Tranh cãi lần đầu tiên hành quyết tử tù bằng khí ni-tơ tại Mỹ

Bang Alabama vừa hành quyết một tử tù tội giết người bằng khí ni-tơ, phương pháp lần đầu tiên được áp dụng.

Chính quyền bang cho biết phương pháp này mang tính nhân đạo, nhưng những người chỉ trích coi nó là tàn nhẫn và mang tính thử nghiệm.

Bang Alabama vừa hành quyết một tử tù bằng khí ni-tơ, theo phương pháp mới lần đầu tiên được sử dụng. Ảnh minh họa: Guardian

Các quan chức Alabama cho biết tử tù Kenneth Eugene Smith, 58 tuổi, được tuyên bố đã chết lúc 20h25 ngày 25/1 (theo giờ địa phương) tại nhà tù Alabama sau khi hít khí ni-tơ tinh khiết qua mặt nạ gây thiếu oxy. Ca thi hành án này đánh dấu lần đầu tiên một phương pháp hành quyết mới được sử dụng ở Mỹ kể từ khi áp dụng tiêm thuốc vào năm 1982 – hiện là phương pháp được sử dụng phổ biến nhất.

Thống đốc bang Alabama, Kay Ivey cho biết vụ hành quyết Smith đã thực thi công lý cho vụ giết người thuê nhằm vào Elizabeth Sennett, 45 tuổi vào năm 1988.

Sennett được tìm thấy đã chết tại nhà riêng vào ngày 18/3/1988, với 8 vết đâm ở ngực và một vết ở mỗi bên cổ. Smith là một trong hai người đàn ông bị kết án trong vụ giết người. Người còn lại, John Forrest Parker, bị xử tử năm 2010. Các công tố viên cho biết mỗi tên tội phạm được chồng của nạn nhân trả 1.000 USD để giết Sennett, vì muốn thu tiền bảo hiểm.

“Sau hơn 30 năm và hết nỗ lực này đến nỗ lực khác nhằm đánh lừa hệ thống, ông Smith đã phải trả giá cho những tội ác khủng khiếp của mình. … Tôi cầu nguyện rằng gia đình của Elizabeth Sennett có thể được đóng cửa sau ngần ấy năm đối mặt với sự mất mát to lớn đó”, Thống đốc Ivey nói.

Trước đó, bang Alabama đã định thi hành án tử với Smith vào năm 2022, nhưng việc tiêm thuốc bị hoãn lại vào phút cuối vì không thể kết nối đường truyền.

Vụ hành quyết hôm 25/1 diễn ra sau một cuộc chiến pháp lý vào phút cuối, trong đó các luật sư của Smith cáo buộc rằng tiểu bang đang biến ông ta thành đối tượng thử nghiệm cho một phương pháp hành quyết mới có thể vi hiến, liên quan đến các hình phạt tàn bạo và bất thường. Nhưng các tòa án liên bang đã bác bỏ nỗ lực ngăn chặn nó của Smith.

Thẩm phán Sonia Sotomayor, người cùng với hai thẩm phán cấp tiến khác bất đồng quan điểm, đã viết: “Thất bại trong việc giết Smith trong nỗ lực đầu tiên, Alabama đã chọn ông ta làm ‘chuột bạch’ để thử nghiệm một phương pháp hành quyết chưa từng được thực hiện trước đây. Thế giới đang theo dõi”.

Nhà chức trách bang Alabam dự đoán khí ni-tơ sẽ gây bất tỉnh trong vòng vài giây và tử tù sẽ tử vong trong vòng vài phút. Bộ trưởng Tư pháp bang Steve Marshall cho biết vào cuối ngày 25/1 rằng khí nitơ “hiện đã được chứng minh là một phương pháp hành quyết hiệu quả và nhân đạo”.

Khi được hỏi về việc cơ thể Smith run rẩy và co giật trên cáng, Ủy viên Hội đồng bang Alabama John Q. Hamm cho biết đây dường như là những chuyển động không tự chủ.

“Tất cả những biểu hiện đó đều được dự tính và nằm trong những tác dụng phụ mà chúng tôi đã thấy hoặc nghiên cứu về tình trạng thiếu oxy trong máu. Không có gì khác thường so với những gì chúng tôi mong đợi”, ông Hamm nói.

Tuy nhiên, cố vấn tinh thần của Smith, linh mục Jeff Hood, cho biết vụ hành quyết không khớp với dự định của Bộ trưởng tư pháp tiểu bang trong hồ sơ tòa án rằng Smith sẽ bất tỉnh trong vài giây và chết trong vòng vài phút.

Một số bác sĩ và tổ chức đã bày tỏ sự lo ngại về phương pháp này, và các luật sư của Smith đã yêu cầu Tòa án Tối cao Mỹ tạm dừng việc thi hành án để xem xét các khiếu nại rằng nó vi phạm lệnh cấm đối với hình phạt tàn nhẫn, bất thường, và đáng được xem xét kỹ lưỡng hơn về mặt pháp lý trước khi nó được sử dụng đối với một người.

“Có rất ít nghiên cứu liên quan đến cái chết do thiếu oxy. Khi bang đang xem xét sử dụng một hình thức hành quyết mới chưa từng được thực hiện ở bất kỳ đâu, công chúng quan tâm đến việc đảm bảo rằng bang đã nghiên cứu đầy đủ phương pháp này và thiết lập các thủ tục nhằm giảm thiểu nỗi đau đớn và thống khổ của người bị kết án”, luật sư của Smith viết.

Quy trình hành quyết yêu cầu trói Smith vào cáng trong phòng hành quyết và đặt một “mặt nạ phòng độc được cung cấp đủ khí” lên mặt ông ta. Sau khi Smith nói lời cuối cùng, người quản giáo từ một phòng khác sẽ kích hoạt khí ni-tơ. Theo giao thức của tiểu bang, khí ni-tơ được truyền qua mặt nạ trong ít nhất 15 phút.

Cộng đồng Sant’Egidio, một tổ chức từ thiện Công giáo trực thuộc Vatican có trụ sở tại Rome, trước đó đã kêu gọi Alabama không tiến hành vụ hành quyết, nói rằng phương pháp này là “man rợ” và “thiếu văn minh”.

Một số bang tại Mỹ hiện đang tìm kiếm những cách thức mới để xử tử tội phạm vì các loại thuốc độc dùng để tiêm ngày càng khó kiếm. Ba bang – Alabama, Mississippi và Oklahoma – đã cho phép sử dụng phương pháp thiếu oxy, nhưng cho đến trước vụ Smith chưa có bang nào sử dụng phương pháp này.