Tranh cãi chính sách ‘ngoại giao đười ươi’ của Malaysia
Malaysia đang lên kế hoạch triển khai chính sách “ ngoại giao đười ươi”, tặng loài linh trưởng cho những quốc gia mua dầu cọ của nước này.
Đười ươi sống trong rừng nhiệt đới Borneo. Ảnh: Getty Images
Tuy nhiên, ý tưởng đã vấp phải sự phản đối kịch liệt từ những nhà bảo tồn, khi họ cho rằng dầu cọ là một trong những nguyên nhân lớn nhất khiến số lượng của đười ươi suy giảm.
Theo đài truyền hình CNN, dầu cọ là dầu thực vật được tiêu thụ phổ biến nhất thế giới, được dùng trong mọi loại sản phẩm, từ dầu gội, xà phòng cho đến những que kem. Việc khai thác đất để trồng cọ lấy dầu là một trong những nguyên nhân gây ra nạn chặt phá rừng và đe doạ tới môi trường sống của loài đười ươi. Malaysia đang là quốc gia xuất khẩu dầu cọ lớn thứ hai trên thế giới, chỉ đứng sau Indonesia.
Trong nhiều năm trở lại đây, hoạt động sản xuất dầu cọ đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế của Malaysia. Quan chức chính phủ cũng đã nỗ lực rất nhiều để bảo vệ và đổi mới thương hiệu của ngành bằng cách đưa ra các sáng kiến hỗ trợ tính bền vững, bao gồm cải thiện các hoạt động và cấp giấy chứng nhận xanh được chính phủ chứng thực cho các công ty đáp ứng các tiêu chuẩn bền vững.
Tại hội nghị thượng đỉnh về đa dạng sinh học tổ chức tại thủ đô Kuala Lumpur ngày 8/5, Bộ trưởng Bộ Công nghiệp Trồng trọt và Hàng hóa Malaysia Johari Abdul Ghani đã công bố kế hoạch “ngoại giao đười ươi”, dựa theo chính sách ngoại giao gấu trúc của Trung Quốc. Theo đó, chính phủ Malaysia sẽ tặng đười ươi cho một số đối tác thương mại lớn nhất.
Bộ trưởng Ghani cho biết: “Đó là một chiến lược ngoại giao có lợi cho các đối tác thương mại và quan hệ đối ngoại, đặc biệt là ở các nước nhập khẩu dầu cọ lớn như EU, Ấn Độ và Trung Quốc”.
Mặc dù ông Ghani không cung cấp thêm thông tin chi tiết song hoan nghênh những tập đoàn dầu cọ lớn trong nước đã hợp tác với các nhóm môi trường địa phương để chăm sóc loài đười ươi đang có nguy cơ tuyệt chủng.
Video đang HOT
“Đây sẽ phản ánh cách Malaysia bảo tồn các loài động vật hoang dã và duy trì tính bền vững của các khu rừng, đặc biệt là trong ngành trồng dầu cọ”, Bộ trưởng Ghani nhấn mạnh.
Tuy nhiên, thông báo trên đã nhanh chóng thu hút phản ứng dữ dội từ các nhà bảo tồn. Ông Stuart Pimm, Chủ tịch Ngành Sinh thái bảo tồn tại Đại học Duke (Mỹ): “Hành động phá hủy các khu rừng nhiệt đới nơi đười ươi sinh sống, mang chúng đi và tặng chúng làm quà để lấy lòng các quốc gia khác là hoàn toàn đi ngược lại cách chúng ta cần bảo vệ loài động vật và hành tinh của chúng ta”.
Ông chỉ ra: “Có sự khác biệt rất lớn giữa những gì Malaysia đề xuất và những gì Trung Quốc đã làm đối với gấu trúc. Trung Quốc có cơ sở vật chất hiện đại dành cho gấu trúc và quan trọng hơn là đã thành lập các khu bảo tồn để bảo vệ quần thể gấu trúc hoang dã. Những gì chính phủ Malaysia đang đề xuất khó có thể so sánh được”.
Các nhóm môi trường và bảo tồn cũng phản đối mạnh mẽ ý tưởng này, kêu gọi các quan chức Malaysia thay vào đó hãy nỗ lực đảo ngược tỷ lệ phá rừng để trồng cọ.
Theo báo cáo năm 2022 của Tổ chức Quốc tế về Bảo tồn Thiên nhiên (WWF), từ năm 2001 đến năm 2019, Malaysia đã mất hơn 8 triệu ha diện tích cây che phủ.
“Rừng gần như bao phủ toàn bộ diện tích bề mặt của Malaysia”, WWF cho biết trong báo cáo lâm nghiệp của mình, trong đó trích dẫn các mối đe dọa lâu dài như trồng cọ và khai thác gỗ không bền vững.
Theo báo cáo năm 2023 của cơ quan giám sát khí hậu Rimba Watch, hơn 2,3 triệu ha rừng ở Malaysia đã được dành để sản xuất dầu cọ.
Theo ông Heng Kiah Chun, chiến lược gia chiến dịch khu vực của Greenpeace Đông Nam Á, ngoại giao đười ươi sẽ không giải quyết được cuộc khủng hoảng phá rừng ở Malaysia.
Đười ươi là loài động vật sống trên cây lớn nhất và nơi sinh sống là dưới những tán rừng mưa nhiệt đới. Trí thông minh cũng loài này rất đáng kinh ngạc, với những kỹ năng tự điều trị vết thương, dùng công cụ để tách các loại hạt…
Theo báo cáo của WWF Malaysia, loài đười ươi này đang suy giảm số lượng đáng kể, đặc biệt là ở Borneo, nằm giữa Malaydia và Indonesia. Năm 1973, Borneo là nơi sinh sống của khoảng 288.500 con đười ươi. Đến năm 2012, số lượng đã giảm gần 2/3, xuống còn 104.700 và xu hướng này vẫn tiếp tục.
Malaysia lên kế hoạch thực hiện chính sách 'ngoại giao đười ươi'
Ý tưởng do Bộ trưởng Hàng hóa Johari Abdul Ghani đưa ra để xoa dịu những lo ngại về nạn phá rừng trong ngành dầu cọ trị giá hàng tỷ đô la của nước này.
Hai mẹ con đười ươi trong một khu bảo tồn. Ảnh: Rainforest Action Network
SMCP đưa tin, ý tưởng mới này của Malaysia xuất phát từ quy định về phá rừng sắp có hiệu lực của Liên minh châu Âu (EU), trong đó yêu cầu các thương nhân bán dầu cọ sang EU phải chứng minh sản phẩm của họ không liên quan đến nạn phá rừng.
Phát biểu tại diễn đàn về đa dạng sinh học tại Quỹ Bảo tồn xanh dầu cọ Malaysia (MPOGCF) hôm 7/5, Bộ trưởng Hàng hóa Johari Abdul Ghani cho biết: "Đó là một chiến lược ngoại giao, chúng tôi sẽ tặng đười ươi cho các đối tác thương mại và quan hệ đối ngoại, đặc biệt là ở các nước nhập khẩu lớn như Liên minh châu Âu, Ấn Độ và Trung Quốc".
Ông nói thêm rằng Malaysia cần cho các quốc gia nhập khẩu dầu cọ thấy rằng họ là nhà sản xuất bền vững và cam kết bảo vệ rừng và bền vững môi trường.
Hiện nay, Malaysia cùng với nước láng giềng Indonesia đang chiếm 85% sản lượng dầu cọ của thế giới. Ngành dầu cọ của Malaysia trị giá hơn 7,5 tỷ USD, đóng góp quan trọng vào tổng sản phẩm quốc nội của đất nước này.
Tuy nhiên, rừng nhiệt đới nguyên sinh rộng 124.000 km2 của Malaysia, nơi sinh sống của loài đười ươi cực kỳ nguy cấp, đã bị tàn phá do nhu cầu khai thác dầu cọ và các ngành khác ngày càng tăng. Ước tính có đến gần 1/5 diện tích rừng già trên cả Malaysia đã mất kể từ năm 2001.
Ngành dầu cọ là thành phần chính trong các sản phẩm từ son môi, dầu gội đến mì ăn liền và socola, phải tuân thủ các quy định mới của EU.
Dầu cọ thô được giao dịch ở mức 6.000 ringgit vào năm 2022 và giảm còn khoảng 3.900 ringgit (822 USD)/tấn trong vài năm qua. Hai nhà sản xuất dầu cọ hàng đầu của Malaysia là Sime Darby và FGV. Chính phủ Malaysia và các cơ quan nắm giữ cổ phần đáng kể ở cả hai công ty này.
Bình luận về quy định mới của EU vào tháng 11/2023, Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim kêu gọi EU ghi nhận và đánh giá cao nỗ lực của các nước sản xuất dầu cọ trong việc đáp ứng quy định của EU, đồng thời nhấn mạnh rằng Malaysia và Indonesia đã thực hiện các biện pháp tích cực để tuân thủ.
Theo sách đỏ các loài bị đe dọa của Liên minh Bảo tồn thiên nhiên quốc tế (IUCN), ba loài đười ươi còn sót lại được phân loại là "cực kỳ nguy cấp", hai cấp trên mức tuyệt chủng. Chỉ còn hơn 50.000 cá thể thuộc các loại này còn sót lại trong tự nhiên.
Số lượng đười ươi đã giảm mạnh trong 40 năm qua, từ hơn 288.000 năm 1973 xuống còn 104.000 năm 2012. Quần thể này dự kiến sẽ giảm xuống còn 47.000 vào năm 2025 nếu nạn phá rừng tiếp tục.
Có nguồn gốc từ các khu rừng nhiệt đới ở Indonesia và Malaysia, hình ảnh những con đười ươi ngồi trên những khu rừng cằn cỗi mới bị chặt phá gần đây đã cho thấy mức độ nghiêm trọng của nạn phá rừng đang diễn ra ở cả hai quốc gia, phần lớn là do các hoạt động chặt cây cối để thành lập các đồn điền dầu cọ.
Tổ chức Bảo tồn Đười ươi cho biết trung bình có 2.000 đến 3.000 con đười ươi bị giết mỗi năm do mất môi trường sống vì nạn phá rừng và trồng cây cọ dầu, cũng như săn bắn trái phép và buôn bán thú quý hiếm.
Nói về đề xuất ngoại giao đười ươi của mình, ông Johari Abdul Ghani cho biết: "Đây sẽ là biểu hiện cho cách Malaysia bảo tồn các loài động vật hoang dã và duy trì tính bền vững của các khu rừng của chúng ta, đặc biệt là trong bối cảnh phát triển các đồn điền cọ".
Động thái này được cho là học hỏi từ chính sách ngoại giao gấu trúc của Trung Quốc, là một hoạt động ngoại giao trong đó Bắc Kinh cho các quốc gia khác mượn gấu trúc để thể hiện tình hữu nghị, thiện chí và ngoại giao.
Việt Nam mong muốn đóng góp nhiều hơn vào thúc đẩy hòa bình, phát triển Việt Nam mong muốn đa dạng hóa đối tác, củng cố môi trường quốc tế hòa bình, ổn định, thuận lợi cho sự phát triển của đất nước, đồng thời đóng góp cho hòa bình và phát triển trên thế giới. Đây là thông điệp của Đại sứ Mai Phan Dũng, Trưởng Phái đoàn đại diện thường trực Việt Nam bên cạnh Liên...