Tranh cãi AI hát “Diễm xưa” của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn

Những bản nhạc Trịnh như “ Diễm xưa ”, “ Hạ Trắng ” được AI hát theo phong cách rock thời gian gần đây gây chú ý vì mới lạ. Tuy nhiên, giới chuyên môn cho rằng vẫn còn nhiều hạn chế.

Gần đây, trên mạng xã hội lan truyền nhiều video “ ca sĩ AI ” thể hiện các ca khúc kinh điển của cố nhạc sĩ Trịnh Công Sơn như Diễm xưa , Hạ trắng theo phong cách rock.

Những bản phối này mang âm hưởng mạnh mẽ, dữ dội, khác hẳn chất trữ tình, sâu lắng vốn quen thuộc.

Đầu tháng 10, video Diễm xưa trên kênh YouTube “Nhạc tình AI” đạt hơn 133.000 lượt xem. Nhận được phản hồi tích cực, kênh tiếp tục đăng tải Hạ trắng vào ngày 6/10 và nhanh chóng thu hút hàng nghìn lượt xem chỉ sau 24 giờ.

Tranh cãi “ca sĩ AI” hát nhạc Trịnh

Các bản nhạc Trịnh do AI (trí tuệ nhân tạo) thể hiện lập tức gây ra nhiều ý kiến trái chiều. Một số người tỏ ra hào hứng với hướng sáng tạo mới, cho rằng, đây là cách làm nhạc Việt trở nên trẻ trung, hiện đại hơn.

Tuy nhiên, không ít ý kiến lo ngại cảm xúc và dấu ấn con người – linh hồn của âm nhạc Trịnh Công Sơn – đang dần bị lấn át.

Chia sẻ với phóng viên Dân trí, ca sĩ Trịnh Vĩnh Trinh – em gái cố nhạc sĩ Trịnh Công Sơn – cho biết khi lần đầu nghe bản phối, bà thực sự ấn tượng với giai điệu cao trào, giàu kịch tính và truyền tải được cảm xúc.

“Đặc biệt, khi mở bằng loa với âm lượng lớn, tôi không nghĩ đó lại là sản phẩm được tạo ra bởi AI”, bà nói. Bản thu khiến Trịnh Vĩnh Trinh ngạc nhiên vì được tạo nên hoàn toàn bằng trí tuệ nhân tạo.

Bà Vĩnh Trinh chia sẻ: “Dù có một vài lỗi nhỏ về chính tả hay cách nhả chữ, điều đó ca sĩ thật cũng có thể mắc phải. Quan trọng đây mới chỉ là phiên bản đầu tiên, ở giai đoạn rất sớm của công nghệ này”.

Theo nữ ca sĩ, AI hiện mới ở mức thử nghiệm, nhưng khi “trí tuệ nhân tạo tổng quát” ra đời, công nghệ có thể còn tiến xa hơn nhiều.

Dẫu đánh giá cao sự mới mẻ, bà vẫn không giấu nỗi băn khoăn: “Bản phối rất hay, nhưng tôi lo cho hướng đi của âm nhạc và nghệ thuật. Ban đầu tôi không hề nhận ra đó là giọng hát của AI. Vài năm nữa, khi công nghệ hoàn thiện hơn, liệu âm nhạc của con người sẽ còn giữ được bao nhiêu phần “hồn” thật của nó?”.

Trên YouTube, một khán giả bình luận: ” Diễm xưa phiên bản slow rock vốn dành cho người trung niên, chuyển thành metal rock phong cách mới, hiện đại, phù hợp với cả giới trẻ. Thật sáng tạo”.

Một tài khoản khác cho hay: “Bài hát Diễm xưa của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn vốn mang âm hưởng nhẹ nhàng nhưng khi kết hợp trên nền nhạc rock sôi động tạo nên cảm giác da diết, day dứt, trầm buồn”.

“Diễm xưa” gắn liền với tên tuổi ca sĩ Khánh Ly (Ảnh: Chụp màn hình).

Dưới góc nhìn chuyên môn, nhạc sĩ Trần Tuấn Hùng – thủ lĩnh ban nhạc Bức Tường – nhận định: “Tôi thấy bản phối khá lạ, nhưng về mặt cảm xúc, những người yêu mến Diễm xưa, Hạ trắng sẽ không cảm thấy phù hợp”.

Anh cho rằng, việc phối lại những ca khúc quen thuộc của Trịnh Công Sơn theo phong cách rock là một thử nghiệm thú vị. Tuy nhiên, theo anh, giọng hát ảo vẫn thiếu đi chiều sâu cảm xúc – điều làm nên linh hồn của nhạc Trịnh – nên khó thể hiện trọn vẹn tâm tư và nỗi niềm mà tác giả gửi gắm.

Rapper Hà Lê – người từng thể hiện Diễm xưa theo phong cách R&B – cho biết đây là lần đầu tiên anh nghe ca khúc này được làm theo thể loại rock.

Anh nhận định, với công nghệ hiện nay, việc tạo ra những bản phối như vậy không hề khó. Trên thực tế, nhiều nhà sản xuất âm nhạc đã sử dụng AI để làm bản demo (nháp) gửi cho ca sĩ.

Tuy nhiên, theo nam rapper, hạn chế lớn nhất là thiếu cảm xúc và tinh tế trong cách nhả chữ, bởi giọng hát không đến từ con người thật. Và với Diễm xưa , Hạ trắng của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn, khi được AI cover (hát lại) cũng không ngoại lệ.

Hà Lê nói: “Với tôi, nghe để khám phá sự mới lạ thì được, nhưng để đồng cảm và thực sự chìm đắm trong ca khúc do AI thể hiện thì không thể”.

Rapper Hà Lê từng hát ca khúc “Diễm xưa” của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn theo phong cách R&B (Ảnh: Facebook nhân vật).

“AI chỉ nên là công cụ sáng tạo, không thể thay thế nghệ sĩ”

Nhạc sĩ Trần Tuấn Hùng cho biết, anh từng nghe một số bản nhạc do AI thực hiện và thấy “thật sự bất ngờ với khả năng phân tích, xử lý của nó – đặc biệt khi thể hiện cùng một bài hát – ở nhiều phong cách khác nhau”.

Theo anh, các bản phối được sắp xếp chặt chẽ, phần nhạc cụ và bè phối khá bài bản, chất âm chuẩn, tạo được hiệu ứng mạnh với người nghe. Giọng hát mà AI tạo ra cũng dữ dội, mãnh liệt – “kiểu mà ngoài đời thật không dễ tìm thấy”.

Tuy vậy, khi nghe kỹ, nhạc sĩ cho rằng, nhiều người sẽ nhận ra các cấu trúc và câu nhạc quen thuộc, bởi “AI tổng hợp và sao chép từ kho dữ liệu khổng lồ chứ không phải “sáng tác” theo nghĩa truyền thống”.

Anh cho rằng, âm nhạc của AI thường thiếu cảm xúc, thiếu hơi thở con người – dù đã cố gắng đưa vào những yếu tố như cách lấy hơi hay nhả chữ.

“Đó là ranh giới rõ ràng nhất: AI có thể làm kỹ thuật tốt, nhưng chưa thể truyền được cảm xúc thật”, thủ lĩnh ban nhạc Bức Tường nhấn mạnh.

Trước câu hỏi về việc AI đang tham gia sáng tác và tạo ra nhiều ca khúc lan truyền mạnh trên mạng xã hội, Tuấn Hùng nói: “Cốt lõi của nghệ thuật là cảm xúc thật và sự kết nối con người. AI có thể viết đúng công thức, nhưng không thể “sống” cùng cảm xúc đó”.

Theo anh, AI có thể làm tốt trong những lĩnh vực mang tính kỹ thuật hoặc thương mại, nhưng để viết một ca khúc có cảm xúc, có trải nghiệm và câu chuyện thật, vẫn cần người nghệ sĩ.

“Cá nhân tôi không chống lại AI, mà coi nó như một trợ lý đắc lực, hỗ trợ ý tưởng, kỹ thuật và sản xuất – miễn là mình làm chủ được công cụ”, Tuấn Hùng nói.

Nam nhạc sĩ cũng bày tỏ lo ngại về vấn đề bản quyền và cạnh tranh trong âm nhạc AI. Anh cho rằng, AI chỉ nên được xem là “công cụ sáng tạo, không thể thay thế nghệ sĩ”.

Nghệ sĩ mới là người định hình linh hồn, cảm xúc và giá trị nhân văn cho tác phẩm.

Anh đề xuất: “Rất khó, nhưng chúng ta cần có khung pháp lý rõ ràng về dữ liệu, quyền sử dụng và phân chia lợi nhuận nếu AI được dùng trong sản xuất thương mại”.

Theo Tuấn Hùng, điều quan trọng nhất là sự minh bạch. “Khán giả cần biết đâu là âm nhạc của con người, đâu là âm nhạc của máy để có sự lựa chọn ý thức và công bằng”, anh nói thêm.

Nhạc sĩ Tuấn Hùng (Ảnh: Facebook nhân vật).

Rapper Hà Lê thì cho rằng, dù AI mang lại nhiều tiện ích, cảm xúc và dấu ấn cá nhân của người nghệ sĩ vẫn là giá trị không thể thay thế.

“Tôi nghĩ AI không thể thay đổi con người về mặt cảm xúc, nhưng nó hoàn toàn có thể trở thành công cụ hỗ trợ đắc lực cho sáng tạo”, anh nói.

Theo Hà Lê, ý tưởng đầu tiên của một ca khúc – từ ca từ, câu chuyện đến cảm xúc – luôn phải xuất phát từ con người, còn AI chỉ nên được dùng để tìm âm nhạc, phối khí hay thử cách hát phù hợp.

Anh thừa nhận việc ứng dụng AI trong âm nhạc là xu hướng tất yếu, song nhấn mạnh nghệ sĩ cần sử dụng có chọn lọc. “Chúng tôi cũng dùng AI và công nghệ khá nhiều trong phòng thu, nhưng chỉ để tìm ý tưởng, làm demo. Nó không thể trở thành sản phẩm chính thức hay chiếm quá nhiều vai trò”, nam rapper cho hay.

Hà Lê cảnh báo, nếu lạm dụng AI, con người sẽ dần đánh mất khả năng tư duy sáng tạo. “Khi phụ thuộc vào nó, não bộ sẽ không còn phải suy nghĩ nhiều. Lâu dần, màu sắc riêng, cái chất cá nhân – những thứ làm nên giá trị của người nghệ sĩ – sẽ bị phai nhạt”, anh nói.

Hà Lê chia sẻ thêm: “Nếu giao cả công việc sáng tạo cho AI, cuối cùng chúng ta là gì? Cảm xúc, trải nghiệm, cá tính – đó mới là thứ làm nên sự độc bản của nghệ sĩ”.

Bên cạnh những lợi ích, Hà Lê cũng lo ngại về bản quyền và sự cạnh tranh công bằng. Anh cho rằng các sản phẩm AI được tạo từ dữ liệu có sẵn, trong khi nhạc sĩ phải đầu tư chất xám và thời gian.

“Khi nhạc AI ra đời, chắc chắn sẽ tạo nên sự cạnh tranh không công bằng”, anh nhận định. Theo nam rapper, cần có quy định rõ ràng với sản phẩm âm nhạc sử dụng AI, phân biệt đâu là tác phẩm sáng tạo thật và đâu là sản phẩm công nghệ.

Anh đề xuất: “Các ca khúc dùng AI có thể bị giới hạn phạm vi phát hành, chẳng hạn không được biểu diễn trên sân khấu lớn hay phát hành thương mại, chỉ nên tồn tại trong không gian mạng hoặc ở những nơi mang tính thử nghiệm”.

Dù thừa nhận AI là xu hướng không thể tránh, Hà Lê tin rằng khán giả yêu nhạc thật sự vẫn sẽ nhận ra sự khác biệt giữa con người và máy móc.

“Người nghe tinh tế sẽ cảm nhận được độ rung cảm, độ thật trong âm nhạc – điều mà AI không thể thay thế. Nghệ sĩ có sân khấu để biểu diễn, còn AI thì chỉ có thể ở trên mạng”, anh nói.

Theo Hà Lê, AI rồi sẽ “tìm được vị trí của nó” trong thị trường âm nhạc. “Không thể xóa sổ AI vì nó đã được sinh ra. Nhưng theo thời gian, thị trường và người nghe sẽ biết đâu là giá trị thật để AI đi vào quỹ đạo hợp lý”, rapper Hà Lê nhận định.

Với anh, điều quan trọng nhất vẫn là ý thức và tinh thần cầu tiến của người làm nghề: “Nghệ sĩ phải trau dồi năng lực, kiến thức và sáng tạo bằng chính khả năng của mình. AI chỉ là công cụ giúp hiện thực hóa ý tưởng, chứ không thể làm thay con người trong công việc sáng tạo”.