Trẻ bắt nạt và bị bắt nạt – thấy gì từ giáo dục gia đình? (1): Khi bố mẹ vô tình dạy con bạo lực

Theo TS Nguyễn Thị Kim Quý, Hội tâm lý giáo dục Việt Nam, không ít bậc phụ huynh đã vô tình dạy con trở thành những kẻ bạo lực nhưng họ không hay biết.

Đó là việc kỷ luật trẻ, là cách bố mẹ ứng xử bạo lực với nhau, thậm chí là trong cả việc dạy con cách tự bảo vệ mình…

Tùy theo quan niệm mà mỗi phụ huynh có cách dạy con riêng. Ảnh minh họa.

Bạo lực tiếp nối bạo lực và 4 yếu tố tạo nên một đứa trẻ bắt nạt

Vào một buổi chiều cuối tuần ở sân tập thể khu chung cư ở Định Công, Hoàng Mai, Hà Nội, có một nhóm trẻ đang chơi đùa vui vẻ thì một cô bé khoảng tầm 9 tuổi lôi xềnh xệch thằng bé chưa đầy 2 tuổi. Cô bé vừa lôi thằng bé vừa quát “về”. Cô bé đó còn túm chiếc dây nhảy vụt vào mông thằng bé.

Tôi ngồi từ đằng xa, nghe những người lớn ngồi ở ghế đá nói rằng, đó là hai chị em, con của một cặp vợ chồng thuê nhà ở gần đó. Tôi đang tính chạy tới để can thiệp thì những người ở gần đó đã gọi mẹ hai đứa bé ra. Cứ ngỡ người mẹ sẽ ôm lấy đứa em và cùng lắm thì nghiêm khắc mắng dạy đứa chị. Thế nhưng, người mẹ đó đã hét lên “ sao mày lại đánh em” và cho đứa chị ngay một cái bạt tai trời giáng.

Không chỉ vậy, người mẹ này lôi đứa trẻ về quán (gia đình này thuê nhà ở và kinh doanh bán hàng ở hè) rồi liên tục tát vào đầu đứa chị. Những người lớn ở gần đấy lắc đầu ngao ngán nói với nhau: “Tưởng gọi mẹ ra để dạy con ai ngờ, mẹ ra lại bạo lực với con mình. Nhìn thế đủ biết đứa chị bạo lực là từ mẹ nó chứ từ chẳng phải do ai cả!?”.

Câu chuyện ở trên thực tế là không hề hiếm trong các gia đình. Nhiều cha mẹ vẫn thường vô tình dạy con thành người bạo lực bởi chính hành vi bạo lực của mình như câu chuyện mà chúng tôi đã nêu ở trên.

Theo TS tâm lý Nguyễn Thị Kim Quý, Hội Tâm lý giáo dục Việt Nam, cũng như đứa trẻ trong câu chuyện được nêu ở trên, những đứa trẻ có hành vi bạo lực bạn bè hay những đứa trẻ thích bắt nạt bạn bằng bạo lực như ở vụ nữ học sinh lớp 9 bị đánh hội đồng ở Hưng Yên đang làm xôn xao dư luận trong những ngày gần đây, ngoài những nguyên nhân từ phía xã hội, nhà trường thì có 4 nguyên nhân từ phía gia đình như sau:

1. Trẻ chứng khiến bạo lực từ bố mẹ, từ những người trong gia đình. Bản thân đứa trẻ bị bạo lực từ bố mẹ, anh chị…

2. Trẻ xem cảnh bạo lực trên mạng Internet, trên phim ảnh… Đặc biệt là những clip phụ nữ đi đánh ghen, clip bọn trẻ đánh hội đồng một đứa trẻ khác xuất hiện nhan nhản trên mạng internet thời gian qua mà không bị xử lý gì, hoặc xử lý nhẹ nhàng bằng cảnh cáo, nhắc nhở.

3. Trẻ bị khủng hoảng giá trị sống

Cách dạy con không trở thành kẻ bạo lực

Theo TS Nguyễn Kim Quý, xuất phát từ những nguyên nhân trên, cha mẹ muốn dạy con không trở thành những kẻ bạo lực thì bản thân từ trong gia đình, cha mẹ phải là người gương mẫu đầu tiên. Cha mẹ phải là người không sử dụng bạo lực với nhau, không sử dụng bạo lực với con và giúp con nhận thức được bạo lực là xấu, là gây nên những hậu quả xấu không chỉ cho người khác mà cho cả chính bản thân trẻ.

Tuy nhiên, trên thực tế có những đứa trẻ trong gia đình không hề sử dụng bạo lực nhưng chúng lại tập nhiễm từ bạn bè, từ những phương tiện nghe nhìn hiện đại. Ở những trường hợp này, bố mẹ nên giáo dục con như thế nào? Theo TS Nguyễn Thị Kim Quý, trong trường hợp này, bố mẹ phải là người sớm nhận ra nguy cơ bạo lực ở con qua những biểu hiện như bắt nạt những đứa trẻ khác. Ngay từ khi còn ở lứa tuổi mẫu giáo, nếu thấy con đánh những đứa trẻ khác, bố mẹ cần buộc con phải xin lỗi bạn, giải thích cho con hiểu đánh bạn là hành vi bạo lực và bạo lực là hành vi gây tổn thương bị mọi người lên án, sẽ không ai làm bạn với người bạo lực…

TS Kim Quý cho rằng, có một điểm đáng lưu ý ở những đứa trẻ đánh hội đồng này là, nguyên nhân khiến cho những đứa trẻ trở thành những đứa trẻ cầm đầu thường xuất phát từ việc muốn thể hiện giá trị bản thân. Chúng muốn có chỗ đứng trong mắt bạn bè. Những đứa trẻ đó thường không có được những giá trị khác như học giỏi, xinh đẹp nên chúng thể hiện sự bắt nạt để khẳng định giá trị của mình.

Bởi vậy, theo TS Kim Quý, trong trường hợp con thích thể hiện thì cha mẹ nên dạy con có nhiều cách khác nhau để khẳng định vị trí của mình trong nhóm như: giúp đỡ bạn khi bạn khó khăn trong học tập, đi lại hay ứng xử bạn bè. Qua đó, định hướng giá trị sống cho con, là khẳng định giá trị của bản thân, sống có ý nghĩa. Một người sống có ý nghĩa cho mình và cho người khác sẽ được người khác yêu quý, kính nể…

Ngoài việc để thể hiện giá trị bản thân thì những đứa trẻ cũng bị tác động bởi định hướng giá trị sống từ trong gia đình ra ngoài xã hội. Về phía xã hội những người được gọi là “xã hội đen” sẽ khiến người khác cảm giác phải e sợ. Về phía gia đình, đứa trẻ nhìn thấy bố bắt nạt mẹ, anh chị lớn tuổi hơn bắt nạt em… điều đó đưa đến suy nghĩ của đứa trẻ là “cá lớn nuốt cá bé, kẻ mạnh bắt nạt kẻ yếu”.

Một lý do phổ biến nữa đó là bố mẹ thường dạy con được phép đánh lại bạn khi bạn đánh mình. Mặc dù, dạy con biết tự vệ là cần thiết nhưng tự vệ bằng cách sử dụng bạo lực cũng là cách dạy con bạo lực. Bằng cách này cha mẹ đã vô tình dạy con bạo lực nhưng bản thân họ lại không nghĩ là mình đang dạy con bạo lực. Có rất nhiều cách mà cha mẹ có thể dạy con tự vệ mà không cần phải sử dụng đến bạo lực như: nghiêm giọng nói lớn, kiên quyết nói không, báo cho cô giáo nhà trường hoặc gia đình…

Theo giadinh.net.vn