Triển vọng chính sách tiền tệ ở Nhật Bản trong tình hình mới

Tâm lý kinh doanh của các doanh nghiệp lớn tại Nhật Bản đã cải thiện mạnh trong quý cuối năm nay, đạt mức cao nhất trong vòng bốn năm, qua đó củng cố nhận định Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BOJ) có thể tiếp tục lộ trình thắt chặt chính sách tiền tệ ngay trong tuần này.

Tuy nhiên, triển vọng trung hạn vẫn phủ bóng bất định khi doanh nghiệp lo ngại tác động từ thuế quan của Mỹ và sức tiêu dùng suy yếu.

Ngân hàng Trung ương Nhật Bản. Ảnh: THX

Niềm tin doanh nghiệp cải thiện mạnh

Theo hãng tin Reuters, kết quả khảo sát kinh tế ngắn hạn đối với doanh nghiệp tại Nhật Bản trên toàn quốc (Tankan) do BOJ công bố ngày 15/12 cho thấy chỉ số niềm tin của các doanh nghiệp sản xuất lớn đạt 15 điểm trong tháng 12, tăng so với mức 14 điểm ghi nhận hồi tháng 9, phù hợp với dự báo trung vị của thị trường. Đây là quý thứ ba liên tiếp chỉ số này cải thiện và cũng là mức cao nhất kể từ tháng 12/2021, cho thấy khu vực sản xuất lớn đang phần nào chống chịu được tác động từ các rào cản thương mại của Mỹ trong ngắn hạn.

Đối với khu vực phi sản xuất, chỉ số niềm tin của các doanh nghiệp lớn đạt 34 điểm, không đổi so với quý trước và gần sát với dự báo của thị trường. Kết quả này phản ánh bức tranh kinh tế vẫn tương đối tích cực, song cần mạnh mẽ hơn để xóa bỏ hoàn toàn các rủi ro phía trước.

Đánh giá về số liệu mới công bố, ông Masato Koike, nhà kinh tế cao cấp tại Viện nghiên cứu Sompo Institute Plus , nhận định: “Nhìn tổng thể, kết quả khảo sát Tankan ủng hộ quan điểm chủ đạo của thị trường rằng BOJ sẽ tăng lãi suất trong tháng 12. Trừ khi xuất hiện cú sốc lớn đối với nền kinh tế hoặc thị trường tài chính, khả năng cao ngân hàng trung ương sẽ tiến hành nâng lãi suất”.

Tăng đầu tư nhưng thận trọng về triển vọng

Khảo sát cũng cho thấy các doanh nghiệp lớn kỳ vọng tăng chi tiêu vốn 12,6% trong năm tài chính hiện tại kết thúc vào tháng 3/2026, cao hơn mức tăng mạnh của các năm trước và nhỉnh hơn dự báo chung của thị trường. Điều này phù hợp với định hướng của Chính phủ Nhật Bản trong việc khuyến khích doanh nghiệp đầu tư để nâng cao năng suất, ứng phó với tình trạng thiếu hụt lao động kéo dài.

Dù vậy, các doanh nghiệp cũng dự báo điều kiện kinh doanh sẽ xấu đi trong ba tháng tới. Theo các quan chức BOJ, bên cạnh nỗi lo về chính sách thương mại của Mỹ, tình trạng thiếu lao động nghiêm trọng và tác động tiêu cực của giá cả tăng cao đối với tiêu dùng nội địa đang là những yếu tố khiến các doanh nghiệp thận trọng hơn.

Chỉ số phản ánh điều kiện việc làm trong khảo sát Tankan cho thấy thị trường lao động Nhật Bản đang ở mức căng thẳng nhất kể từ năm 1991 – thời kỳ nền kinh tế bong bóng tài sản. Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi Nhật Bản cũng nhiều lần cảnh báo lực lượng lao động trong độ tuổi làm việc tiếp tục suy giảm, gây áp lực dài hạn lên tăng trưởng kinh tế.

Ở chiều ngược lại, nhiều chuyên gia cho rằng thị trường lao động thắt chặt sẽ thúc đẩy tăng lương – yếu tố then chốt mà BOJ đặt ra để tiếp tục nâng lãi suất. Theo Capital Economics, tình trạng thiếu nhân lực nghiêm trọng có thể giúp duy trì vòng xoáy tích cực giữa tăng lương và tăng giá, tạo nền tảng cho chính sách tiền tệ bớt nới lỏng hơn trong những năm tới.

BOJ cũng đặc biệt chú trọng đến diễn biến tiền lương. Cùng ngày công bố khảo sát Tankan, BOJ đã công bố kết quả một cuộc khảo sát hiếm hoi khác do các chi nhánh khu vực thực hiện, cho thấy phần lớn doanh nghiệp dự kiến mức tăng lương năm 2026 sẽ tương đương năm 2025.

Kinh tế có dấu hiệu phục hồi

Trước đó, nền kinh tế Nhật Bản đã suy giảm trong quý III do xuất khẩu sụt giảm dưới tác động của thuế quan từ Mỹ. Tuy nhiên, theo đánh giá của nhiều tổ chức quốc tế như Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) và Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), tăng trưởng của Nhật Bản có thể phục hồi trong quý hiện tại nhờ xuất khẩu và sản lượng công nghiệp cải thiện.

Lạm phát tại Nhật Bản đã vượt mục tiêu 2% của BOJ trong hơn ba năm qua. Kết quả khảo sát Tankan cho thấy các doanh nghiệp kỳ vọng lạm phát đạt khoảng 2,4% trong các mốc một năm, ba năm và năm năm tới, cho thấy kỳ vọng lạm phát đang dần ổn định quanh mục tiêu của BOJ. Đây là một trong những yếu tố quan trọng khiến ngày càng nhiều thành viên Hội đồng Chính sách BOJ phát tín hiệu sẵn sàng ủng hộ việc tăng lãi suất, nhằm tránh nguy cơ tụt lại phía sau trong kiểm soát lạm phát.