Triển khai mô hình nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng: Giải quyết “nạn đói tiềm ẩn”

Trong 2 năm 2019-2020, Cục Kinh tế hợp tác và phát triển nông thôn (Bộ NNPTNT) phối hợp với Viện Dinh dưỡng quốc gia (Bộ Y tế) và các địa phương triển khai dự án điểm về sản xuất nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng.

Đây là những mô hình khởi đầu, qua đó sẽ đánh giá, rút kinh nghiệm và tài liệu hóa để nhân rộng ra các địa phương trong năm 2021.

Thu hẹp khoảng cách về đói dinh dưỡng

Ngày 12/6/2018, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 712/QĐ-TTg về Chương trình hành động quốc gia: “Không còn nạn đói” ở Việt Nam đến năm 2025. Trong đó, có các hoạt động liên quan đến tập huấn, xây dựng mô hình sản xuất nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng.

Mục tiêu tổng quát của chương trình là đảm bảo đủ lương thực, thực phẩm, đáp ứng đủ dinh dưỡng cho người dân nhằm nâng cao thể trạng, trí tuệ, tầm vóc con người Việt Nam; đồng thời thực hiện mục tiêu phát triển bền vững số 2 (SDG2) mà Chính phủ Việt Nam cam kết với Tổ chức Liên Hợp Quốc.

Cán bộ Hội Phụ nữ Yên Bái hướng dẫn chị em đa dạng dinh dưỡng cho gia đình bằng các cây, con tự nuôi, trồng. Ảnh: P.V

“Theo Quyết định 712 của Thủ tướng Chính phủ, từ năm 2018 – 2020 là giai đoạn 1 của chương trình “Không còn nạn đói”, tập trung vào 3 việc: Rà soát lại các cơ chế, chính sách; xây dựng các tài liệu để hướng dẫn triển khai mở rộng các địa phương sau này; xây dựng các mô hình nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng, trên cơ sở đó khuyến cáo trong giai đoạn mở rộng về sau” – ông Lê Văn Thịnh – Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và phát triển nông thôn cho biết.

Triển khai xây dựng mô hình nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng, năm 2019, Bộ NNPTNT đã phối hợp Bộ Y tế (Viện Dinh dưỡng quốc gia), các chuyên gia xây dựng mô hình điểm nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng tại 3 tỉnh: Lào Cai, Quảng Ngãi, Trà Vinh.

Trong năm 2020, các dự án nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng tiếp tục được triển khai thí điểm, gồm 11 dự án từ nguồn vốn của Bộ NNPTNT và 8 dự án từ nguồn vốn của địa phương.

Tại Pá Lau – một xã đặc biệt khó khăn của huyện Trạm Tấu (Yên Bái) có 299 hộ dân (97% là đồng bào Mông) thì có tới hơn 58% hộ nghèo và 13,71% hộ cận nghèo. Nằm trong tình trạng trung của xã Pá Lau, thôn Pa Láu có 120 hộ dân (100% là đồng bào người Mông) cũng có tới 60% số hộ nghèo.

Trong tổng số 40 hộ điều tra thuộc thôn Pa Láu có 32 hộ có con nhỏ dưới 60 tháng tuổi và 1 bà mẹ đang mang thai tháng thứ 5 mới đi khám 1 lần. Khẩu phần ăn cho trẻ em về dinh dưỡng rất hạn chế. Trẻ em được bú sữa mẹ tuy nhiên khẩu phần ăn cho bà mẹ thai sản và trẻ em sau khi cai sữa mẹ thông thường có gì ăn nấy. Chính vì thế, tỷ lệ trẻ suy dinh dưỡng, thấp còi ở Pa Láu rất cao so với bình quân chung của cả nước, là 14/32 chiếm 43,75%.

Để cải thiện dinh dưỡng cho người dân thôn Pa Láu, đặc biệt là trẻ dưới 2 tuổi, Cục Kinh tế hợp tác và phát triển nông thôn phối hợp với địa phương phát triển dự án xây dựng mô hình phát triển chăn nuôi gà đẻ trứng. Theo đó, 42 hộ dân ở thôn sẽ được hỗ trợ 2.940 con gà ri lai đẻ trứng (70 con/hộ).

Với số trứng bình quân trên 50 quả/hộ/ngày để có sản phẩm trứng thường xuyên cải thiện dinh dưỡng cho trẻ em và các thành viên trong gia đình. Thành công của dự án sẽ được mở rộng để thực hiện trên địa bàn của xã Pá Lau và huyện Trạm Tấu.

Đề xuất thành lập các câu lạc bộ dinh dưỡng

Để triển khai mô hình nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng tại các địa phương có hiệu quả, mới đây, Cục Kinh tế hợp tác và phát triển nông thôn và Viện Dinh dưỡng quốc gia đã phối hợp tổ chức hội thảo xây dựng mô hình nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng tại Yên Bái. Qua đó, các địa phương chia sẻ học tập các mô hình nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng đã triển khai để tìm cơ hội vận dụng và mở rộng trong khuôn khổ chương trình không còn nạn đói.

“Các mô hình này được triển khai giúp người dân thay đổi được nhận thức về sản xuất nâng cao thu nhập và sử dụng dinh dưỡng hợp lý cho hộ gia đình, tập trung ưu tiên cho đối tượng là bà mẹ và trẻ em dưới 2 tuổi, sau đó sẽ được đánh giá, rút kinh nghiệm và tài liệu hóa để nhân rộng ra các tỉnh thực hiện Chương trình trong thời gian tới” – ông Phan Văn Tấn – Phó Trưởng phòng Giảm nghèo và an sinh xã hội nông thôn (Cục Kinh tế hợp tác và phát triển nông thôn) kỳ vọng.

TS-BS Huỳnh Nam Phương – Phó Giám đốc Trung tâm Đào tạo dinh dưỡng và thực phẩm (Viện Dinh dưỡng quốc gia) cho rằng, “đói” ở đây bao hàm “đói ăn” với các hộ gia đình thiếu an ninh thực phẩm, đặc biệt ở các xã nghèo, vùng sâu vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

Nhưng “đói” còn hiểu ở nghĩa rộng hơn, không chỉ là đói lương thực, mà còn là một chế độ ăn còn thiếu hoặc mất cân đối về mặt chất lượng, đặc biệt là các vi chất dinh dưỡng quan trọng như vitamin A, sắt, kẽm và i-ốt mà thế giới gọi là “nạn đói tiềm ẩn” và nạn đói này vẫn đang ảnh hưởng chung đến toàn bộ người dân Việt Nam.

Vì thế, TS-BS Huỳnh Phương Nam đề xuất thành lập các câu lạc bộ nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng nhằm “cầm tay chỉ việc”, giúp người dân ở các xã nghèo, huyện nghèo biết lựa chọn những sản phẩm sẵn có của địa phương đưa vào cuộc sống của họ cũng như sử dụng sản phẩm đầu ra từ các mô hình nông nghiệp dinh dưỡng.

“Phải thay đổi được hành vi để người ta hiểu được tầm quan trọng của dinh dưỡng đối với sức khỏe; thứ hai phải hướng dẫn cho người ta cách thực hành, ví dụ như nuôi gà đẻ trứng, hay trồng luống rau như thế nào để đưa vào bữa ăn hàng ngày của người dân” – TS-BS Huỳnh Phương Nam nhấn mạnh.

Theo Bộ NNPTNT, sau hơn 10 năm thực hiện Đề án “An ninh lương thực quốc gia đến năm 2030″, sản lượng lúa tăng từ 39,17 triệu tấn lên 43,45 triệu tấn, bình quân lương thực đầu người tăng từ 497kg/người lên trên 525kg/người. Cùng với quá trình đa dạng hóa cây trồng, vật nuôi đã thúc đẩy phát triển sản xuất lương thực, thực phẩm hàng hóa theo hướng tập trung, quy mô lớn. Nhờ đó, tình trạng thiếu dinh dưỡng đã giảm từ 18,2% trong giai đoạn 2004-2006 xuống còn 10,8% hiện nay.