Trung Đông bên bờ vực chiến tranh khu vực sau vụ tấn công đại sứ quán Iran

Cuộc tấn công vào khu phức hợp đại sứ quán Iran ở thủ đô Damascus của Syria ngày 1/4 có thể là sự leo thang nguy hiểm nhất bên ngoài Gaza kể từ khi bắt đầu cuộc chiến Hamas – Israel gần sáu tháng trước.

Lực lượng cứu hộ khẩn cấp làm nhiệm vụ tại hiện trường vụ oanh tạc khu vực gần Đại sứ quán Iran ở Damascus, Syria ngày 1/4/2024. Ảnh: AFP/TTXVN

Syria và Iran đã đổ lỗi cho Israel về cuộc không kích phá hủy tòa nhà nằm trong khu phức hợp đại sứ quán Iran tại Damascus, giết chết Chuẩn tướng Mohammed Reza Zahedi, chỉ huy cấp cao Lực lượng Vệ binh Cách mạng tinh nhuệ của Iran (IRGC), và một số quan chức khác, bao gồm cả một chỉ huy cấp cao khác là Mohammad Hadi Haji Rahimi. Các quan chức Israel chưa bình luận về vụ việc.

Đây là vụ tấn công mới nhất trong chuỗi các cuộc tấn công gần đây được cho là của Israel ở Syria nhằm vào IRGC và nhóm vũ trang Hezbollah thân Iran của Liban (Lebanon). Cho đến nay, các cuộc tấn công vẫn chưa gây ra phản ứng nào ngoài phạm vi các cuộc giao tranh vẫn kéo dài nhiều tháng ở biên giới Israel với Liban – bất chấp các mối đe dọa liên tục của lãnh đạo Iran và Hezbollah về đáp trả các cuộc tấn công tương tự của Israel.

Tuy nhiên, vụ tấn công đại sứ quán Iran ngày 1/4 có thể là giọt nước tràn ly cuối cùng. Về mặt kỹ thuật, đại sứ quán ở Damascus là lãnh thổ có chủ quyền của Iran, khiến đây trở thành cuộc tấn công công khai nhất vào đất Iran trong nhiều năm. Và Chuẩn tướng Zahedi là mục tiêu cấp cao nhất kể từ khi cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump ra lệnh giết tướng Qassem Soleimani của IRGC ở Baghdad vào tháng 1/2020. Ông Soleimani bị một máy bay không người lái tấn công của Mỹ sát hại.

Thật khó để hình dung một phản ứng của Iran mà không có sự tham gia của đồng minh bán quân sự hùng mạnh nhất của họ là Hezbollah. Nhóm chiến binh người Hồi giáo dòng Shia ở Liban đã bị lôi kéo vào các cuộc đọ súng hàng ngày với lực lượng Israel kể từ ngày 8/10 năm ngoái. Trong gần sáu tháng, nhóm này đã vượt qua ranh giới mong manh giữa việc cố gắng hạn chế phạm vi hoạt động của phiến quân ở khu vực biên giới, trong khi tìm cách thực thi các biện pháp trả đũa theo quy tắc tương xứng. Nhưng điều này trở nên khó khăn hơn khi Israel tấn công các mục tiêu xa hơn nhiều so với khu vực biên giới với tần suất ngày càng tăng, chẳng hạn như các cuộc không kích của Israel nhằm vào một thành phố lớn ở miền đông Liban trong tuần trước.

Các đồng minh khu vực của Iran cho biết họ đã tham gia các cuộc đối đầu với Israel thay mặt cho người Palestine ở Gaza, nơi hơn 32.000 người đã thiệt mạng. Tuy nhiên, họ cũng đã tìm cách tránh một cuộc xung đột toàn diện với Israel.

Đó có thể là một lập trường không thể đứng vững sau cuộc tấn công ngày 1/4, sự kiện một lần nữa đẩy khu vực đến bờ vực của một cuộc chiến tranh mở rộng.

Hiện trường vụ oanh tạc khu vực gần Đại sứ quán Iran ở Damascus, Syria ngày 1/4/2024. Ảnh: THX/TTXVN

Về phần mình, Iran đã lập tức đe dọa trả đũa Israel sau khi đổ lỗi cho nước này về cuộc không kích chết người vào đại sứ quán nước này ở Damascus.

Đại sứ Iran tại Damascus, Hossein Akbari, cáo buộc Israel về các cuộc tấn công, nói rằng tòa nhà “đã bị nhắm mục tiêu bởi 6 tên lửa từ máy bay chiến đấu F-35 của Israel”. Truyền thông nhà nước Syria, Thông tấn xã Syria Arab cũng đưa tin rằng “một hành động xâm lược của Israel nhắm vào chiều 1/4 tại một tòa nhà ở khu phố Mezzeh ở Damascus”, gây ra “sự tàn phá lớn”.

Đại sứ Akbari cho biết cuộc tấn công của Israel đã “đi ngược lại tất cả luật pháp quốc tế” và Iran “sẽ quyết đoán trong phản ứng của chúng tôi”. Theo ông Akbari, đây có lẽ là lần đầu tiên Israel cho phép mình “tấn công tòa nhà chính thức của đại sứ quán Cộng hòa Hồi giáo Iran, nơi có lá cờ của Cộng hòa Hồi giáo được treo trên đó”.

Theo một tuyên bố của IRGC, 7 quan chức của Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo đã thiệt mạng trong vụ tấn công, bao gồm các chỉ huy cấp cao của Iran Mohammed Reza Zahedi và Mohammad Hadi Haji Rahimi. Theo hãng tin bán chính thức của Iran, Tasnim News, ông Haji Rahimi được cho là điều phối viên của Lực lượng Quds.

Hãng tin Fars News dẫn lời người phát ngôn Bộ Ngoại giao Iran Nasser Kanaani cho biết: “Iran bảo lưu quyền thực hiện các biện pháp đáp trả và sẽ quyết định hình thức phản ứng cũng như trừng phạt đối với kẻ xâm lược”.

Bộ Ngoại giao Nga cùng ngày 1/4 đã lên án mạnh mẽ cuộc không kích của Israel nhắm vào tòa sứ quán Iran ở Damascus và coi các cuộc tấn công vào các cơ sở ngoại giao là không thể chấp nhận được.

Bộ này cho biết trong một tuyên bố: “Chúng tôi cực lực lên án cuộc tấn công nhằm vào cơ quan lãnh sự Iran ở Syria. Chúng tôi coi bất kỳ cuộc tấn công nào vào các cơ sở ngoại giao và lãnh sự… là hoàn toàn không thể chấp nhận được”. Bộ Ngoại giao Nga cho biết thêm, Moskva tin rằng bất kỳ hành động gây hấn nào của Israel là “hoàn toàn không thể chấp nhận được và phải được dừng lại”.

Trong khi đó, quân đội Israel không bình luận về cuộc tấn công ở Damascus, nhưng phát ngôn viên của Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) nói: “Theo thông tin tình báo của chúng tôi, đây không phải là lãnh sự quán và không phải là đại sứ quán. Tôi nhắc lại, đây không phải là lãnh sự quán và không phải là đại sứ quán. Đây là tòa nhà quân sự của lực lượng Quds được cải trang thành tòa nhà dân sự ở Damascus”, Chuẩn đô đốc Daniel Hagari nói trong một cuộc phỏng vấn với CNN.