Tranh cãi về an toàn đập thủy điện Sông Tranh

Nhiều nhà khoa học khẳng định, nền thủy điện Sông Tranh là đá gneis rất cứng, song cũng có người phản biện rằng thủy điện lớn nhất miền Trung nằm trên vùng đá granit dễ phong hóa thành bùn đất, gây mất ổn định.

Tại hội thảo về địa chất công trình nền đập nhà máy thủy điện Sông Tranh 2 sáng 9/11, Hội địa chất công trình và môi trường Việt Nam đã công bố kết quả khảo sát của nhóm nghiên cứu mới đây. Theo đó, toàn bộ nền đập thủy điện được đặt trên đới đá IIA có độ cứng cao và ổn định. Các lớp phủ và lớp đá phong hóa trên nó đều bị bóc bỏ khi thi công. Nền đá lộ ra ở lòng sông hạ lưu đập là đá gneis rất cứng chắc. Địa chất khu vực này có đứt gãy cấp II cắt ngang lòng hồ cách đập 2 km và còn 4 đứt gãy và khe nứt xung quanh.

PGS. TS Nguyễn Huy Phương, Phó Chủ tịch Hội địa chất công trình và Môi trường Việt Nam, cho biết, vai đập thủy điện ổn định song có tồn tại một khối trượt cần phải xử lý ngay vì sẽ ảnh hưởng đến giao thông nếu trượt xuống đường.

Ông Phạm Văn Quýnh: “Thủy điện nằm trên nền đá granit dễ phong hóa”. Ảnh: Đoàn Loan

Đập thủy điện Sông Tranh 2 có chiều cao khoảng 100m và dung tích hồ 700km3 nên động đất kích thích cực đại được dự báo không quá 5.5 độ richter. Các kết quả quan trắc về áp lực nước và lưu lượng thấm cũng cho thấy các giá trị tương đối ổn định, chứng tỏ nền đập không bị nứt sau các trận động đất.

Bàn về các kiến tạo địa chất khu vực gây ra động đất kích thích, GS Phan Trọng Trịnh, Chủ tịch Hội kiến tạo Việt Nam, nhận xét, chúng ta lo lắng một đứt gãy cách đập thủy điện Sông Tranh 2km về phía nam, song các trận động đất vừa qua là do một rãnh gãy nhỏ khác hướng Tây bắc – Đông Nam, cách đập về phía tây khoảng 2,5 đến 3km.

Ông Nguyễn Xuân Bao, Hội Địa chất TP HCM, cũng cho rằng, việc thay đổi tải trọng và nhất là áp suất hay chiều cao hồ nước cùng với độ thẩm thấu của nền móng hồ chứa và sự có mặt của các đứt gãy trong vùng là những tác nhân quan trọng của động đất kích thích.

Tuy nhiên, nhà địa chất Phan Trường Thịnh, lại cho rằng, sai lầm phổ biến trong giới địa chất là đánh giá động đất gắn với đứt gẫy. Đây là hai đứa con sinh đôi, động đất không cần liên hệ với đứt gẫy. Ông cho rằng, đứt gãy cho xuyên qua thân đập thủy điện cũng được và dư luận cần quên đi nguyên nhân đứt gẫy gây động đất.

Nhà địa chất này nhận xét việc vỡ đập hay không là kỹ thuật xây dựng thủy điện. “Tôi đã biết xây dựng có những vấn đề nghiêm trọng, có khuyết điểm mà không ai nói ra. Nếu cứ cho nước dâng lên thì vỡ đập là do kỹ thuật xây dựng chứ không phải do động đất”, ông Phan Trường Thịnh nhận xét.

Không đồng tình về kết quả khảo sát rằng đá gneis bền vững tại nền đập,PGS.TS Phạm Văn Quýnh, ĐH Quốc gia khẳng định, ông đã từng ở khu vực này 10 năm để nghiên cứu Uranium, do vậy nắm rất rõ về khu vực này. Đập nằm trên nền đá granit rất dễ bị phong hóa thành đất khi nhiệt độ bất ổn. Do vậy, nền đập thiếu ổn định. Ông Quỳnh còn đưa ra những hình ảnh quá trình phong hóa đá granit gây mất an toàn cho đập thủy điện.

PGS.TS Lê Trọng Thắng: “Đá nền thủy điện không thể phong hóa”. Ảnh: ĐL

Ông Quỳnh ví von, đây là “động đất EVN” vì do thủy điện gây ra. Động đất kích thích do có đứt gãy đâm vào thân đập theo hướng Đông bắc – Tây nam. Ngoài ra, động đất là do rất nhiều đứt gãy nhỏ, mặc dù đứt gãy nhỏ không lo ngại song gây thấm nước.

Phản bác lại ý kiến ông Phạm Văn Quýnh, PGS.TS Lê Trọng Thắng, ĐH Mỏ địa chất cho rằng, trong tự nhiên, nước vẫn vận động qua quá trình phong hóa đá qua tác nhân ôxy, song dưới đất ôxy rất kém nên khả năng phong hóa khó xảy ra.

Cầm một hòn đá trên tay, ông Thắng bức xúc: “Tôi đã nhặt hòn đá này ở thủy điện Sông Tranh để thầy Quýnh ngâm vào nước, tôi nghĩ đến chết hòn đá này cũng không thành đất được”.

Kết luận hội thảo, PGS.TS Tạ Đức Thịnh, Chủ tịch Hội địa chất công trình và Môi trường Việt Nam, cho rằng, nền đập thủy điện Sông Tranh 2 an toàn, ổn định. Động đất kích thích đã không ảnh hưởng sự ổn định nền đập nhưng ảnh hưởng đến nhà cửa, tài sản của nhân dân. Do vậy, cơ quan quản lý đập thủy điện cần phối hợp với các cấp chính quyền địa phương hỗ trợ người dân về những thiệt hại do việc xây dựng đập thủy điện gây ra.

Động đất kích thích rất khó dự báo nên cần tiếp tục công tác quan trắc nhằm phát hiện những sự biến đổi bất thường cũng như giải thích, tuyên truyền cho nhân dân hiểu biết rõ về động đất kích thích để sống và làm việc bình thường, không hoang mang dao động.

Theo VNE