Trung Quốc “giấu mình” trở lại sau sự cứng rắn của chính quyền Trump

Trung Quốc dường như đã giảm bớt các tuyên bố khoa trương và có xu hướng “giấu mình” trở lại trong bối cảnh căng thẳng với chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump liên tục leo thang trong thời gian gần đây.

Tổng thống Trump và Chủ tịch Tập Cận Bình gặp nhau tại Bắc Kinh năm 2017 (Ảnh: AFP)

Trong suy nghĩ của Tổng thống Donald Trump, Trung Quốc như một gã khổng lồ lăm le phá hoại Mỹ. Ông chủ Nhà Trắng đã so sánh các nhà lãnh đạo Trung Quốc như “những bậc thầy trên bàn cờ lớn”, cáo buộc Bắc Kinh “cưỡng hiếp” nền kinh tế Mỹ và “tố” Trung Quốc là “kẻ cắp lớn nhất trong lịch sử thế giới”. Hồi tháng 4 năm ngoái, khi cuộc chiến thương mại Mỹ – Trung vừa tăng nhiệt, Tổng thống Trump nhấn mạnh rằng Mỹ đã thua Trung Quốc “từ nhiều năm trước đây”.

Tuy vậy, theo Washington Post, Trung Quốc đang phát đi một thông điệp hoàn toàn khác với quan điểm của Mỹ. Bắc Kinh muốn nói rằng: Chúng tôi không vĩ đại đến mức như vậy.

Vài tháng gần đây, Trung Quốc đã kêu gọi các quan chức và các cơ quan tuyên truyền của đảng giảm bớt giọng điệu ca ngợi sức mạnh của nền kinh tế Trung Quốc. Thay vì thể hiện là “gã khổng lồ”, Bắc Kinh bắt đầu tỏ ra là một quốc gia khiêm tốn biết nâng đỡ các nước khác và trở thành chỗ dựa cho những nước cần giúp đỡ.

Các bài xã luận được đăng trên Nhân dân Nhật báo, cơ quan ngôn luận của đảng Cộng sản Trung Quốc, đã đưa ra cảnh báo về việc cần tránh mô tả các thành tựu của Bắc Kinh bằng những cụm từ như “lần đầu tiên trên thế giới” hay “số một thế giới”. Theo tác giả của các bài xã luận này, việc sử dụng những ngôn từ phô trương như vậy “có thể dễ dàng khiến mọi người hiểu lầm, thậm chí đánh giá sai” về đất nước Trung Quốc.

Trong tháng này, một giáo sư tại Trung Quốc đã vấp phải làn sóng chỉ trích dữ dội từ cộng đồng mạng khi công bố những bài viết nói rằng nền kinh tế Trung Quốc đã vượt mặt Mỹ. Thậm chí các sinh viên và cựu sinh viên còn cho rằng giáo sư này nên bị sa thải khi đưa ra những thông tin như vậy.

Truyền thông nhà nước Trung Quốc cũng được yêu cầu giảm bớt việc đề cập tới “Made in China 2025″ – một sáng kiến quan trọng nhằm đưa Trung Quốc trở thành nước dẫn đầu thế giới trong 10 ngành công nghiệp then chốt, bao gồm trí tuệ nhân tạo, phát triển hàng không thương mại và dược phẩm.

“Cuộc chiến thương mại đã khiến Trung Quốc trở nên nhún nhường hơn. Chúng ta nên khiêm tốn”, Wang Yiwei, giáo sư quan hệ quốc tế tại Đại học Nhân dân ở Bắc Kinh và là phó giám đốc trung tâm “Tư tưởng Tập Cận Bình”, nhận định.

Trong một lễ đón tiếp ở Washington gần đây, Đại sứ Trung Quốc tại Mỹ Thôi Thiên Khải nói rằng mục tiêu của Bắc Kinh là nhằm phát triển chính mình chứ không phải cạnh tranh với các quốc gia khác.

“Trung Quốc không có ý định thách thức vị thế quốc tế và lợi ích của bất kỳ quốc gia nào cũng như thách thức hệ thống và trật tự quốc tế hiện thời”, Đại sứ Trung Quốc nói.

Đây được xem là bước ngoặt khác thường của Trung Quốc dưới thời Chủ tịch Tập Cận Bình – nhà lãnh đạo muốn thay đổi chính sách đối ngoại giấu mình của Trung Quốc trước đây bằng chính sách quyết liệt và mạnh mẽ hơn để thể hiện sự áp đảo của Bắc Kinh. Tuy vậy, các chuyên gia nhận định đây có thể là cách để Trung Quốc xoa dịu chính quyền Tổng thống Trump cũng như các nhà lãnh đạo nước ngoài khác.

“Đây là nỗ lực nhằm giảm bớt mối đe dọa tiềm tàng từ Trung Quốc đối với Mỹ”, Bonnie S. Glaser, giám đốc Đề án Sức mạnh Trung Quốc tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, nhận định.

“Giấu mình” trở lại

Diễn đàn Vành đai và Con đường được tổ chức tại Bắc Kinh, Trung Quốc năm 2017 (Ảnh: Reuters)

Chiến lược An ninh Quốc gia năm 2017 của chính quyền Trump đã cáo buộc Trung Quốc sử dụng “những biện pháp trừng phạt và lôi kéo về kinh tế, các chiến dịch gây ảnh hưởng và thậm chí cả các mối đe dọa quân sự ngầm để thuyết phục các nước khác ủng hộ chương trình an ninh và chính trị của Trung Quốc”. Khi chiến lược này được công bố, một quan chức cấp cao của chính quyền Mỹ đã mô tả Trung Quốc là “đối thủ chiến lược”.Theo chuyên gia Glaser, sự khiêm nhường gần đây của Trung Quốc có lẽ bắt nguồn từ chính đánh giá này của Mỹ.

Richard McGregor, tác giả một cuốn sách viết về Trung Quốc, gọi sự thay đổi của Trung Quốc là hoạt động “mang tính chiến thuật, và thậm chí còn hơn thế nữa”.

“Đó là khi Trung Quốc nhận ra rằng họ có thể trở thành đề tài chỉ trích của phương Tây nếu phô trương tham vọng của họ một cách công khai. Tham vọng của Trung Quốc không chỉ dừng lại ở kinh tế. Họ muốn bắt kịp và vượt mặt phương Tây, đặc biệt Mỹ, về sức mạnh công nghệ và địa chính trị, thậm chí thể hiện Trung Quốc như một mô hình chính trị, một hình mẫu cho sự dân chủ”, ông McGregor cho biết.

Chiến dịch khiêm nhường từng được các nhà lãnh đạo Trung Quốc thực hiện trước đây. Theo Angela Stanzel, nhà nghiên cứu chính sách cấp cao và là biên tập viên của tạp chí Phân tích Trung Quốc tại Hội đồng Quan hệ đối ngoại châu Âu, các lãnh đạo tiền nhiệm của Chủ tịch Tập Cận Bình “thường hạ thấp sự phát triển của Trung Quốc khi so sánh với Mỹ”.

“ Giấu mình chờ thời” từng là câu nói nổi tiếng của cố lãnh đạo Trung Quốc Đặng Tiểu Bình và được xem là phương châm đối ngoại của Bắc Kinh suốt hàng chục năm. Sau khi ông Tập Cận Bình lên nắm quyền vào năm 2013, ông đã đưa ra một thông điệp khác.

Chủ tịch Tập Cận Bình tin rằng Trung Quốc là quốc gia tầm cỡ thế giới và đã đến lúc họ không cần phải giấu mình nữa. Một số dự án lớn nhất của ông Tập, trong đó có “Made in China 2025″, là một phần trong nỗ lực của nhà lãnh đạo Trung Quốc nhằm thực hiện tham vọng này.

Tuy nhiên, theo chuyên gia Stanzel, kể từ khi xảy ra chiến tranh thương mại với Mỹ xảy ra, “Trung Quốc đã cố gắng cẩn trọng hơn trong những phát ngôn của họ với thế giới bên ngoài. Nhưng điều đó không có nghĩa là Trung Quốc thực sự khiêm nhường”.

Việc Trung Quốc kiềm chế thể hiện tham vọng ra bên ngoài có thể xuất phát từ một lý do khác. Trong những tháng gần đây, một loạt thách thức nội bộ đã làm lay chuyển lòng tin của người dân vào các lãnh đạo Trung Quốc, trong đó có vụ bê bối vắc xin giả ảnh hưởng tới hàng trăm nghìn trẻ em.

Ngoài ra, người dân Trung Quốc cũng tỏ ra thất vọng trước phản ứng của chính quyền với các đòn trừng phạt áp thuế và những lời đe dọa ngày càng leo thang của Tổng thống Trump. Chiến dịch khiêm nhường có thể là cách để chính quyền Trung Quốc giảm bớt sự kỳ vọng trong nước và hối thúc người dân kiên nhẫn hơn.

Thành Đạt

Theo Dantri/Washington Post