Trọng tâm cuộc gặp của Tổng thống Trump và lãnh đạo các quốc gia Trung Á

Tổng thống Mỹ Donald Trump có lịch trình gặp lãnh đạo từ năm quốc gia Trung Á tại Washington vào ngày 6/11.

Tổng thống Mỹ Donald Trump phát biểu tại một sự kiện ở Nhà Trắng ngày 20/3/2025. Ảnh: THX/TTXVN

Theo Al Jazeera, C5 1 được thành lập năm 2015, ám chỉ 5 quốc gia Trung Á Uzbekistan , Kazakhstan , Kyrgyzstan , Tajikistan , Turkmenistan và Mỹ. Theo Bộ Ngoại giao Mỹ, diễn đàn này nhằm mục đích tăng cường hợp tác giữa Washington và các nước Trung Á để thúc đẩy giải pháp khu vực cho các thách thức toàn cầu thông qua quan hệ đối tác kinh tế công bằng và có đi có lại, t ăng cường an ninh năng lượng, thúc đẩy hòa bình thông qua sức mạnh.

Bên cạnh đó, Bộ Ngoại giao Mỹ nhấn mạnh: “Các nhóm công tác C5 1 ủng hộ ba trụ cột hợp tác: kinh tế, năng lượng và an ninh”.

Ông Shairbek Dzhuraev , Chủ tịch của Crossroads Central Asia, một viện nghiên cứu độc lập, nói với Al Jazeera rằng C5 1 có thể thảo luận về các thỏa thuận thương mại, đặc biệt là những thỏa thuận liên quan đến “các nguồn tài nguyên khoáng sản quan trọng”.

C5 1 thành lập vào năm 2015 tại cuộc họp đầu tiên ở Samarkand, Uzbekistan, khi Ngoại trưởng của 6 nước cam kết tăng cường hợp tác về thương mại, giao thông vận tải, năng lượng và truyền thông.

Theo hãng thông tấn Anadolu (Thổ Nhĩ Kỳ), hội nghị thượng đỉnh ngày 6/11 là lần thứ hai sự kiện này được tổ chức ở cấp nguyên thủ quốc gia và là lần đầu tiên được tổ chức tại Nhà Trắng.

Trong 6 tháng đầu nhiệm kỳ thứ hai của Tổng thống Trump, Mỹ đã ký nhiều thỏa thuận thương mại với Trung Á với tổng giá trị lên tới 12,4 tỷ USD. Vào tháng 9, Tổng thống Trump đã ca ngợi thỏa thuận trị giá 8 tỷ USD của chính phủ Uzbekistan với nhà sản xuất máy bay Mỹ Boeing để mua dòng Dreamliner là “tuyệt vời”. Hoan nghênh việc Tổng thống Shavkat Mirziyoyev ký kết cho Uzbekistan Airways mua 22 chiếc Dreamliner, ông Trump nhấn mạnh thỏa thuận này sẽ tạo ra hơn 35.000 việc làm tại Mỹ. “Tổng thống Mirziyoyev là người giữ lời, và chúng tôi sẽ tiếp tục hợp tác trên nhiều hạng mục khác nữa”, Tổng thống Trump viết trên mạng xã hội Truth Social.

Cùng tháng đó, Kazakhstan đã ký một thỏa thuận trị giá 4,2 tỷ USD với nhà sản xuất phụ tùng đầu máy xe lửa Mỹ Wabtec. Theo Bộ Thương mại Mỹ, thỏa thuận này sẽ cung cấp cho Kazakhstan 300 bộ đầu máy xe lửa để chế tạo đầu máy cho công ty đường sắt quốc gia Kazakhstan là Kazakhstan Temir Zholy.

Ông Trump một lần nữa dùng Truth Social để tung hô thương vụ, mô tả nó là “gói mua sắm thiết bị đường sắt lớn nhất từ trước đến nay”.

Tuy nhiên, ông Dzhuraev nhận định Mỹ khó có thể cạnh tranh được với Nga và Trung Quốc trong cuộc chạy đua giành các thỏa thuận thương mại ở Trung Á. Ông lập luận: “Xét về kinh tế, chính trị và vị trí địa lý, Trung Á vốn nằm rất gần cả Trung Quốc và Nga”. Ông bổ sung rằng điều khả thi nhất với Washington hiện nay chỉ là giữ được “dấu hiện diện” trong khu vực.

Nguyên thủ ba nước Trung Á gồm Tajikistan, Kyrgyzstan và Uzbekistan. Ảnh: THX/TTXVN

Ngoài ra, đất hiếm cũng là nội dung quan trọng trong cuộc gặp của C5 1 năm nay. Trung Á có trữ lượng kim loại đất hiếm dồi dào. Trong khi đó, Trung Quốc hiện đang nằm trong số những quốc gia hàng đầu thế giới về trữ lượng, sản lượng, tiêu thụ và xuất khẩu đất hiếm, mang lại cho nước này lợi thế đáng kể trong các chuỗi cung ứng tài nguyên và công nghiệp toàn cầu. Kim loại đất hiếm đã trở thành điểm nóng trong cuộc chiến thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc trong năm qua. Kể từ khi nhậm chức vào tháng 1, Tổng thống Trump thường xuyên nhấn mạnh tầm quan trọng của việc Mỹ mua thêm nguyên liệu đất hiếm và coi đây là mục tiêu hàng đầu trong chính sách đối ngoại.

Mỹ đang tích cực tìm kiếm các thỏa thuận đất hiếm ở nhiều khu vực trên thế giới. Mỹ và Australia dự kiến đầu tư 1 tỷ USD trong 6 tháng tới vào các dự án khai thác đất hiếm. Trong khi đó, một thỏa thuận của Mỹ nhằm hỗ trợ tái thiết Ukraine sau khi xung đột với Nga kết thúc cũng bao gồm việc Mỹ được tiếp cận các mỏ đất hiếm tại quốc gia này. Vào tháng 5, sau nhiều tháng đàm phán, Mỹ và Ukraine đã ký thỏa thuận về khoáng sản đất hiếm, tạo điều kiện để Washington được ưu tiên tiếp cận các giấy phép khai thác khoáng sản và tài nguyên thiên nhiên mới tại Ukraine.

Do đó, không có gì ngạc nhiên khi Tổng thống Trump hiện đang quan tâm đến Trung Á. Ông Dzhuraev giải thích rằng khu vực này “giàu tài nguyên khoáng sản dưới nhiều hình thức, đặc biệt là Kazakhstan và Uzbekistan, hai nền kinh tế lớn nhất của khu vực”.

Vào tháng 4, Kazakhstan thông báo các nhà địa chất đã phát hiện ra những mỏ kim loại đất hiếm, ceri, lanthan, neodymi và yttri – được sử dụng trong sản xuất linh kiện điện thoại thông minh và ổ cứng máy tính. Mặc dù vẫn còn sơ bộ, do các mỏ cần được xác minh và xử lý, nhưng theo Bộ Công nghiệp và Xây dựng Kazakhstan, mỏ ở Karagandy miền Trung nước này ước tính chứa hơn 20 triệu tấn kim loại đất hiếm. Nếu điều đó là chính xác, thì trữ lượng này gần bằng một nửa trữ lượng đất hiếm của Trung Quốc.

Vào cuối tháng 10, Ngân hàng Phát triển Kazakhstan đã công bố khởi động chương trình tài trợ 1 tỷ USD để khai thác và chế biến kim loại đất hiếm trong giai đoạn từ năm 2025 đến năm 2030.