Tròn 13 năm xảy ra thảm họa động đất và sóng thần tại Nhật Bản
Ngày 11/3/2024 đ.ánh dấu tròn 13 năm kể từ khi trận động đất – sóng thần xảy ra tại các tỉnh vùng Đông Bắc Nhật Bản khiến trên 22.000 người t.hiệt m.ạng cho đến nay và gây ra thảm họa hạt nhân tồi tệ nhất thế giới kể từ sự cố nhà máy điện hạt nhân Chernobyl năm 1986.
Cơn sóng thần lịch sử xảy ra sau thảm họa động đất tại thành phố Miyako, tỉnh Iwate, Nhật Bản ngày 11/3/2011. Ảnh: AFP/TTXVN
Các tỉnh Đông Bắc Nhật Bản đang không ngừng hồi sinh và phát triển trở lại nhưng “những ký ức đau thương” sẽ khó có thể phai nhòa trong tâm trí người dân Nhật Bản.
Chính phủ Nhật Bản đã dừng tổ chức các buổi lễ tưởng niệm tại Tokyo từ năm 2022. Nhưng đến nay, những địa phương bị ảnh hưởng vẫn tổ chức các sự kiện này hằng năm với quy mô nhỏ hơn. Thủ tướng Fumio Kishida dự kiến tham dự một buổi lễ do chính quyền tỉnh Fukushima chủ trì trong ngày 11/3.
Quá trình phục hồi sau trận động đất có độ lớn 9,0 và sóng thần đã tiến triển trong những năm qua. Tuy nhiên, cuộc sống của gần 29.000 người phải sơ tán tính đến ngày 1/2 vừa qua, vẫn chưa thể trở lại bình thường. Trong khi đó, công tác làm sạch khu tổ hợp hạt nhân Fukushima Daiichi dự kiến kéo dài hàng chục năm.
Số liệu mới nhất do Cơ quan Cảnh sát quốc gia công bố ngày 8/3 cho thấy tính đến cuối tháng 2, số người t.hiệt m.ạng do thảm họa trên là 15.900 người trong khi 2.520 người mất tích. Đa số nạn nhân ở các tỉnh Miyagi, Fukushima và Iwate. Theo Cơ quan Tái thiết, tính đến tháng 12/2023, số người t.ử v.ong do liên quan đến thảm họa, như bệnh tật hoặc t.ự t.ử do căng thẳng, là 3.802 người.
Nhà chức trách tiếp tục áp đặt khu vực cấm đi lại gần nhà máy hạt nhân Fukushima và dự kiến dỡ bỏ vào khoảng năm 2041 – 2051. Bảy khu vực đô thị tại tỉnh Fukushima vẫn bị cấm được lui tới do nhiễm phóng xạ. Số người sơ tán giảm so với mức đỉnh điểm 470.000 người nhờ cơ sở hạ tầng được tái thiết.
Video đang HOT
Công tác làm sạch sau thảm họa hạt nhân tiếp tục là vấn đề gây tranh cãi. Tháng trước, công ty Điện lực Tokyo (TEPCO) bắt đầu đợt thứ 4 xả nước thải nhiễm xạ đã qua xử lý của nhà máy hạt nhân Fukushima ra biển. Chính phủ Nhật Bản và TEPCO nhấn mạnh đây là bước quan trọng tiến tới dừng hoạt động của nhà máy. Dự kiến, công tác xả nước thải này kéo dài khoảng 30 năm. Tuy nhiên, kế hoạch xả nước thải nhiễm phóng xạ đã qua xử lý của Nhật Bản vẫn vấp phải sự phản đối từ phía người dân địa phương, cũng như một số nước trong khu vực.
Bài học từ Chernobyl và Fukushima: Châu Âu đã sẵn sàng đối phó thảm họa hạt nhân?
Xung đột ở Ukraine, thời tiết khắc nghiệt hơn và các vết nứt được tìm thấy trong các lò phản ứng của Pháp khiến một số chuyên gia lo lắng đặt câu hỏi: Châu Âu liệu ó sẵn sàng cho một sự cố hạt nhân?
Một góc nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia ở Ukraine. Ảnh: Reuters
Theo mạng tin Euronews ngày 11/3, cách đây đúng 12 năm, một trận động đất và sóng thần lớn đã gây ra vụ tai nạn hạt nhân tồi tệ thứ hai trong lịch sử tại Nhà máy điện hạt nhân Fukushima ở Nhật Bản.
Lễ kỷ niệm thảm họa khiến 160.000 người phải sơ tán và gây thiệt hại hơn 176 tỷ euro cho Chính phủ Nhật Bản đã đủ để nhắc nhở về mối đe dọa tiềm tàng của sự cố hạt nhân, nhưng một số sự kiện gần đây cũng đã gióng lên hồi chuông cảnh báo ở châu Âu.
Cuộc xung đột ở Ukraine đã nhiều lần đ.ánh sập lưới điện của nước này, gây mất điện tại nhà máy hạt nhân Zaporizhzhia lớn nhất châu Âu, nơi cần nguồn điện để ngăn các lò phản ứng quá nóng như trong thảm họa phóng xạ Chernobyl năm 1986.
Trong khi đó, ngày càng nhiều lò phản ứng hạt nhân khác của châu Âu sắp hết hạn sự dụng - trung bình chúng được xây dựng cách đây hơn 36 năm - và các cuộc kiểm tra gần đây ở Pháp đã phát hiện ra các vết nứt ở một số lò phản ứng này.
Một số chuyên gia năng lượng cảnh báo rằng những hiện tượng thời tiết cực đoan do biến đổi khí hậu có thể gây ra mối đe dọa nghiêm trọng đối với 103 lò phản ứng hạt nhân của EU, chiếm khoảng 1/4 sản lượng điện được tạo ra trong khối.
Jan Haverkamp, một chuyên gia cấp cao về chính sách năng lượng và năng lượng hạt nhân của tổ chức Hòa bình Xanh (Greenpeace), cho biết khả năng châu Âu chứng kiến một vụ tai nạn lớn như Fukushima hiện đang trở nên "thực tế" và "chúng ta nên xem xét về điều này", thừa nhận là "châu Âu chưa chuẩn bị kỹ lưỡng".
Về phần mình, Ủy viên EU về năng lượng Kadri Simson cho biết xương sống của hệ thống năng lượng không carbon trong tương lai của EU sẽ là năng lượng tái tạo được hỗ trợ bởi hạt nhân. Nhưng thách thức với chiến lược cung cấp năng lượng tái tạo bằng năng lượng hạt nhân là nó phụ thuộc vào hoạt động liên tục của các nhà máy hạt nhân già cỗi.
Việc bảo trì một nhà máy hạt nhân phụ thuộc vào một số yếu tố, chẳng hạn như thiết kế và quá trình giám sát. Nhưng cũng có những yếu tố khác gây ảnh hưởng, chẳng hạn như sai sót của con người, động đất, sóng thần, hỏa hoạn, lũ lụt, lốc xoáy hoặc thậm chí là các cuộc tấn công k.hủng b.ố.
Thảm họa Fukushima năm 2011 liên quan đến một nhà máy hạt nhân đã hơn 40 năm t.uổi và vụ tai nạn được cho là một phần do lỗi thiết kế cũng như không đảm bảo các biện pháp an toàn. Theo chuyên gia Haverkamp, việc nâng cấp các nhà máy già cỗi có thể làm giảm rủi ro ở một số khía cạnh nhất định, "nhưng vẫn có nguy cơ: nó có thể gặp trục trặc, đơn giản chỉ vì chúng vẫn tiếp tục phải hoạt động".
Pháp là một trong những nước có sự đảm bảo an toàn hạt nhân tốt nhất trên thế giới. Tuy nhiên, Bernard Doroszczuk, người đứng đầu cơ quan giám sát an toàn hạt nhân của nước này, cho biết vào đầu năm nay rằng một cuộc "đánh giá hệ thống" là cần thiết "để kiểm tra về khả năng tiếp tục hoạt động của các lò phản ứng cũ hơn 50, hoặc thậm chí 60 năm" trong khi cũng cho phép lường trước những thách thức mới do biến đổi khí hậu đặt ra.
Chỉ trong tuần này, nhà cung cấp điện EDF của Pháp đã báo cáo những khiếm khuyết "không đáng kể" trên đường ống làm mát của hai lò phản ứng ở miền Bắc và miền Đông nước Pháp.
Các vết nứt, nằm trong thiết bị bơm nước để làm mát hệ thống trong trường hợp khẩn cấp, không được coi là nguy hiểm vì các lò phản ứng đang được bảo trì, nhưng phát hiện của họ đã làm sống lại các cuộc tranh luận về chiến lược của Pháp trong việc giám sát hạt nhân của nước này.
Có một yếu tố khác trong an toàn hạt nhân đặc biệt quan trọng: mật độ dân số xung quanh các cơ sở hạt nhân. Các khu vực có hàng triệu người sinh sống khó sơ tán hơn nhiều so với những khu vực vắng vẻ. Sau sự cố Fukushima vào tháng 3/2011, Declan Butler, một nhà báo của tạp chí khoa học Nature, đã hợp tác với NASA và Đại học Columbia để nghiên cứu và so sánh mật độ dân số xung quanh các nhà máy điện hạt nhân trên thế giới.
Vào thời điểm nhà báo Butler công bố nghiên cứu của mình, hai phần ba số nhà máy hạt nhân của thế giới có mật độ dân số lớn hơn trong bán kính 30 km so với Fukushima, nơi có 172.000 người sinh sống vào thời điểm xảy ra sự cố. Cụ thể, nghiên cứu cho thấy mật độ dân số xung quanh các lò phản ứng hạt nhân ở châu Âu cao hơn nhiều so với xung quanh Fukushima.
Ví dụ, ở Pháp, ông Butler ước tính có khoảng 930.000 người sống trong bán kính 30 km xung quanh Fessenheim, chỉ là một trong số nhiều nhà máy hạt nhân nằm ở phía Đông Bắc của nước này và 700.000 người sống xung quanh nhà máy Bugey, cách Lyon 35 km về phía Đông, nhà máy lớn thứ ba của Pháp.
Khi tìm hiểu một số điểm không phù hợp về an toàn, ông Butler rút ra rằng một số kịch bản thảm khốc không được xem xét đầy đủ trong quá trình thiết kế vì chúng được cho là quá khó xảy ra. Ví dụ, nhà máy Fukushima nằm trong khu vực được xác định là có khả năng xảy ra động đất và sóng thần tương đối thấp trên bản đồ rủi ro địa chấn của Nhật Bản.
Đồng quan điểm trên, chuyên gia Haverkamp cho rằng đã những nỗ lực chủ yếu tập trung vào sự chuẩn bị kỹ thuật để ngăn ngừa tai nạn hạt nhân, nhưng không tập trung vào sự chuẩn bị cho trường hợp khẩn cấp hoặc sự chuẩn bị của người dân.
Ông Haverkamp nói: "Tôi e rằng mọi quốc gia hạt nhân ở EU tại thời điểm này đều không có đủ sự chuẩn bị sẵn sàng trong trường hợp xảy ra sự cố. Nếu chúng ta gặp sự cố ở châu Âu, nó sẽ lại rơi vào cảnh hỗn loạn, giống như đã xảy ra ở Fukushima".
Một nhà hảo tâm tặng 120 thỏi vàng cho làng Tanohata từng bị tàn phá bởi động đất Một nhà hảo tâm đã tặng 120 thỏi vàng có tổng trị giá trên 520 triệu yen (khoảng 4 triệu USD) cho ngôi làng Tanohata ở Đông Bắc Nhật Bản với hy vọng số t.iền thu được từ việc bán số vàng này sẽ được dùng để hỗ trợ ngôi làng từng bị tàn phá trong thảm họa kép động đất sóng thần...
