Trump có thể tăng áp lực với Trung Quốc trước khi rời Nhà Trắng

Trump có thể thông qua hàng loạt chính sách vào phút chót nhằm “trói tay” chính quyền kế nhiệm và Trung Quốc là mục tiêu trong tầm ngắm.

Nhiều hãng truyền thông lớn của Mỹ đã “xướng tên” ứng viên đảng Dân chủ Joe Biden là người chiến thắng cuộc đua vào Nhà Trắng. Trong lúc đó, Tổng thống Donald Trump vẫn từ chối chấp nhận kết quả, cáo buộc đảng Dân chủ gian lận phiếu bầu song không đưa ra bằng chứng và thúc đẩy hàng loạt vụ kiện liên quan đến quá trình kiểm phiếu.

Với rất ít dấu hiệu cho thấy Trump sẽ rời Nhà Trắng trong yên bình sau khi thất cử, giới chuyên gia và các cựu quan chức Mỹ nhận thấy nguy cơ ngày càng cao ông có thể thực hiện những động thái vào phút chót nhằm thúc đẩy các ưu tiên của mình, đồng thời “trói tay” người kế nhiệm.

Tổng thống Donald Trump (phải) và Chủ tịch Tập Cận Bình tại Bắc Kinh năm 2017. Ảnh: AP.

Nếu Trump quyết định rời Nhà Trắng bằng một “tiếng vang”, trọng tâm có thể là chính sách đối ngoại, sử dụng những công cụ mà ông có khả năng tung ra nhanh chóng và ít bị cản trở nhất. Và Trung Quốc dường như là một mục tiêu tiềm tàng, khi Trump thường xuyên đổ lỗi cho Bắc Kinh vì Covid-19, đại dịch đã kéo nền kinh tế Mỹ đi xuống, nhấn chìm luôn cả triển vọng tái đắc cử của ông.

“Trump từng hứa sẽ trừng phạt Trung Quốc vì Covid-19, vậy điều đó nghĩa là gì?”, Jeff Moon, cựu quan chức Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ, đặt câu hỏi. Ông nhận thấy khả năng cao chính quyền Trump sẽ có các động thái trừng phạt phút chót nhằm vào Bắc Kinh.

Một cách để làm mối quan hệ Mỹ – Trung vốn đã ảm đảm trở nên tệ hơn và làm suy yếu những nỗ lực của chính quyền Biden nhằm cải thiện hợp tác song phương, có thể liên quan đến vấn đề Đài Loan. Các lựa chọn có thể bao gồm cử một thành viên nội các khác đến Đài Bắc, tăng cường mối quan hệ quân sự với Đài Loan và thông báo đàm phán hướng đến một hiệp định thương mại tự do với hòn đảo.

“Họ đang cố gắng tung ra nhiều chính sách khó đảo ngược nhất có thể, dù đó là đối với Trung Quốc, Iran hay bất kỳ đâu”, Bonnie Glaser, chuyên gia tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), nhận xét.

Vấn đề Tân Cương cũng có thể là một mục tiêu dễ dàng khác. Ngoài việc trừng phạt Trung Quốc vì cáo buộc giam giữ hàng loạt người Duy Ngô Nhĩ ở Tân Cương, điều mà Bắc Kinh một mực phủ nhận, Trump có thể chặn thị thực của nhiều quan chức Trung Quốc hoặc gây rắc rối bằng cách yêu cầu các vận động viên Mỹ không tham dự Thế vận hội mùa Đông ở Bắc Kinh năm 2022.

Những lựa chọn khác của Trump bao gồm trừng phạt thêm nhiều công ty nhà nước Trung Quốc, mở rộng các hạn chế đối với xuất khẩu các mặt hàng “lưỡng dụng” có thể dùng cho cả mục đích quân sự lẫn dân sự, cấm thêm nhiều ứng dụng Trung Quốc sau TikTok và WeChat hay chặn mọi hoạt động bán chất bán dẫn cho tập đoàn công nghệ Huawei. Mặt khác, Washington cũng có thể tuyên bố Trung Quốc là nước thao túng tiền tệ, khiến họ phải chịu các mức thuế trừng phạt, Thomas Duesterberg, chuyên gia tại Viện Hudson, cựu quan chức Bộ Thương mại Mỹ, cho hay.

Xu hướng thúc đẩy thay đổi chính sách vào phút chót thường xảy ra khi một tổng thống có người kế nhiệm đến từ đảng đối lập, theo giáo sư Đại học Chicago William Howell và giáo sư Đại học Wisconsin ở Madison Kenneth Mayer.

“Nếu tổng thống đương nhiệm thua cuộc bầu cử, ông ấy có mọi lý do để đẩy nhanh việc thông qua các chính sách vào phút chút, làm mọi thứ để trói tay người kế nhiệm”, Howell và Kenneth viết trên tạp chí Presidential Studies Quarterly.

Tuy nhiên, theo giới phân tích tại Washington, đấu đá nội bộ có thể làm thất bại bất kỳ nỗ lực nào nhằm trừng phạt Trung Quốc hay trói tay Biden. Một số bộ trưởng có thể ủng hộ đường lối cứng rắn chống lại Bắc Kinh. Bộ Ngoại giao có thể tìm cách từ chối thị thực đối với các quan chức hàng đầu Trung Quốc. Bộ Thương mại và Bộ Quốc phòng có thể ủng hộ áp đặt thêm các hạn chế xuất khẩu. Bộ Tư pháp có thể đặt ra thêm các giới hạn đối với du học sinh và giới khoa học Trung Quốc tới. Song những hành động này có thể vấp phải sự phản đối từ Bộ Tài chính và Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ, bên muốn bảo vệ cái mà họ coi là một thành tựu nổi bật: Thỏa thuận thương mại giai đoạn một Mỹ – Trung.

Ngay cả Trump cũng có thể đưa ra những chương trình nghị sự mâu thuẫn. “Sẽ có những căng thẳng bên trong chính quyền giữa những người theo quan điểm cứng rắn với Trung Quốc, muốn trói tay chính quyền Biden, với những người mong muốn chính quyền Biden duy trì mối quan hệ tốt đẹp với Bắc Kinh nhằm đảm bảo những cơ hội kinh doanh thuận lợi và các khoản đầu tư lớn từ Trung Quốc trong tương lai”, James Green, chuyên gia từ Đại học Georgetown, bình luận.