 70% giá trị nền kinh tế.
Kế hoạch lưu thông kép, được công bố hồi tháng 5 năm ngoái, đặt mục tiêu tập trung nhiều hơn vào thị trường nội địa và là cách tiếp cận chiến lược của Trung Quốc để thích ứng với môi trường bên ngoài ngày càng bất ổn và đối địch. Bắc Kinh được dự đoán sẽ bớt phụ thuộc vào chiến lược phát triển hướng xuất khẩu, hay “lưu thông bên ngoài”, song không từ bỏ hoàn toàn nó.
Theo kế hoạch 5 năm lần thứ 14 của Trung Quốc, để thực hiện kế hoạch lưu thông kép, chính phủ sẽ ban hành các chính sách hỗ trợ việc làm, cải thiện dịch vụ công, tăng cường mạng lưới an sinh xã hội và giảm bất bình đẳng thu nhập. Tất cả đều là những trở ngại kinh niên đang kìm hãm người tiêu dùng “móc hầu bao”.
Gan Li, nhà kinh tế học tại Đại học Tài chính Kinh tế Tây Nam, cho rằng điều đáng lo ngại nhất lúc này là tình trạng bất bình đẳng thu nhập, tức khoảng cách giàu nghèo, đang trở nên tồi tệ hơn do Covid-19.
“Trung Quốc nên đưa ra những chính sách cải thiện sinh kế của người dân và hỗ trợ những người có thu nhập thấp, người làm nghề tự do và chủ doanh nghiệp nhỏ tự doanh”, Gan nói. “Nếu không, chúng sẽ là điểm trì trệ trong hệ thống lưu thông kép”.
Theo một cuộc khảo sát toàn quốc trên hơn 70.000 hộ gia đình do Đại học Tài chính Kinh tế Tây Nam và Ant Group Research thực hiện, tốc độ tăng thu nhập của các hộ gia đình có thu nhập hàng năm dưới 50.000 nhân dân tệ (gần 7.694 USD) là chậm nhất trong tất cả các nhóm.
Những người có thu nhập hàng năm trên 300.000 tệ (46.126 USD), có tốc độ gia tăng nhanh nhất, nhờ công việc ổn định và lợi nhuận đầu tư tốt trên thị trường chứng khoán.
Trung Quốc có 600 triệu dân sống với thu nhập hàng tháng từ 1.000 tệ (140 USD) trở xuống, Thủ tướng Lý hồi năm ngoái cho biết. Điều này có nghĩa hơn 40% trong 1,4 tỷ dân Trung Quốc sống với thu nhập dưới 5 USD/ngày.
“Mức đó chỉ đủ trả tiền thuê nhà hàng tháng ở một thành phố cỡ trung của Trung Quốc”, Thủ tướng Lý cho hay.
Trong khi đó, thị phần của Trung Quốc trên thị trường xa xỉ phẩm toàn cầu tăng gần gấp đôi, lên 20%, vào năm 2020, cho thấy sức chi tiêu khổng lồ trong tầng lớp giàu có ở nước này. Chính phủ Trung Quốc đã tuyên bố sẽ giải quyết vấn đề bất bình đẳng thu nhập, tuy nhiên tiến bộ đạt được còn hạn chế.
“Chỉ khi nào người dân bình thường sẵn sàng chi tiêu, chúng ta mới có thể nói rằng họ đang được hưởng lợi từ thịnh vượng kinh tế của đất nước”, nhà kinh tế chính trị độc lập Hu Xingdou bình luận. “Chính phủ còn rất nhiều việc phải làm để khiến người dân có thể và sẵn sàng chi tiêu”.
Giới phân tích đánh giá việc chính phủ thiếu các chương trình hưu trí và y tế phù hợp khiến các hộ dân có xu hướng tiết kiệm nhiều hơn và cắt giảm chi tiêu.
Theo kế hoạch 5 năm lần thứ 14, Trung Quốc sẽ cải cách hệ thống hộ khẩu nhằm cho phép những người đến từ vùng nông thôn đăng ký thường trú tại các thành phố, nơi thường có dịch vụ xã hội tốt hơn.
“Vai trò của tiêu dùng trong nền kinh tế ở mức độ nào còn phụ thuộc vào cách thức chính phủ theo đuổi các biện pháp kích thích”, Louis Kuijs, lãnh đạo bộ phận kinh tế châu Á tại công ty phân tích thị trường Oxford Economics, nhận định. “Dù Trung Quốc đã đạt được nhiều tiến bộ khi gia tăng vai trò của khu vực dịch vụ, nỗ lực nâng cao vai trò của tiêu dùng trong 5 năm qua chưa thực sự hiệu quả. Nguyên nhân không nhỏ là do mỗi khi có áp lực giảm đối với tăng trưởng, cách thức mà chính phủ Trung Quốc ưa dùng là tăng cường đầu tư”.
Dù vậy, các chuyên gia kinh tế từ UBS Securities lại vẽ ra một bức tranh màu hồng về tiêu dùng của Trung Quốc trong tương lai. Họ kỳ vọng tổng chi tiêu tiêu dùng sẽ tăng nhanh hơn GDP trong thập kỷ tới “khi tầng lớp trung lưu tăng lên và tỷ lệ tiết kiệm giảm” do những cải thiện về an sinh xã hội.
Họ dự đoán tổng chi tiêu tiêu dùng của Trung Quốc có thể tăng 8.000 đến 9.000 tỷ USD trong thập kỷ tới và đạt 17.000 tỷ USD vào năm 2030.
Mảng tối bất bình đẳng giới trong đại dịch
"Phụ nữ ở vị trí lãnh đạo: Hiện thực hóa một tương lai bình đẳng trong thế giới COVID-19" - Cơ quan Liên hợp quốc về Bình đẳng giới và trao quyền cho phụ nữ (UN Women) đã chọn chủ đề này cho Ngày quốc tế Phụ nữ 8/3 năm nay khi mà cuộc khủng hoảng COVID-19 hơn 1 năm qua đang ảnh hưởng lớn đến cuộc sống của nữ giới trên toàn cầu.
Một nữ y tá làm viêc tại bệnh viện ở Vũ Hán, tỉnh Hồ Bắc, Trung Quốc, ngày 29/3/2020. Ảnh minh họa: THX/TTXVN
Câu chuyện bất bình đẳng giới thường được nghe thấy tại các nước chậm phát triển ở châu Phi hay châu Á, nay, vì virus SARS-CoV-2, đang trở thành vấn đề nổi cộm tại nhiều nước phát triển châu Âu. Các đợt phong tỏa quốc gia làm sâu sắc thêm tình trạng bất bình đẳng giới. Công việc xã hội, sức khỏe, gia đình, bạo lực hôn nhân, việc nhà..., phụ nữ có lẽ đang phải trả giá rất đắt.
Khi Chính phủ Pháp quyết định phong tỏa quốc gia lần thứ hai từ cuối tháng 10/2020, Assia đã không thể cầm được nước mắt: "Bị giam lỏng trong căn phòng 20 m2 một lần nữa, tôi sẽ không trụ vững". Trước đó, sau 5 tháng nhận 80% lương theo diện bảo hiểm thất nghiệp một phần do nhà nước chi trả, hợp đồng ngắn hạn của cô trong vị trí nhân viên lễ tân tại một công ty tổ chức sự kiện ở Paris đã không được gia hạn. Assia nghẹn ngào: "Thất nghiệp, không có triển vọng, trong một lĩnh vực bị ảnh hưởng nặng nề, tôi sẽ phải đối phó như thế nào?".
Aurélie cũng hoảng sợ. Là kỹ sư làm việc cho một tập đoàn công nghệ thông tin, cô đã trải qua lần phong tỏa đầu tiên hồi mùa xuân năm 2020 trong tồi tệ. Cô tâm sự: "Trông coi hai đứa con 7 tháng và 4 tuổi giữa các cuộc điện thoại công việc, đi chợ, dọn dẹp nhà cửa, ngay cả khi chồng tôi làm việc nhà nhiều hơn, hầu hết mọi việc đều chất lên vai tôi". Song điều khó khăn nhất là Aurélie cảm thấy như bị tụt lại sau các đồng nghiệp nam, do họ có nhiều thời gian để làm việc nhiều hơn. "Trong vòng 6 tháng, tôi nhận thấy khoảng cách ngày càng mở rộng", cô tỏ ra thất vọng.
Assia là một ví dụ điển hình của nữ giới làm các công việc bấp bênh và trong lĩnh vực dịch vụ. Việc đóng cửa biên giới đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến du lịch, khách sạn, nhà hàng và các doanh nghiệp nhỏ. Đặc biệt đối với phụ nữ: ở Pháp, 84% nhân viên khách sạn, 64% nhân viên bán hàng và 57% nhân viên phục vụ là phụ nữ, theo Viện Bình đẳng giới châu Âu (EIGE). Trong khi đó, phụ nữ thường khó tìm được việc mới hơn, sau thời gian phải nghỉ làm vì công ty cũ phá sản, hoặc để gánh vác những trách nhiệm gia đình. Thống kê của EIGE cho thấy 1/10 phụ nữ ở Liên minh châu Âu (EU) làm việc bán thời gian hoặc không làm việc vì trách nhiệm gia đình, so với 1/100 đàn ông.
Đối với những người như Aurélie, làm việc từ xa đe dọa sự cân bằng giữa nghề nghiệp và cuộc sống gia đình, do đó họ bị ảnh hưởng nhiều hơn nam giới trong cuộc khủng hoảng kinh tế liên quan đến COVID-19. Ông Massimiliano Mascherini thuộc Tổ chức châu Âu về cải thiện điều kiện sống và làm việc, gióng lên hồi chuông cảnh báo rằng tác động tàn khốc của COVID-19 "đang gây nguy hiểm cho những tiến bộ đạt được về bình đẳng giới trong 10 năm qua ở châu Âu", nhất là trong bối cảnh tổng mức lương trung bình theo giờ của nữ giới vẫn thấp hơn 15% so với nam giới trong Khu vực đồng tiền chung euro.
Ngay trong mỗi gia đình, những đợt phong tỏa cũng làm trầm trọng thêm tình trạng bất bình đẳng. Khi cả hai vợ chồng bắt đầu làm việc từ xa, Cécile hy vọng nhận được nhiều hơn sự giúp đỡ của chồng trong việc nhà. Dù vậy, "tôi vẫn tiếp tục làm mọi việc: đi chợ, nấu ăn, giúp con làm bài tập, dọn vườn...", bà mẹ của hai cậu con trai đang học mẫu giáo chia sẻ. Trong ngày, Cécile rất vất vả để tập trung vào công việc của mình. Ngày tháng trôi qua, mối quan hệ giữa hai vợ chồng không còn sự cảm thông. Cécile thường xuyên cảm thấy rằng chồng cô đang đánh giá thấp khối lượng công việc của cô: "Tôi đang hy sinh sự nghiệp và thời gian của mình. Tôi ngã gục vì kiệt sức trong khi chồng tôi ngồi xem phim truyền hình".
Mỗi cặp vợ chồng trải qua cuộc khủng hoảng theo một cách khác nhau. Song nhiều việc hơn, căng thẳng hơn, mệt mỏi hơn, đó cùng là vấn đề mà các bà mẹ đều phải đương đầu. Trong một số trường hợp, điều này thúc đẩy đối thoại giữa hai vợ chồng. Nhưng trong nhiều trường hợp khác, bạo lực gia đình gia tăng do thiếu sự thông hiểu. Chuyên gia về nữ quyền Camille Froidevaux-Metterie nhận xét: "Nếu chúng ta hy vọng rằng đàn ông đồng ý chia sẻ nhiều hơn gánh nặng việc gia đình, thì các cuộc khảo sát đầu tiên về chủ đề này đã chỉ ra rằng nhận thức đó không thực sự diễn ra".
EIGE thống kê rằng 87,4% phụ nữ Pháp trong các gia đình có trẻ nhỏ dành ít nhất một giờ mỗi ngày để nấu nướng và dọn dẹp, so với chỉ 25,5% nam giới. Đối với những bà mẹ chuyển sang làm việc từ xa, cuộc sống hằng ngày trở thành một cuộc đua marathon siêu tính giờ. Trong trường hợp này, một lần nữa, việc con cái phải nghỉ học vì lệnh phong tỏa làm gia tăng tình trạng bất bình đẳng vốn có. Theo EIGE, 43,4% phụ nữ ít học dành ít nhất một giờ mỗi ngày cho việc chăm sóc con cái, so với 25,6% đàn ông ít học. Tỷ lệ này lần lượt tăng lên 51,8% và 28,7% ở các cặp vợ chồng có trình độ học vấn cao.
Charlotte, người đứng đầu một công ty truyền thông ở Marseille và là mẹ của 3 đứa trẻ 2, 6 và 9 tuổi, bộc bạch: "Thức dậy, học bài, ăn trưa, học bài, bữa chiều, chơi trước khi ngủ: tôi sống theo thời gian biểu của trẻ con trong ngày. Tôi chỉ thực sự bắt đầu làm việc từ 21h cho đến 01h sáng hôm sau". Không có thời gian nghỉ ngơi. "Sẽ ra sao nếu một ngày tôi đột ngột suy sụp?". Tất nhiên, chồng cô cũng giúp cô nhiều hơn trước. Giáo sư lịch sử Coline Charpentier nhấn mạnh: "Nhưng điều này vẫn chưa đủ để giảm bớt gánh nặng việc gia đình, dường như tăng gấp đôi trong bối cảnh trường học đóng cửa".
Bà Coline Charpentier đã tạo tài khoản Instagram "Bạn có nghĩ đến...?" dành cho những người muốn trút bớt gánh nặng tâm lý. Kể từ khi đại dịch bắt đầu, tài khoản này tràn ngập những lời tâm sự của các bà mẹ kiệt sức vì bài tập của con, nấu ăn và các cuộc họp trực tuyến. Bà Coline Charpentier nhận xét rằng hầu hết phụ nữ "nhanh chóng cam chịu" vì lý do chính đáng: những nhiệm vụ này liên quan đến các bổn phận được cho là thuộc về nữ giới, ngay cả trong suy nghĩ của nhiều phụ nữ, những người nhiều khi cảm thấy khó khăn khi tìm kiếm sự giúp đỡ từ người bạn đời của mình.
Nhân viên y tế điều trị cho bệnh nhân COVID-19 ở Aachen, miền Tây Đức, ngày 10/11/2020. Ảnh: AFP/TTXVN
Làm việc từ xa cũng là một thách thức rất lớn. Nhà xã hội học Christine Castelain-Meunier phân tích: "Đó vừa là đòn bẩy vừa là phanh hãm đối với bình đẳng giới trong việc làm". Đối với một số người, làm việc từ xa đem đến sự linh hoạt đáng hoan nghênh. Chloé, trợ lý hành chính ở vùng Auvergne-Rhône-Alpes, tỏ ra vui mừng khi tiết kiệm được hai giờ mỗi ngày cho việc đi lại, và dành thời gian "quý giá" đó cho con cái và hạnh phúc lứa đôi.
Đối với những người khác, làm việc từ xa trở thành một cái bẫy. Natacha, một giám đốc truyền thông ở Paris, cho biết chủ công ty yêu cầu cô làm việc nhiều hơn, nhưng khi tắt máy tính để chăm sóc hai con gái 2 và 6 tuổi, thì "chồng tôi không nhúc nhích, vì cho rằng tôi làm việc đó tốt hơn. Kết quả là tôi cảm thấy chỉ làm mọi việc được nửa chừng và thấy rất có lỗi".
Theo nhà xã hội học Yvonne Lott thuộc quỹ nghiên cứu Hans-Bckler-Stiftung, làm việc từ xa, vì có giờ giấc linh hoạt, có xu hướng củng cố sự phân chia nhiệm vụ cổ điển trong các cặp vợ chồng. Nam giới chủ yếu sử dụng tính linh hoạt này để làm việc nhiều hơn, trong khi phụ nữ sử dụng nó để kết hợp tốt hơn giữa chuyên môn và việc gia đình. Điều này có nguy cơ làm gia tăng khoảng cách về tiền lương.
Tài chính luôn là một trong những mấu chốt của vấn đề bình đẳng giới. Theo Cơ quan Thống kê quốc gia Pháp, thu nhập của nam giới cao hơn nữ giới trong 3/4 số cặp vợ chồng. Kết quả là khi phải lựa chọn, các hộ gia đình thường tìm cách bảo tồn nguồn tài chính cao hơn. Sandrine, nhân viên bán hàng ở vùng Ile-de-France, tâm sự: "Cả hai chúng tôi đều làm việc, nhưng chồng tôi kiếm tiền nhiều hơn một chút. Vì vậy tôi tự giảm làm việc để chăm sóc ba đứa con phải nghỉ học". Song cô đã không tưởng tượng được rằng tình hình bệnh dịch lại kéo dài đến vậy. Ban đêm, Sandrine ngủ rất ít, lo lắng vì công việc sắp tới sẽ rất khó khăn. Cô kết luận: "Cuộc suy thoái chỉ mới bắt đầu và sẽ rất nghiêm trọng. Tôi sợ rằng sự mất cân bằng tài chính kéo dài sẽ gây ra những hậu quả tiêu cực cho mối quan hệ giữa hai vợ chồng".
LHQ ghi nhận phụ nữ đứng ở tuyến đầu trong chiến dịch ứng phó với đại dịch COVID-19, đóng góp hiệu quả vào đẩy lùi đại dịch ở các vị trí khác nhau như nhân viên y tế, người chăm sóc, người sáng tạo, nhà tổ chức cộng đồng và các nhà lãnh đạo quốc gia. Những lãnh đạo nữ và các tổ chức của phụ nữ đã thể hiện kỹ năng, kiến thức, kinh nghiệm và phát huy mạng lưới lãnh đạo hiệu quả trong ứng phó với COVID-19 và nỗ lực phục hồi.
Các nữ lãnh đạo đứng đầu chính phủ ở Đan Mạch, Ethiopia, Phần Lan, Đức, Iceland, Na Uy, New Zealand, Slovakia... đã được hoan nghênh vì nhanh chóng, quyết đoán và hiệu quả trong lãnh đạo đất nước ứng phó với COVID-19 cũng như ứng phó với các tác động về y tế và kinh tế-xã hội của đại dịch.
Tuy nhiên, đại dịch đã tạo thêm những rào cản mới, làm trầm trọng thêm những bất bình đẳng về kinh tế - xã hội, ngoài những rào cản xã hội và hệ thống đã có từ lâu. Phụ nữ ở nhiều nơi đang phải đối mặt với những mảng tối của bất bình đẳng giới khi bạo lực gia đình gia tăng, phải thực hiện nghĩa vụ chăm sóc mà không được trả lương, mất việc làm và nghèo đói. Phụ nữ đang chiếm phần lớn ở tuyến đầu chống đại dịch, nhưng chưa được đại diện một cách tương xứng ở những vị trí liên quan đến chính sách COVID-19 ở trong nước và trên toàn cầu. Khi COVID-19 đang khiến nữ giới có nguy cơ bị bỏ lại phía sau, xây dựng một tương lai bình đẳng mang tính bền vững trở thành trách nhiệm toàn cầu.
WHO nói giữa tháng 3 công bố báo cáo điều tra nguồn gốc virus corona Tổ chức Y tế thế giới (WHO) ngày 5-3 cho biết các phát hiện điều tra về nguồn gốc virus corona của đoàn công tác do WHO chủ trì sẽ được công bố vào giữa tháng 3. Từ phải qua trái: Bà Marion Koopmans và ông Ben Embarek, các thành viên trong nhóm chuyên gia của WHO tới Vũ Hán; ông Liang Wannian...