Tranh cãi xả nước Fukushima ra biển ‘khuấy động’ Đông Bắc Á

Chính phủ Nhật Bản đang đẩy mạnh chiến dịch thuyết phục quốc gia và các nước láng giềng rằng nước nhiễm phóng xạ đã qua xử lý không gây nguy hiểm cho con người và môi trường.

Các tháp chứa nước thải đã xử lý tại Fukushima, Nhật Bản vào ngày 12/4/2023. Ảnh: CNN

Kế hoạch của Tokyo xả hơn 1,2 triệu tấn nước từ nhà máy điện hạt nhân Fukushima Daiichi vào đại dương đã nhận được một sự thúc đẩy lớn vào ngày 4/7 khi Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) cuối cùng đã phê duyệt kế hoạch này, nói rằng phương pháp xử lý là “phù hợp” với tiêu chuẩn an toàn quốc tế. Báo cáo của IAEA cũng kết luận rằng nước thải ra sẽ có “tác động phóng xạ không đáng kể” đối với môi trường.

Chính phủ Nhật Bản và nhà điều hành nhà máy Fukushima vốn bị tê liệt kể từ sau trận động đất và sóng thần năm 2011, đã hoan nghênh sự ủng hộ của IAEA.

Tuy nhiên, trong khi phần lớn công dân Nhật Bản chấp nhận rằng nước đã được làm sạch gần như toàn bộ phóng xạ và do đó việc xả nước ra Thái Bình Dương là cách hành động thích hợp nhất, vẫn còn nhiều người không đồng ý, đặc biệt là ở các nước láng giềng.

Các chính trị gia đối lập của Hàn Quốc đã tập hợp tại Quốc hội trong ngày 6/7 để phản đối quyết định của Tokyo. Đảng Dân chủ Hàn Quốc cũng đang lên kế hoạch cho một cuộc biểu tình bên ngoài Tòa nhà Quốc hội vào ngày 8/7.

Trung Quốc bày tỏ sự tức giận

Đại sứ Trung Quốc tại Tokyo, Wu Jianghao, nhấn mạnh sự phản đối của Bắc Kinh đối với kế hoạch trên trong cuộc họp báo ngày 4/7, nói rằng “việc nước bị ô nhiễm từ mộ sự cố hạt nhân được thải ra biển là điều chưa từng có.”

Đại sứ Wu Jianghao chỉ ra rằng Trung Quốc đã cấm nhập khẩu tất cả thực phẩm từ 10 quận ở đông bắc Nhật Bản bị ảnh hưởng nghiêm trọng nhất bởi sự cố tại ba lò phản ứng của nhà máy Fukushima sau trận động đất và sóng thần vào tháng 3/2011. Ông ám chỉ lệnh cấm nhập khẩu có thể được mở rộng ra cả phần còn lại của đất nước Nhật.

“Những hành động mà Trung Quốc sẽ thực hiện và chúng tôi sẽ làm như thế nào trong giai đoạn tiếp theo phụ thuộc vào diễn biến với kế hoạch xả thải của Nhật Bản”, ông Wu nói.

Các nhóm môi trường cũng đã thẳng thắn phản đối kế hoạch này. Những người biểu tình ở Seoul hôm 5/7 yêu cầu rút lại báo cáo của IAEA ủng hộ kế hoạch của chính phủ Nhật Bản, và Tổ chức Hòa bình Xanh cáo buộc Tokyo vi phạm Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển.

Ông Hajime Matsukubo, Tổng thư ký của Trung tâm Thông tin Hạt nhân Công dân có trụ sở tại Toyo, bày tỏ lo ngại về việc xả thải nước và nói rằng có một số giải pháp thay thế khả thi đối với Công ty Điện lực Tokyo (TEPCO), nhà điều hành nhà máy điện hạt nhân Fukushima.

“Chúng tôi hoàn toàn không đồng ý với quyết định này và chúng tôi tin rằng có nhiều lựa chọn tốt hơn dành cho chính phủ”, ông Matsukubo nói với DW. Ông nói thêm: “Không có lý do gì khiến nhiều bể chứa không thể được xây dựng tại địa điểm này, các hồ chứa ngầm có thể được xây dựng và các hệ thống xử lý tốt hơn có thể được đưa vào để loại bỏ nhiều phóng xạ hơn”.

“Thay vào đó, họ đã chọn phương án dễ nhất và rẻ nhất”, ông nói, “Việc xả nước sẽ luôn ít tốn kém hơn so với các giải pháp thay thế.”

Đầu tiên, nước thải sẽ được xử lý để lọc bỏ tất cả các yếu tố độc hại, rồi được chứa trong các bể và được phân tích để đo mức độ phóng xạ. Nước thải sẽ được pha loãng thành 1.500 becquerel triti – một đơn vị đo độ phóng xạ – trên một lít nước sạch.

IAEA bị chỉ trích

Ông Matsukubo cho biết chính phủ Nhật Bản đang sử dụng thái độ ủng hộ của IAEA để thúc đẩy việc xả nước, gần như chắc chắn sẽ bắt đầu trước cuối mùa hè.

Ông Matsukubo cũng đặt câu hỏi về tính độc lập của IAEA, chỉ ra rằng cơ quan này được tài trợ bởi các quốc gia sản xuất điện hạt nhân và về cơ bản có nhiệm vụ thúc đẩy năng lượng nguyên tử. Với những thất bại của ngành hạt nhân Nhật Bản, đặc biệt là tại nhà máy Fukushima, người ta cũng phải đặt câu hỏi về tính xác thực của thông tin do TEPCO và chính phủ Nhật Bản cung cấp – ông nói thêm.

Vị chuyên gia này đặt câu hỏi: “Chính phủ cho biết ALPS [Hệ thống xử lý chất lỏng tiên tiến] đang loại bỏ các hạt nhân phóng xạ khác nhau khỏi nước để có thể pha loãng và sau đó thải ra đại dương. Nhưng chưa có thử nghiệm độc lập nào về nước, vậy làm sao chúng tôi có thể chắc chắn? “

Một báo cáo do TEPCO đưa ra vào đầu tháng 6 cho thấy hơn 70% lượng nước dự kiến ​​được thải ra không đáp ứng các tiêu chuẩn pháp lý về khử nhiễm phóng xạ, ngay cả sau khi được xử lý bằng hệ thống ALPS. Công ty này đã trấn an những lo ngại vào thời điểm đó, nói rằng nước sẽ trải qua quá trình làm sạch cho đến khi đáp ứng các tiêu chuẩn cần thiết.

Mặc dù vậy, hơn 12 năm sau thảm họa hạt nhân nghiêm trọng thứ hai trong lịch sử, người dân Nhật Bản đang hy vọng rằng việc xả nước từ các bể chứa ở Fukushima sẽ là một bước ngoặt trong quá trình ngừng hoạt động kéo dài – dự kiến ​​sẽ mất ít nhất 40 năm và đòi hỏi những công nghệ hiện chưa được phát triển để thu thập và loại bỏ nhiên liệu hạt nhân một cách an toàn.

Sự phản đối ở địa phương

“Người dân địa phương và ngư dân vùng đông bắc Nhật Bản đã liên tục phản đối kế hoạch này vì họ cho rằng nó sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến công việc kinh doanh và lối sống của họ”, Hiromi Murakami, giáo sư chính trị tại Đại học Temple, cho biết.

Bà chỉ ra rằng TEPCO vẫn còn rất nhiều việc phải làm để khôi phục lòng tin của công chúng, “và sẽ luôn có những câu hỏi về mối quan hệ chặt chẽ giữa thế giới chính trị và kinh doanh của Nhật Bản, nhưng đây là tình huống chúng ta đang đối mặt. Chúng ta phải hy vọng rằng đây thực sự là cách hành động tốt nhất”.