Trở lại Hải Vân Quan
Sau hơn một năm, kể từ ngày Hải Vân Quan được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng di tích lịch sử và kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia, đến nay, qua sự phối hợp trong phương án bảo tồn và phát triển của ngành văn hóa hai địa phương Đà Nẵng và Thừa Thiên Huế, di tích này đã có những bước chuyển động nào để thu hút khách du lịch trong và ngoài nước tham quan, thưởng ngoạn ngày một hiệu quả?
Hải Vân Quan, điểm dừng chân ưa thích của du khách đến Huế- Đà Nẵng hiện vẫn chưa có sự chuyển mình. Ảnh: T.T.S
Vào dịp Ngày Hội sách Việt Nam lần thứ 4 diễn ra tại Đà Nẵng, Công ty CP Văn hóa Phương Nam nhờ tôi hướng dẫn đoàn báo chí, văn nghệ TP. Hồ Chí Minh tham quan thực tế trong những ngày họ lưu trú tại đây.
Bên cạnh một vài điểm di sản văn hóa tại Quảng Nam, Hải Vân Quan là điểm đến ưu tiên được đoàn lựa chọn, bởi khoảng cách thuận lợi và nhất là vừa được xếp hạng di tích lịch sử và kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia.
Điều đầu tiên đáng ghi nhận, là hiện nay lưu lượng ô-tô, xe máy đến đỉnh Hải Vân tấp nập, nhưng khâu tổ chức đậu xe khá trật tự, không gây ùn tắc. Các loại xe lớn được các hàng quán mời chào nơi đậu để kết hợp thu hút mua sắm.
Các loại xe gắn máy cũng được bố trí ở một vị trí phù hợp nhất định. Tình trạng kèo chéo như báo chí phản ảnh trước kia cũng không còn.
Tuy nhiên, những lối đi dẫn lên Hải Vân Quan, cây cỏ gạch đá vẫn lởm chởm, chưa thấy có dấu hiệu chăm sóc, phát quang. Rải rác dọc các đường mòn hoặc các bậc tam cấp bằng đá dẫn lên di tích, nhiều loại rác thải như túi ni-lông, hộp sữa, ống hút vất bỏ bừa bãi…, mặc dù các thùng rác di động được đặt hai bên.
Nhìn những bạn trẻ từng nhóm tranh nhau trèo l.ên đ.ỉnh các lô cốt còn lưu lại thời Pháp chiếm đóng (di tích Đồn Nhất) để chụp ảnh, tôi chợt nhớ đến thông tin từ Sở VH&TT Thừa Thiên Huế vừa công bố, là trước mắt, Trung tâm Bảo tồn di tích Cố đô Huế sẽ chi khoảng 500 triệu đồng để thực hiện trùng tu một số hạng mục khẩn cấp nhằm bảo vệ di tích Hải Vân Quan.
Bên cạnh đó, sẽ khẩn trương xin ý kiến các chuyên gia, nhà nghiên cứu để di dời, loại bỏ các bộ phận hạng mục công trình không liên quan đến các yếu tố gốc của Hải Vân Quan như: chòi gác trên cổng di tích, các lô cốt cũ, một số nền móng công trình xây dựng dân sinh còn để lại.
Điều này thật đáng suy nghĩ, bởi theo ý kiến nhận định của nhiều người, khách du lịch Tây thường đến đây vì những vết tích xưa, hoang phế, loang lổ của các thời kỳ lịch sử chồng lên nhau, liệu việc tháo dỡ và làm biến dạng hiện trạng di tích nếu thiếu cân nhắc, thì sức hấp dẫn đó còn không?
Trở lại khu vực hàng quán kinh doanh đồ lưu niệm và giải khát, đến nay, khung cảnh nơi đây vẫn chưa thấy đổi thay nào đáng kể. Nghĩa là cũng khoảng chừng mười mấy cửa hàng xập xệ, mang tính tạm bợ.
Chúng tôi chọn điểm ngồi cà-phê tại khuôn viên của ông Lại Thanh Hà (người làm thơ rất nổi danh với cái tên “Lại Phiền Hà”, đã bám trụ trên đỉnh đèo Hải Vân suốt mấy chục năm qua tình nguyện hướng dẫn miễn phí cho khách phương xa muốn tìm hiểu về lịch sử của thắng cảnh), bạn Tiểu Quyên, một phóng viên trẻ của Báo Phụ nữ TP. Hồ Chí Minh nói rằng:
“Em cứ tưởng lên Hải Vân Quan là được ngồi ngắm nhìn khung cảnh từ một ô cửa quán cà-phê rất là thơ mộng, đâu biết như thế này!. Ông Hà cười: “Được như chỗ tôi đây là tốt rồi đó. Các nơi khác còn tệ hơn!”.
Cũng theo ông Hà, hiện có 18 hộ dân kinh doanh hàng lưu niệm trên đỉnh đèo (trong đó có 4 hộ lên từ phía Lăng Cô). Toàn khu vực thắng cảnh không có nhà vệ sinh, phía địa phận Thừa Thiên Huế có 1 nhà vệ sinh nhưng đã xuống cấp. Khách du lịch thường sử dụng nhà vệ sinh tại các quán.
Bản thân ông Hà đã tự nguyện xây dựng nhà vệ sinh công cộng tại cửa hàng của gia đình mình để phục vụ du khách. Nay nghe thông tin Hải Vân Quan được xếp hạng di tích quốc gia, bà con rất vui và muốn đầu tư hàng quán khang trang hơn nữa để đón khách, nhưng cả năm qua, thỉnh thoảng thấy vài đoàn từ Huế – Đà Nẵng đến tham khảo bàn bạc gì đó rồi lại thôi.
Theo ước tính, hiện Hải Vân Quan thu hút khoảng 20-30 vạn du khách đến tham quan hằng năm, trong đó du khách nước ngoài chiếm 30-35%. Đặc biệt, kể từ năm 2005 đến nay, sau khi hầm đèo Hải Vân được đưa vào hoạt động, giao thông ở đoạn đường này trở nên thuận lợi hơn, và gần như trở thành điểm dừng chân nghỉ ngơi và vãn cảnh chính thức của các đoàn khách du lịch.
Không phải đợi đến bây giờ, mà từ nhiều năm trước, vào ngày 28-2-2013, UBND thành phố Đà Nẵng có quyết định công nhận đỉnh đèo Hải Vân là điểm du lịch địa phương, UBND quận Liên Chiểu dự kiến sẽ tiến hành các bước như: lập quy hoạch hoạt động dịch vụ gồm phân chia lô cho các quán theo dạng xã hội hóa, quy định thiết kế xây dựng, quy định khu vực để xe; xây dựng ban-công để du khách đứng thưởng ngoạn và ngắm cảnh về thành phố; xây dựng nhà vệ sinh công cộng, bố trí người quản lý thực hiện thu phí nhà vệ sinh và sử dụng chi phí để bảo đảm vệ sinh môi trường và chi trả cho người phục vụ.
Đồng thời, sẽ thiết kế xây dựng phục hồi các lối đi, xây dựng cổng và hàng rào bảo vệ tại địa phận Đà Nẵng (còn phía bên Huế thì dùng hàng rào di động) nhằm đảm bảo công tác quản lý, bán vé tham quan tạo nguồn thu cho ngân sách quận, giải quyết việc làm cho người dân địa phương; thành lập Ban Quản lý di tích Hải Vân Quan; lắp đặt các bảng điểm du lịch Hải Vân Quan và bảng nội quy tham quan, bảo vệ môi trường… Nhưng không hiểu vì lý do gì kế hoạch đó lại chưa được triển khai!
Sau hơn một năm được xếp hạng di tích lịch sử và kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia, đến bao giờ Hải Vân Quan chuyển mình đổi thay đúng như giá trị của chính nó?
Hải Vân Quan: Gần 200 năm lưu dấu ấn lịch sử về một thời kỳ rực rỡ, nay là điểm dừng chân hấp dẫn
Nằm trên sườn non cao 490m so với mực nước biển, Hải Vân Quan không chỉ là quan ải chiến lược dưới thời Nguyễn mà nay còn trở thành điểm dừng chân thu hút khách du lịch trong và ngoài nước.
Video đang HOT
Đèo Hải Vân quanh co sườn núi, mở ra tầm nhìn xa về phía vịnh Đà Nẵng. Hải Vân Quan và tháp s.úng cũ là điểm dừng chân để nhiều du khách dạo bước ngắm cảnh, lưu giữ những bức ảnh đẹp giữa mây trời và nắng gió Hải Vân.
Đèo Hải Vân là bức tường thành tự nhiên ban tặng. Những ngày tháng Hai mùa xuân ẩm ướt đón hoa ngãi (loài hoa rừng đặc trưng, gọi là hoa ngải của nơi này) nở rộ trên cung đường đèo hay nắng vàng ươm tháng Sáu mùa hè, Hải Vân Quan vẫn luôn sừng sững dãi dầu mưa nắng.
Ảnh: ryanphamphotozone, trangg_yet, dat.dee_, __hongnhung_
Những ngọn núi xanh uốn mình và gấp khúc chạy dọc như gấp khúc về phía biển Đông vậy. Nơi Hải Vân Quan ngự trị vừa hùng vĩ vừa thơ mộng, với những chuyến tàu quanh co uốn lượn bên sườn núi... Chẳng phải đây xứng danh "Thiên hạ đệ nhất hùng quan" đấy sao?
Ảnh: denisphatnguyen, karo.dup, __vuonglinh__,
Từ một căn cứ quân sự khi xưa, một cửa ải nơi hiểm trở, cheo leo, đèo Hải Vân cùng với Hải Vân Quan đã trở thành thắng cảnh lừng danh thu hút du lịch... nối liền hai khu du lịch nổi tiếng là biển Lăng Cô (Huế) và Xuân Thiều (Đà Nẵng).
Đã có thời gian dài, Hải Vân Quan bị sự bào mòn của mưa nắng bão bùng đã xuống cấp trầm trọng. Tưởng chừng như thành lũy trọng yếu bậc nhất dưới thời Nguyễn rơi vào lãng quên và bỏ mặc cho đến tận tháng 4/2017, Hải Vân Quan mới được công nhận là Di tích cấp quốc gia.
Ngày 19/12/2021, Sở Văn hóa và Thể thao TP. Đà Nẵng phối hợp cùng Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế đã "bắt tay nhau" khởi công dự án bảo tồn, tu bổ, phục hồi di tích Hải Vân Quan.
Ảnh: Kinh đô Huế (Di tích Hải Vân Quan được phục dựng về gần nguyên trạng thành lũy phòng thủ thời Nguyễn)
Việc trùng tu, tôn tạo của Hải Vân Quan vào năm 2021 có ý nghĩa rất lớn trong việc bảo tồn chứng nhân lịch sử, nuôi dưỡng giá trị văn hoá vô giá cho muôn đời sau đồng thời kích cầu du lịch phát triển.
HẢI VÂN QUAN XƯA
THÀNH LŨY HUYẾT MẠCH TRÊN CON ĐƯỜNG THIÊN LÝ
Di tích Hải Vân Quan tọa trên sườn non cao 490m so với mực nước biển, nằm trên địa phận thị trấn Lăng Cô, huyện Phú Lộc, tỉnh Thừa Thiên Huế và phường Hòa Hiệp Bắc, quận Liên Chiểu, Tp. Đà Nẵng.
Từng là cửa ải quân sự quan trọng
Đèo Hải Vân, còn được gọi là Ải Vân, Ngãi Lãnh, Ải Vân Sơn, Ải Lĩnh hay đèo Mây. Sách Phủ Biên tạp lục của Lê Quý Đôn chép rằng: "Hải Vân dưới sát bờ biển, trên chọc từng mây là giới hạn của hai xứ Thuận Hóa và Quảng Nam".
Trong Đại Nam dư địa chí ước biên của Cao Xuân Dục, Nxb Văn học, 2003, tr.76 có dẫn vào thời Nguyễn, đèo Hải Vân là "chỗ giáp giới giữa Thừa Thiên và Quảng Nam. Phía Bắc chân núi giáp vực biển có hang Dơi, tục gọi là bãi Tiêu. Tương truyền xưa có thần sóng, thuyền đi qua đó thường bị lật chìm, nên ngạn ngữ có câu:
"Đường bộ thì sợ Hải Vân
Đường thủy thì sợ sóng thần Hang Dơi"".
Ảnh tư liệu: Hải Vân Quan hướng Đà Nẵng
Đèo Hải Vân cùng biển xanh bao la đã trải qua nhiều sóng gió lịch sử, đã chứng kiến bao đổi thay của đất nước. Nơi đây, không chỉ là ranh giới địa lý mà còn phân vùng khí hậu rõ rệt. Phía Bắc thường có thời tiết mát và ẩm ướt, phía Nam lại ấm nắng.
Ảnh tư liệu: Đường đèo nhìn từ Hải Vân Quan hướng đi Huế
Thời nhà Nguyễn, Hải Vân Quan là cửa ải quân sự quan trọng vào kinh đô Huế. Bởi vậy, ngày ấy, Hải Vân Quan được vua Minh Mệnh lưu tâm và dốc lòng xây dựng, tu bổ đặc biệt.
Cuốn Đại Nam thực lục (bộ chính sử lớn nhất, quan trọng nhất của nhà Nguyễn do Quốc sử quán triều Nguyễn biên soạn trong 88 năm mới hoàn thành), phần T.iền biên, Quyển 1 có ghi: "Quảng Nam đất tốt dân đông, sản vật giàu có, Chúa thường để ý kinh dinh đất này. Đến đây, đi chơi núi Hải Vân, thấy một dải núi cao dăng sài mấy trăm dặm nằm ngang đến bờ biển". Chúa khen rằng : "Chỗ này là đất yết hầu của miền Thuận Quảng" rồi xây kho tàng chứa lương thực ở đây.
Ảnh tư liệu: Cổng Huế nhìn từ trong quan ải trên đèo Hải Vân (ảnh chụp giai đoạn 1920-1929)
Cũng trong Đại Nam thực lục, chép rằng, tháng Hai năm Bính Tuất (1826), vua Minh Mệnh xuống chỉ cho xây một cửa quan ở đỉnh núi Hải Vân, "Phía trước, phía sau đều đặt một cửa quan, ngạch trước viết ba chữ "Hải Vân quan", ngạch sau viết sáu chữ "Thiên hạ đệ nhất hùng quan". Cửa trước cao và dài đều 15 thước (khoảng 6 mét), ngang 17 thước 5 tấc; cửa sau cao 15 thước, dài 11 thước, ngang 18 thước 1 tấc; cửa tò vò đều cao 10 thước 8 tấc, ngang 8 thước 1 tấc. Phía tả hữu cửa quan, xếp đá làm tường, trước sau tiếp nhau".
Ảnh: Travellive (Ảnh trái: Hải Vân quan, ảnh phải: Thiên hạ đệ nhất hùng quan, lạc khoản bên góc trái)
Lạc khoản (Dòng chữ viết nhỏ để tên họ và ngày tháng ở trên các bức họa hay các bức đối trướng) một bên góc còn ghi "Minh Mệnh thất niên cát nhật tạo" (tức là làm vào ngày tốt năm Minh Mệnh thứ 7).
Công trình xây dựng trong vài tháng, do phủ Thừa Thiên và tỉnh Quảng Nam cùng thuê dân làm. Sau đó, vua "Phái biền binh 4 đội Hữu sai và 2 đội Ứng sai chở s.úng ống đến để đấy ( s.úng quá sơn bằng đồng 5 cỗ, s.úng phun lửa 200 ống, pháo thăng thiên 100 cây và thuốc đạn theo s.úng). Chuẩn định từ Hải Vân trở ra Bắc thuộc quản hạt Thừa Thiên, từ ngoài Hải Vân trở vào Nam thuộc quảng hạt Quảng Nam".
Ảnh: Hans-Peter Grumpe (Ảnh chụp một góc vịnh Lăng Cô ở chân đèo Hải Vân)
Năm 1826, người Pháp cũng xây dựng một căn cứ tên Đồn Nhất để bảo vệ nơi chiến lược. Sau này, khi quay lại năm 1926, Pháp cải tạo thành cứ điểm với tường cao, lô cốt và 2 trung đội canh giữ.
Địa thế phong thủy hữu tình trên Con đường Thiên lý huyết mạch
Đường bộ Bắc Nam, hay đường Thiên lý được xây dựng vào năm 1375 dưới thời Trần, nối liền Thăng Long tới Tây Đô (Thanh Hóa). Năm 1402, con đường được nối tiếp đến Châu Hóa (Huế). Vào thời nhà Nguyễn, năm 1809, vua Gia Long đại tu đường từ Quảng Nam đến Bình Thuận. Đến năm 1835, vua Minh Mệnh ra lệnh sửa sang lại con đường Thiên lý từ Bắc vào Nam, đặc biệt là đoạn Huế - Gia Định - Nam Vang.
Ảnh tư liệu: Đèo Hải Vân năm 1938-1939
Đường Thiên lý chủ yếu dành cho quan lại sử dụng nên vẫn được gọi với tên khác là Con đường Cái quan. Con đường huyết mạch nối liền hai miền Nam Bắc phải băng qua nhiều sông suối, núi rừng cheo leo, hiểm trở. Đâu chỉ vậy, trải qua nhiều thiên tai, mưa lũ, đường cũng hư hại đi nhiều. Việc bảo dưỡng con đường gặp nhiều khó khăn nhưng nhà Nguyễn vẫn dành nhiều tâm huyết giữ cho con đường thông suốt.
Ảnh tư liệu: Đường Thiên lý trước Hải Vân Quan (cổng phía Nam)
Và Hải Vân Quan cũng là một trong những trạm nghỉ. Theo thông tin từ Bảo tàng Lịch sử, những phát lộ dấu tích cũ của con đường Thiên lý qua Hải Vân Quan đã làm rõ nét thêm về quá trình hình thành, biến đổi trong lịch sử của con đường huyết mạch cũng như ý nghĩa quan trọng của di tích Hải Vân Quan.
Dấu tích đoạn đường Thiên lý qua Hải Vân Quan. Ảnh: baotanglichsu
Đồi thông trên đỉnh Hải Vân quan Bên cạnh những cung đường đèo uốn lượn thử thách tay lái, những khung hình đẹp ngút ngàn, di tích cấp quốc gia Hải Vân quan với nhiều giá trị lịch sử, đèo Hải Vân vẫn còn đó những điểm dừng chân chưa được nhiều người biết tới. Trong số đó có đồi thông trên đỉnh Hải Vân quan được một số du...