Trung Quốc cố níu kéo Myanmar trong sợ hãi

Trung Quốc đang tự trấn an rằng mình vẫn là “ông kẹ” ở Myanmar dù họ bắt đầu nếm trái đắng.

Trung Quốc vẫn…lạc quan?

Đại sứ Trung Quốc tại Myanmar, ông Dương Hậu Lan ngày 26/7 khẳng định họ vẫn chưa từ bỏ dự án đường dắt Kyaukpyu – Côn Minh. Tuyên bố này được đưa ra giữa lúc có nhiều thông tin về khả năng Myanmar tỏ ra không còn mặn mà với dự án và Trung Quốc có dấu hiệu bỏ cuộc.

Ngoài việc phủ nhận thông tin trên, ông Dương Hậu Lan cũng cho biết Trung Quốc hiện vẫn là nhà đầu tư lớn nhất và đối tác thương mại lớn nhất của Myanmar.

Quan chức Trung Quốc này đánh giá Myanmar đang có những thay đổi nhanh chóng về chính trị xã hội và quan hệ Trung Quốc – Myanmar đã bước vào giai đoạn phát triển mới, duy trì xu hướng phát triển tốt đẹp. Hai nước đã thiết lập quan hệ đối tác hợp tác chiến lược toàn diện và đã ký kết kế hoạch hành động về việc thực hiện quan hệ đối tác này.

Đại sứ Trung Quốc tại Myanmar Dương Hậu Lan (trái) và Thứ trưởng Ngoại giao Myanmar U Thant Kyaw tại Nay Pyi Taw tháng 2/2014

Dự án đường sắt Kyaukpyu – Côn Minh gồm đoạn Côn Minh – Thụy Lệ nằm trong lãnh thổ Trung Quốc và Muse – Kyaukpyu thuộc lãnh thổ Myanmar. Dù cho dự án này có tiếp tục được thực hiện hay không và bất chấp tuyên bố có phần lạc quan từ vị Đại sứ họ Dương thì Trung Quốc cũng không thể che giấu thực tế là Myanmar đang ngày càng rời xa khỏi “vòng tay” của họ.

Về mặt địa chính trị, Myanmar có vị trí hết sức quan trọng với Trung Quốc. Với nguồn tài nguyên dồi dào, cộng đồng người gốc Hoa lớn, Myanmar từng là cái “mỏ” để người Trung Quốc tới “đào bới”. Đặc biệt, với vị trí chiến lược ở Đông Nam Á, gần Vịnh Bengal và Ấn Độ Dương, Myanmar được coi là cánh cửa tiến ra Ấn Độ Dương của Trung Quốc.

Bên cạnh đó, cùng với Campuchia, Myanmar được coi là quốc gia thành viên Hiệp hội Các Quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) thân Trung Quốc. Việc “chi phối” Myanmar cũng sẽ giúp Trung Quốc phần nào yên tâm về an ninh dọc tuyến biên giới giữa hai nước. Tuy nhiên, Myanmar giờ đây đang ngày càng xa lánh con “Rồng châu Á” Trung Quốc.

Đã hết thời hoàng kim

Trong nhiều thập kỷ qua, Trung Quốc là đối tác chủ chốt của Myanmar bất chấp sự cô lập về ngoại giao và các lệnh trừng phạt mà phương Tây áp đặt với Myanmar, nhất là từ sau cuộc đảo chính năm 1988.

Trong những năm 2000, khi Myanmar bị phương Tây cấm vận, Bắc Kinh đã tiếp cận nước láng giềng phía Nam này. Hàng loạt dự án đầu tư khổng lồ đã được thực hiện như xây dựng nhà máy thủy điện, khai thác khí đốt. Năm 2010, với kim ngạch đầu tư lên tới 8,2 tỉ USD, Trung Quốc chiếm vị trí áp đảo trong nguồn đầu tư trực tiếp của nước ngoài vào Myanmar. Đến năm 2011, Trung Quốc vẫn chiếm tới trên 90% tổng đầu tư nước ngoài vào Myanmar.

Thế nhưng, tất cả đã thay đổi nhanh chóng sau khi Myanmar quyết định cải cách từ cuối năm 2010. Cùng với việc xích lại gần Mỹ và châu Âu, mở rộng cửa với các đối tác khu vực, Myanmar đã ngày càng giữ khoảng cách với Trung Quốc. Điển hình là vào cuối năm 2011, Myanmar đã quyết định dừng dự án thủy điện của Tập đoàn điện lực Trung Quốc ở Myanmar với lý do ảnh hưởng đến môi trường.

Dự án xây dựng nhà máy thủy điện Myitsone này có tổng vốn đầu tư lên tới 3,6 tỉ USD. Trước đây, do công trình này nằm trong vùng thánh địa lịch sử, nên công ty Nhật Bản không dám đầu tư. Quá tự tin vào vị thế của mình ở Myanmar, Trung Quốc đã bất chấp tất cả để “nhảy vào”.

Myanmar được coi là cửa ngõ ra Ấn Độ Dương của Trung Quốc

Các dự án đầu tư khác của Trung Quốc ở Myanmar như khai thác đồng, khai thác Niken v.v cũng bị người địa phương và các nhà hoạt động bảo vệ môi trường phản đối. Mới đây, chính quyền Myanmar thậm chí đã từ chối đề nghị của Bắc Kinh về việc cho Myanmar vay tiền nâng cấp tuyến đường quốc tế nối với Trung Quốc.

Các con số thống kê khô khan cũng chứng tỏ Myanmar đang dần thoát khỏi việc lệ thuộc vào người láng giềng khổng lồ Trung Quốc. Năm 2013, đầu tư trực tiếp từ Trung Quốc vào Myanmar chỉ bằng gần 10% so với năm 2012. Thay thế người Trung Quốc là các nhà đầu tư từ Hàn Quốc, Đông Nam Á.

Theo Cục Thống kê Myanmar, trong năm tài khóa 2013 (4/2013-4/2014), FDI vào Myanmar đạt trên 2,5 tỉ USD, tăng 150% so với năm tài khóa 2012. Các nước châu Á đứng đầu danh sách đầu tư vào Myanmar thời kỳ này bao gồm Hàn Quốc (29%), Singapore (27,6%), Thái Lan (19,2%), Việt Nam (6,6%), Nhật Bản (1,7%).

Ngược lại, đầu tư trực tiếp từ Trung Quốc vào Myanmar giảm mạnh. Trung Quốc chỉ chiếm 0,8% tổng FDI vào Myanmar năm 2013, với vỏn vẹn 18 triệu USD. Trong năm tài khóa 2012, Trung Quốc đầu tư 400 triệu USD vào Myanmar, năm 2010 là 8,2 tỉ USD. Từ đầu năm 2014 đến nay, không có thêm dự án đầu tư mới của người Trung Quốc ở Myanmar.

Nguy cơ bị cắt mạch máu

Không chỉ bị “thất sủng” trong các dự án mới, Trung Quốc hiện cũng đang trong tình trạng “ngồi trên đống lửa” đối với các dự án đã hoàn thành. Trong số này, đáng quan tâm nhất là dự án đường ống dẫn dầu và khí đốt từ cảng Kyaukpyu của Myanmar tới Côn Minh, Trung Quốc.

Dự án tiêu tốn ít nhất 5 tỷ USD này có vai trò cực kỳ quan trọng trong chiến lược đảm bảo an ninh năng lượng của Trung Quốc. Mỗi năm, tuyến đường ống dài khoảng 1.000 km này cung cấp tới 12 tỷ m3 khí đốt, giúp Trung Quốc thỏa cơn khát năng lượng. Ngoài ra, tuyến đường ống này cũng có công suất vận chuyển 20 triệu tấn dầu thô, tương đương 240.000 thùng dầu thô mỗi năm cho Trung Quốc. Điều này đồng nghĩa với việc Trung Quốc sẽ tiết kiệm được 1.200 km vận chuyển dầu thô bằng tuyến đường biển đầy nguy hiểm qua eo Malacca.

Dù không có nguy cơ bị hủy bỏ, song Trung Quốc đang phải đối mặt với hai khả năng. Trước hết là phí quá cảnh vận chuyển dầu khí mà Trung Quốc phải trả cho Myanmar sẽ tăng mạnh. Khả năng xấu hơn là tuyến đường ống này bị phá hoại sẽ khiến Trung Quốc phải chịu những tổn thất không thể lường trước.

Người dân Myanmar phản đối Trung Quốc

Như vậy, cả hai tuyến huyết mạch về giao thông (dự án đường sắt Kyaukpyu-Côn Minh) và dầu khí (cũng là tuyến Kyaukpyu-Côn Minh) nối Trung Quốc với Ấn Độ Dương thông qua lãnh thổ Myanmar đang đứng trước nguy cơ bị tắc nghẽn, thậm chí bị cắt đứt bất kỳ lúc nào. Trung Quốc có thể đổ lỗi cho Myanmar, đổ lỗi cho sự can dự của Mỹ và phương Tây hay bất kỳ lý do nào khác, song giới phân tích chỉ ra rằng Trung Quốc đang trả giá cho chính cách hành xử của mình.

Hàng tỷ USD đầu tư vào Myanmar không thể hiện được “lòng tốt” của người láng giềng Trung Quốc. Ngược lại, đó là hành động của một kẻ lợi dụng khó khăn của người khác khi Myanmar bị bao vây cấm vận. Rót tiền vào các dự án khai thác tài nguyên ở Myanmar song Trung Quốc đã phớt lờ những cảnh báo về hậu quả môi trường, không chịu bỏ tiền giúp người dân địa phương cải thiện cuộc sống…

Đông Triều

Theo_Báo Đất Việt