Tranh cãi về quốc gia tuyên bố ‘miễn nhiễm’ với COVID-19

Trong gần hai năm kể từ khi đại dịch COVID-19 bùng phát, Turkmenistan vẫn chưa báo cáo bất kỳ trường hợp mắc COVID-19 nào.

Phụ nữ Turkmenistan đeo khẩu trang đi bộ ở Ashgabat. Ảnh: CNN

Theo kênh CNN (Mỹ), Turkmenistan, quốc gia gần 6 triệu dân, là một trong số ít 5 quốc gia trên thế giới chưa ghi nhận bất kỳ trường hợp nhiễm virus SARS-CoV-2 nào, một đánh giá dữ liệu do Đại học Johns Hopskin và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) thu thập được cho biết. Trong số này có 3 quốc đảo biệt lập ở Thái Bình Dương và Triều Tiên, quốc gia đã đóng cửa biên giới nghiêm ngặt từ tháng 1/2020 để tự bảo vệ mình khỏi đại dịch COVID-19.

Trong một bài phát biểu tại Liên hợp quốc hôm 21/9, Tổng thống Gurbanguly Berdymukhamedov, khẳng định Turkmenistan “miễn nhiễm” với COVID-19. Trong khi đó, các tổ chức độc lập, nhà báo và nhà hoạt động ngoài nước này lại cho rằng có bằng chứng cho thấy Turkmenistan đang phải đối mặt với làn sóng dịch bệnh thứ 3, khiến bệnh viện quá tải và hàng chục người tử vong. Họ cho rằng Tổng thống Turkmenistan đang giảm nhẹ mối đe dọa từ virus chết người để duy trì hình ảnh của ông trước công chúng.

Ruslan Myatiev, biên tập viên người Tukmenistan của Turkmen News có trụ sở tại Hà Lan, cho biết ông đã tập hợp tên của hơn 60 người mà ông tuyên bố đã tử vong vì COVID-19 trong nước, bao gồm giáo viên, nghệ sĩ và nhiều bác sĩ. Myatiev cho biết ông đã xác minh tất cả các trường hợp tử vong được ghi lại thông qua bệnh án và kết quả chụp X-quang và thấy rằng phổi của họ bị tổn thương nghiêm trọng, các điều trị y tế được thực hiện giống với bệnh nhân COVID-19.

Chính phủ Turkmenistan hiện chưa trả lời yêu cầu bình luận của CNN.

Phụ nữ đeo khẩu trang băng qua đường ở Ashgabat, Turkmenistan. Ảnh: CNN

Khi COVID-19 lan rộng khắp thế giới vào đầu năm 2020, Turkmenistan vẫn khẳng định họ “miễn nhiễm” với dịch bệnh này, ngay cả khi các quốc gia có chung đường biên giới ghi nhận ca nhiễm tăng vọt, bao gồm Iran, Kazakhstan, Uzbekistan và Afghanistan.

Theo WHO, Iran, quốc gia có chung đường biên giới với Turkmenistan, đã phải đối mặt với một trong những đợt bùng phát COVID-19 lớn nhất thế giới, với gần tổng số 5,5 triệu ca mắc. Với việc Iran hứng chịu dịch bệnh nặng nề như vậy, đại diện của một tổ chức nhân quyền đã đặt dấu hỏi rằng liệu tình hình ở quốc gia láng giềng như Turkmenistan có thể khác Iran hay không.

Ông Myatiev cho biết nguồn tin của ông ở Turkmenistan tiết lộ nước này đã ghi nhận một số ca bệnh vào khoảng tháng 5/2020, cùng thời điểm dịch COVID-19 bùng phát trên khắp thế giới. Nguồn tin cho biết “bệnh phổi lạ, giống như bệnh cúm” đang ảnh hưởng đến nhiều người.

“Nhiệt độ ngoài trời lúc đó là 40 độ C, không phải là mùa cúm thông thường”, ông nói.

Hồi tháng 6/2020, Đại sứ quán Mỹ tại thủ đô Ashgabat cũng đã đưa ra cảnh báo sức khỏe cho”công dân địa phương có các triệu chứng tương tự COVID-19 đang được xét nghiệm” và cách ly trong vòng 14 ngày. Chính phủ Turkmenistan đã bác bỏ thông tin này và gọi đó là “tin giả”.

Hồi tháng 7/2020, một đoàn chuyên gia của WHO đã đến Turkmenistan nhưng không xác nhận bất kỳ trường hợp mắc COVID-19 nào. Tuy nhiên, họ lo ngại về “số lượng gia tăng các ca nhiễm đường hô hấp cấp tính và viêm phổi”. Một quan chức của WHO khuyến cáo Turkmenistan nên hành động “như thể COVID-19 đang lây lan”.

Theo ông Myatiev, trong khi tình hình ở Turkmenistan đã vượt quá tầm kiểm soát, chính phủ đang khuyến cáo người dân thực hiện các biện pháp sức khỏe cộng đồng kỳ lạ, như ăn một loại súp cay đặc biệt.

Tổng thống Turkmenistan Gurbanguly Berdymukhamedov phát biểu trong một video được phát tại phiên họp thứ 76 của Đại hội đồng Liên Hợp quốc thôm 21/9. Ảnh: CNN

Vào tháng 12 năm ngoái, Tổng thống Berdymukhamedov cũng tuyên bố cam thảo có thể ngăn chặn dịch COVID-19 nhưng không trích dẫn bất kỳ bằng chứng khoa học nào. Ông Berdymukhamedov cho rằng “cam thảo có thể ngăn chặn virus SARS-CoV-2 phát triển” và “thậm chí một hàm lượng nhỏ chiết xuất từ rễ cam thảo cũng có tác dụng ngừa bệnh COVID-19″.

Hồi tháng 3, ông Berdymukhamedov từng khuyên người dân hun cây đường núi – một loại cây có hương thơm nồng, thường mọc dại trên núi, được cho là có đặc tính chữa bệnh – để ngăn ngừa virus SARS-CoV-2. Khuyến cáo của tổng thống khiến giá của loài cây này trên thị trường tăng vọt.

Tổng thống Turkmenistan từng là một bác sĩ nha khoa. Trước đó, ông được biết đến là một nhà lãnh đạo có nhiều động thái thúc đẩy hệ động thực vật của quốc gia này.

Trong khi các cơ quan y tế toàn cầu từ lâu đã khuyến cáo người dân nên đeo khẩu trang, rửa tay thường xuyên, thực hiện giãn cách xã hội nhằm ngăn virus lây lan. Nhưng phải tới tháng 7/2020, Turkmenistan mới áp dụng các biện pháp này, sau khi phái đoàn WHO đến đây để thúc đẩy việc phòng dịch. Dù vậy, Chính phủ Turkmenistan vẫn cho rằng đeo khẩu trang chỉ giúp ngăn chặn “bụi” và những “mầm bệnh không xác định”, chứ không thể ngăn virus SARS-CoV-2.

Hồi tháng 1, Turkmenistan thông báo họ đã phê duyệt vaccine Sputnik V để sử dụng trong nước. Sau đó, vào tháng 6, Ngân hàng Thế giới đã chấp thuận Cho chính phủ Turkmenistan vay 20 triệu USD, chủ yếu để xây dựng và cải thiện các cơ sở y tế, như một phần của chương trình “ngăn chặn, phát hiện và ứng phó với các mối đe dọa do COVID-19 gây ra”.

Theo các trang web của Bộ ngoại giao Anh và Australia, tất cả các chuyến bay đến Turkmenistan hiện đang bị đình chỉ và chỉ công dân Turkmenistan mới được phép nhập cảnh vào quốc gia này.