Tranh cãi pháp lý vụ hỗn chiến làm nam sinh lớp 12 tử vong ở Thanh Hóa

Cơ quan điều tra sẽ làm rõ nguồn cơn sự việc, từ đó làm rõ vụ hỗn chiến có hung khí là có sự chủ đích của các bên hay là những hành vi mang tính bột phát, bị kích động .

Công an tỉnh Thanh Hóa đang xác minh thông tin về vụ việc có dấu hiệu giết người khiến một nam sinh lớp 12 trường THPT Đặng Thai Mai (xã Quảng Bình) tử vong .

Theo công an, ngày 17/10, em L.Q.H. (học sinh lớp 12A8) và P.T.B.N. (học sinh lớp 11A9) xảy ra mâu thuẫn bột phát trong giờ thể dục. Sau khi tan học, H. cùng bạn học chặn đường, dùng tay, chân và mũ bảo hiểm đuổi đánh N. Trong lúc bị đánh, N. rút dao bấm mang theo đâm vào cổ khiến H. bị thương nặng, tử vong tại bệnh viện.

Hai nam sinh lời qua tiếng lại trước khi xông vào hỗn chiến (Ảnh cắt từ clip).

Sự việc đang gây ra nhiều tranh cãi với hai luồng quan điểm đối lập. Trong đó, một bên cho rằng việc N. tấn công lại là hậu quả của bạo lực học đường, của việc bị chèn ép, bắt nạt còn ở chiều ngược lại, nhiều người lại cho rằng việc nam sinh này có sẵn dao trong người thể hiện sự có chủ đích, lỳ lợm và sẵn sàng sử dụng bạo lực để giải quyết mâu thuẫn.

Vậy theo quy định, những vấn đề nào cần làm rõ để giải quyết những câu hỏi pháp lý trong vụ việc trên?

Những vấn đề cần làm rõ

Luật sư Trần Minh Hùng (Trưởng Văn phòng luật sư Gia Đình, Đoàn Luật sư TPHCM) nhìn nhận đây là sự việc có tính chất hết sức nghiêm trọng, đặc biệt khi liên quan tới các em học sinh, những người đang trong độ tuổi đi học và còn ngồi trên ghế nhà trường. Cơ quan chức năng cần xử lý nghiêm nhằm trị an, ổn định an ninh trật tự địa phương, đảm bảo sự nghiêm minh, tính răn đe của pháp luật cũng như triệt tiêu những hành vi có tính chất tương tự có thể xảy ra.

Dưới góc độ pháp lý, ông Hùng cho rằng những thông tin hiện được công an cung cấp mới là phần “ngọn” của câu chuyện và chưa đủ để làm cơ sở đưa ra những đánh giá, kết luận cụ thể. Theo đó, để làm rõ trách nhiệm pháp lý của các bên, cơ quan chức năng sẽ làm rõ phần “gốc”, tức nguồn cơn dẫn tới vụ hỗn chiến đáng tiếc như trên.

“Nguyên nhân xung đột được xác định bắt nguồn từ mâu thuẫn trong lúc học thể dục. Từ đây, cơ quan điều tra sẽ đào sâu làm rõ mâu thuẫn này có mức độ nghiêm trọng như thế nào, các nam sinh có chửi bới, xúc phạm, lăng mạ nhau hay có những hành động sử dụng vũ lực, đe dọa sử dụng vũ lực để giải quyết mâu thuẫn khiến đối phương phải lo sợ việc đe dọa sẽ thành sự thật hay không.

Trường THPT Đặng Thai Mai, nơi các học sinh theo học (Ảnh: THPT Đặng Thai Mai).

Tiếp theo, cơ quan điều tra sẽ xác định việc các nam sinh gặp nhau ở cây xăng là do tình cờ, hẹn trước hay có sự chủ động tìm gặp đối thủ để giải quyết xung đột bằng bạo lực bởi một bên hay không.

Tại thời điểm mới chạm mặt, thái độ của các bên như thế nào, có lời lẽ xúc phạm, kích động bạo lực về nhau hay không. Về hành vi, cần xác định sự hung hăng, hiếu chiến là biểu hiện của một hay cả hai bên, và tại sao nếu chỉ xuất phát từ mâu thuẫn trong nhà trường đơn thuần, nam sinh lớp 11 phải mang sẵn dao bấm theo người. Từ những căn cứ trên, cơ quan chức năng sẽ làm rõ việc chạm mặt dẫn tới hỗn chiến ở cây xăng là sự tình cờ hay có chủ đích, cố tình sử dụng bạo lực để giải quyết mâu thuẫn giữa các bên”, luật sư nhận định.

Sau khi đánh giá nguồn cơn vụ việc, cơ quan chức năng sẽ đánh giá tính chất, mức độ hành vi của nhóm học sinh. Theo clip ghi lại vụ việc, có thể thấy phía H. (nam sinh lớp 12) là bên chủ động hơn khi tấn công bằng tay, chân, mũ bảo hiểm, sau đó rượt đuổi khiến N. (nam sinh lớp 11) bỏ chạy.

Tuy nhiên, trước khi bị tấn công, cần nhìn nhận N. cũng có động thái tiến lại, định xông vào nhóm của H. Khi bị rượt đuổi và tấn công, bối cảnh hiện trường cho thấy N. có thể tiếp tục bỏ chạy nhưng nam sinh này đã quay lại và tấn công H. Ngoài ra, cần làm rõ con dao trên tay nam sinh này là từ đâu, có phải được chuẩn bị sẵn với chủ đích giải quyết mâu thuẫn với đối thủ hay không.

Theo luật sư, việc đánh giá chính xác nguồn cơn sự việc và tính chất, mức độ hành vi của mỗi bên sẽ là căn cứ quan trọng để đánh giá trách nhiệm pháp lý trong vụ việc.

Luật sư Trần Minh Hùng (Ảnh: FBNV).

Có phải “vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng” hay “ tinh thần bị kích động mạnh”?

Cũng theo dõi vụ việc, đưa ra quan điểm dưới góc nhìn của cựu kiểm sát viên, luật sư Dương Đức Thắng (Giám đốc Công ty Luật Đức Trí Tín, Đoàn Luật sư TP Hà Nội) đánh giá việc có hay không tình huống “phòng vệ chính đáng” hay phạm tội trong trạng thái “ tinh thần bị kích động mạnh” cần được xem xét với sự thận trọng tối đa, trên cơ sở đối chiếu chặt chẽ với quy định pháp luật hiện hành.

Cụ thể, theo Điều 22 Bộ luật Hình sự 2015, “phòng vệ chính đáng” là hành vi của người vì bảo vệ quyền hoặc lợi ích chính đáng của mình mà chống trả một cách cần thiết người đang có hành vi xâm phạm các lợi ích nói trên còn vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng là hành vi chống trả rõ ràng quá mức cần thiết, không phù hợp với tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi xâm hại.

Về yếu tố “tinh thần bị kích động mạnh”, theo hướng dẫn tại Nghị quyết số 04/HĐTP/NQ ngày 29/11/1986 của Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao, phạm tội trong tình trạng tinh thần bị kích động mạnh là trường hợp phạm tội khi không hoàn toàn tự chủ, kiềm chế được hành vi của mình, sự kích động đó là hệ quả bột phát tức thời, do hành vi trái pháp luật nghiêm trọng của nạn nhân gây ra hoặc phạm tội bởi hành vi trái pháp luật của nạn nhân có tính chất đè nén, áp bức tương đối nặng nề, lặp đi lặp lại, sự kích động đó đã âm ỉ, kéo dài, đến thời điểm nào đó hành vi trái pháp luật của nạn nhân lại tiếp diễn làm cho người bị kích động không tự kiềm chế được.

Đặt trong bối cảnh vụ việc, ông Thắng cũng cho rằng trong bối cảnh một không gian mở là tại cây xăng, N. có thể lựa chọn tiếp tục bỏ chạy để phòng thân, rời xa khu vực xung đột nhưng nam sinh này không làm vậy. Thay vào đó, nam sinh này lựa chọn quay lại và dùng dao tấn công đối thủ, hành vi chuyển biến từ thế bị động sang chủ động tấn công.

Đáng chú ý, việc N. có dao trong người là tình tiết cần được lưu tâm bởi nếu hung khí được chuẩn bị từ trước và được sử dụng ngay khi xảy ra va chạm, khó để coi đây là hành vi phòng vệ. Trái lại, điều đó cho thấy khả năng về yếu tố chủ động, có ý chí tấn công đối thủ.

Luật sư Dương Đức Thắng (Ảnh: FBNV).

Về tình tiết “tinh thần bị kích động mạnh”, cần lưu ý hành vi phạm tội chỉ thuộc tình tiết này nếu đáp ứng các yếu tố gồm: (i) Trạng thái tinh thần bị kích động, không hoàn toàn tự chủ; (ii) Sự kích động là hệ quả bột phát tức thời và (iii) Do hành vi trái pháp luật nghiêm trọng của nạn nhân gây ra.

Như vậy, hành vi của N. chỉ được coi là “bị kích động mạnh” nếu có hành vi “vi phạm pháp luật nghiêm trọng” của H. Việc xác định cần được thực hiện với sự thận trọng tối đa, căn cứ mức độ tổn hại sức khỏe của N. do bị tấn công cũng như tính chất, mức độ hành vi của H.

Nếu không được ghi nhận trạng thái tinh thần “bị kích động mạnh” để làm căn cứ định tội, việc N. bị tấn công trước khi thực hiện hành vi vi phạm pháp luật có thể được xem xét là trạng thái tinh thần “bị kích động” để được ghi nhận như một tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự.