Tranh giành ảnh hưởng tại Syria: Thổ Nhĩ Kỳ vượt mặt Iran
Sự sụp đổ đột ngột của chính quyền Tổng thống Bashar al- Assad tại Syria không chỉ khiến đồng minh chủ chốt của ông là Iran rơi vào thế bị động mà còn đưa Thổ Nhĩ Kỳ lên vị trí dẫn đầu trong một Trung Đông đang biến đổi sâu sắc.
Một thành viên của lực lượng đặc nhiệm Thổ Nhĩ Kỳ. Ảnh: iranintl
Tuy nhiên, việc duy trì một chính phủ thân thiện ở Syria, nơi Iran đã thất bại, sẽ là thách thức lớn đối với Ankara khi phải cân nhắc các lợi ích đối kháng từ các cường quốc khác trong khu vực.
Ông Henri J. Barkey, chuyên gia về Trung Đông tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại Mỹ, nhận định: “Thổ Nhĩ Kỳ là người chiến thắng thực sự ở đây, nhưng thời gian sẽ trả lời. Nếu Tổng thống Erdogan đi quá đà, mọi chuyện có thể đổ vỡ vì Israel và Mỹ sẽ không để điều đó xảy ra”.
Thổ Nhĩ Kỳ nổi lên sau biến động tại Syria
Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan, một nhà lãnh đạo Hồi giáo dòng Sunni, từ lâu đã ủng hộ các cuộc nổi dậy vũ trang chống lại chính quyền của ông Assad do Iran hậu thuẫn. Trong khi đó, Mỹ và Israel dường như chấp nhận sự hiện diện của ông Assad.
Các nhóm nổi dậy Hồi giáo Sunni cực đoan đã tận dụng sự suy yếu của Iran sau 14 tháng giao tranh dữ dội với Israel để giành quyền kiểm soát Damascus từ tay ông Assad. Những nỗ lực hỗ trợ ông Assad của Iran cùng các đồng minh vũ trang đã không thể ngăn cản sự sụp đổ của chính quyền này.
Ông Patrick Clawson, nhà nghiên cứu tại Viện Washington, nhận định: “Sẽ có những ngày khó khăn phía trước cho mối quan hệ giữa Syria và Thổ Nhĩ Kỳ. Thổ Nhĩ Kỳ không có đủ nguồn lực để chi trả cho những gì Syria cần. Iran trước đó cũng chỉ vừa đủ duy trì sự tồn tại và cuối cùng lực lượng của họ tan rã”.
Vai trò của Mỹ và phản ứng quốc tế
Phản ứng của Washington, với tư cách là nhà lãnh đạo trên thực tế của tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO), nơi Thổ Nhĩ Kỳ thường xuyên có những động thái độc lập, sẽ rất quan trọng.
Video đang HOT
Tổng thống Mỹ đắc cử Donald Trump mới đây tuyên bố rằng Thổ Nhĩ Kỳ là “bên quyết định cuối cùng về tương lai của Syria”, nhưng cũng nhấn mạnh về sự vươn lên bất ngờ của Ankara. Ông Trump phát biểu: “Thổ Nhĩ Kỳ đã thực hiện một cuộc tiếp quản không thân thiện nhưng lại ít đổ máu. Thổ Nhĩ Kỳ sẽ giữ chìa khóa cho Syria”.
Về việc này, ông Barkey cho rằng Thổ Nhĩ Kỳ bất ngờ trước vị thế hiện tại, nhất là khi Tổng thống Erdogan kỳ vọng quan hệ Mỹ-Thổ sẽ được cải thiện sau chiến thắng của ông Trump, người từng ca ngợi ông.
Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan phát biểu trong cuộc họp báo ở thành phố Istanbul ngày 21/9/2024. Ảnh: AA/TTXVN
Iran bị đẩy vào thế khó
Lãnh tụ tối cao Iran Ayatollah Ali Khamenei đã cáo buộc Mỹ, Israel và một quốc gia khác, ám chỉ Thổ Nhĩ Kỳ, âm mưu lật đổ ông Assad. Tuy nhiên, lãnh tụ Khamenei tránh nêu đích danh Thổ Nhĩ Kỳ vì Tehran không đủ khả năng phản ứng mạnh mẽ.
Karman Matin, giáo sư Quan hệ Quốc tế tại Đại học Sussex, nhận định: “Bài phát biểu của ông Khamenei cho thấy sự tuyệt vọng. Những gì ông ấy muốn đạt được nhưng không thể đang ngày càng rõ ràng”.
Iran cũng đang đối mặt với mối đe dọa mới khi ông Trump trở lại nắm quyền, cùng với cảm giác bị Thổ Nhĩ Kỳ, láng giềng Hồi giáo, “phản bội.” Ahmad Khatami, giáo sĩ cấp cao Iran, cảnh báo rằng Erdogan sẽ “trả giá cho sự phản bội này”.
Sự sụp đổ của ông Assad và ảnh hưởng của Iran tại Syria là tin tốt với Israel, nhưng giáo sư Matin cho rằng điều này cũng đi kèm nỗi lo ngại về sự mở rộng của Thổ Nhĩ Kỳ thông qua các nhà lãnh đạo Sunni mới tại Syria.
“Israel có lẽ quan ngại nhiều hơn về tham vọng của Thổ Nhĩ Kỳ tại Syria”, ông Matin nhận xét.
Thổ Nhĩ Kỳ định hình vai trò mới tại Syria
Thổ Nhĩ Kỳ hiện đang nỗ lực củng cố vai trò chính tại Syria, thay thế Nga và Iran. Ngoại trưởng Thổ Nhĩ Kỳ Hakan Fidan kêu gọi các nước trong khu vực hợp tác cùng xây dựng trật tự mới, đặt lợi ích chung lên trên.
Trong khi đó, Giám đốc tình báo Thổ Nhĩ Kỳ Ibrahim Kalin được cho là đã có cuộc gặp gỡ với các lãnh đạo đối lập tại Damascus và cầu nguyện tại nhà thờ Hồi giáo Umayyad, một biểu tượng lịch sử tại thành phố này.
Vào thời đỉnh điểm của nội chiến Syria một thập kỷ trước, Tổng thống Erdogan từng chỉ trích gay gắt các cuộc tấn công của ông Assad vào dân thường và tuyên bố sẽ một ngày được cầu nguyện tại sân nhà thờ Umayyad.
Với những diễn biến hiện tại, giấc mơ của ông có thể sớm thành hiện thực.
Truyền thông Thổ Nhĩ Kỳ cáo buộc ông Assad tiết lộ bí mật quân sự cho Israel
Tờ Hurriyet của Thổ Nhĩ Kỳ đưa tin, ông Bashar al-Assad được cho là đã bí mật cung cấp thông tin quân sự nhạy cảm cho Israel để đổi lấy sự an toàn trong hành trình rời khỏi Syria.
Ông Bashar al-Assad. Ảnh: IRNA/TTXVN
Cựu Tổng thống Syria Bashar al-Assad, người bị lật đổ bởi lực lượng đối lập do nhóm Hayat Tahrir al-Sham (HTS) lãnh đạo vào ngày 8/12, được cho là đã bí mật cung cấp thông tin quân sự nhạy cảm cho Israel để đổi lấy sự an toàn trong hành trình chạy khỏi đất nước.
Theo thông tin từ tờ Hurriyet của Thổ Nhĩ Kỳ đăng tải ngày 18/12, được nhiều cơ quan truyền thông quốc tế, bao gồm tờ Daily Mail của Anh, dẫn lại, ông Assad đã chia sẻ chi tiết vị trí các kho vũ khí, bệ phóng tên lửa và cơ sở quân sự quan trọng khác với Israel.
Đổi lại, Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) đảm bảo rằng máy bay phản lực của ông Assad sẽ không bị tấn công khi ông rời Damascus tới căn cứ không quân Hmeimim do Nga quản lý gần Latakia.
Từ căn cứ này, ông Assad đã lên một máy bay quân sự Nga để đến Moskva trong bối cảnh lực lượng đối lập do Hayat Tahrir al-Sham (HTS) lãnh đạo tuyên bố chiếm được thủ đô Damascus.
Vài giờ sau khi ông đến nơi an toàn, Israel đã thực hiện chiến dịch không kích quy mô lớn, tấn công hàng loạt mục tiêu quân sự của Syria với độ chính xác cao, làm dấy lên nghi vấn về việc nước này nhận được thông tin từ ông Assad.
Nhà báo Thổ Nhĩ Kỳ Abdulkadir Selvi, trong bài viết đăng trên Hurriyet, cho biết thông tin này đến từ một "nguồn tin đáng tin cậy". Ông Selvi khẳng định ông Assad đã đồng ý tiết lộ bí mật quân sự sau khi cuộc đàm phán căng thẳng với Israel được dàn xếp.
Các tài liệu ông Assad chuyển giao được cho là bao gồm vị trí các kho vũ khí chiến lược và cơ sở hạ tầng quốc phòng quan trọng, cho phép Israel tiến hành không kích hiệu quả. "Xét theo mức độ chính xác của các cuộc tấn công này, dường như Israel đã nhận được thông tin rất chi tiết từ nguồn bên trong", Hurriyet nhận định.
Sau khi đến Moskva, ông Assad đã đưa ra tuyên bố đầu tiên thông qua kênh Telegram cá nhân, bác bỏ cáo buộc về hành động "bán đứng" Syria.
Ông nhấn mạnh: "Việc tôi rời khỏi Syria không phải là kế hoạch đã định hay diễn ra vào những giờ cuối cùng của trận chiến, như một số người khẳng định. Tôi ở lại Damascus thực hiện nhiệm vụ cho đến sáng sớm ngày 8/12."
Ông Assad khẳng định ông không cân nhắc việc từ chức hay tìm kiếm nơi ẩn náu và vẫn luôn tập trung vào "cuộc chiến chống lại khủng bố".
Theo tờ Hurriyet, vào ngày 7/12, khi lực lượng đối lập tiến gần Damascus, một hội nghị thượng đỉnh đã diễn ra tại Doha (Qatar) với sự tham gia của các quan chức ngoại giao cấp cao từ Thổ Nhĩ Kỳ, Nga và Iran.
Hội nghị này được cho là đã thảo luận về tình hình Syria và tương lai chính trị của quốc gia này.
Việc ông Assad bị lật đổ đã tạo ra một khoảng trống quyền lực lớn ở Syria, trong khi các lực lượng quốc tế và khu vực đang tìm cách định hình tương lai của quốc gia này.
Hành động rời bỏ đất nước của ông Assad đã khiến tình hình càng thêm phức tạp, đặt ra câu hỏi mối quan hệ giữa Syria và Israel trong bối cảnh mới.
Vụ việc hiện đang gây chấn động dư luận toàn cầu, với nhiều ý kiến trái chiều về động thái cuối cùng của nhà lãnh đạo bị lật đổ này.
Việt Dũng/Báo Tin tức (Theo Ynetnews/Hurriyet/Dailymail)
Kế hoạch bí mật của Thổ Nhĩ Kỳ nhằm kiểm soát Syria Theo một kế hoạch bí mật mà tờ Nordic Monitor tiết lộ, chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ đang âm thầm triển khai kế hoạch thành lập một cấu trúc "chính quyền trong bóng tối" để điều hành Syria sau khi Tổng thống Bashar al-Assad bị lật đổ. Mô hình quản lý từ bóng tối Người dân tại thủ đô Damascus, Syria ngày 10/12/2024....