Trận đấu cuối cùng trước khi đoàn quân chiến thắng tiến về Thủ đô

Thua trận Điện Biên Phủ, Pháp đã phải ngồi vào bàn đàm phán và ký hiệp định Geneve với điều khoản: ngừng chiến sự và rút quân khỏi Đông Dương.

Trong quá trình đàm phán, chính quyền Pháp đã câu kết với một số cường quốc thực hiện âm mưu phá hoại làm suy yếu vị thế của Chính phủ Việt Nam Dân chủ cộng hòa …

Các chiến sĩ Việt Minh tung mũ ăn mừng khi trở về Thủ đô sau 9 năm kháng chiến

Những hành động thù địch

Dù các điều khoản và phụ lục ký kết rất rõ ràng, nhưng còn phải có nhiều thỏa thuận cụ thể khác về ngày giờ rút quân, bảo vệ tài sản công, tài sản tư, bàn giao hành chính trên địa bàn Hà Nội. Tâm lý thua trận phải ra đi sau gần 100 năm chiếm đóng khiến quân Pháp ở Hà Nội có những hành động thù địch, phá hoại về nhiều mặt. Đỉnh cao là ngày 10-9-1954, quân Pháp đã đặt mìn phá chùa Một Cột, một công trình Phật giáo có kiến trúc độc đáo được xây dựng từ thời nhà Lý. Nếu phía Việt Nam Dân chủ cộng hòa phản ứng mạnh sẽ rất dễ gây ra đổ máu, trong khi ngày giải phóng Thủ đô đang đến rất gần.

Sau quá trình đấu tranh trên mặt trận ngoại giao đòi Pháp rút khỏi Hà Nội đúng thời hạn, đảm bảo an toàn về tài sản công, ngày 30-9-1954, đại diện Việt Nam Dân chủ cộng hòa và đại diện Pháp đã ký Hiệp định chuyển giao Hà Nội về quân sự. Ngày 2-10, ký tiếp Hiệp định chuyển giao Hà Nội về hành chính. Ngay sau khi ký kết, chiều ngày 2-10 đoàn công tác vào Hà Nội và sáng 3-10, Trưởng đoàn Việt Nam gặp Trưởng đoàn Pháp để trao đổi về trụ sở làm việc, thủ tục giới thiệu người có trách nhiệm của đôi bên ở các công sở, kiểm tra công sở, công thự mà danh sách Pháp đưa còn thiếu.

Theo các văn bản đã được ký kết, từ ngày 2 đến 5-10, 422 cán bộ, nhân viên Đội hành chính và 158 công an vũ trang của Đội trật tự sẽ tiến hành kiểm kê và giải quyết các công việc, lập xong các biên bản để bàn giao vào ngày 7-10. Hiệp định là như vậy, nhưng trong quá trình bàn giao, phía Pháp bất hợp tác và có hành động phá hoại. Xác định đây là trận đấu cuối cùng nên đoàn công tác ngoài việc cương quyết thì tùy từng nhiệm vụ cũng rất linh hoạt và khôn khéo để Thủ đô nguyên vẹn, không xảy ra những sự cố chủ quan.

Binh sĩ hai bên tập trung tại chân cầu Long Biên trong thời điểm chuyển giao quyền lực

Từ ngày 4 đến 7-10, đoàn công tác đã đấu tranh về quyền hạn của các sĩ quan Pháp, tình trạng tẩu tán tài sản tại các công sở. Vì sĩ quan Pháp làm việc không đúng với nhiệm vụ và quyền hạn của họ được quy định ở Hội nghị Phủ Lỗ đã gây trở ngại rất nhiều cho Đội hành chính. Tổng số công sở kiểm kê là 189, trong đó có 61 công thự, nhưng phía Pháp không đưa vào danh sách. Phía Pháp cũng “cù nhầy” nên nhiều công sở không có bản kiểm kê làm sẵn, thiếu hồ sơ tài liệu. Tài sản ở nhiều công sở đã bị chuyển xuống vùng đệm (Hải Phòng) để đưa vào Nam. Bưu điện Hà Nội, lúc bàn giao chỉ còn lại một tổng đài 1.500 số và gần 600 thuê bao, nhưng địa chỉ không rõ ràng. Việc tài sản bị Pháp lấy đi nhiều gây trở ngại cho hoạt động của bưu điện.

Kiên quyết đấu tranh

Ở Sở cảnh sát Bắc Việt (nay là trụ sở Công an thành phố Hà Nội), quân Pháp sắp xếp cho các chiến sỹ tiếp nhận bàn giao của ta chỗ làm việc rất khó quan sát nên anh em phải kiên quyết đấu tranh với viên sỹ quan chỉ huy. Cuối cùng họ đã phải thu xếp cho ta một vị trí thuận lợi cho công việc.

Tại Nhà máy nước Yên Phụ, lính Pháp cho xếp những bao bột màu trắng quanh giếng nước. Các công nhân cốt cán nghi đây là thuốc độc và đã báo cho cán bộ ta biết. Cùng với công nhân, ta đã phải đấu tranh yêu cầu họ phải chuyển các bao bột trắng này ra khỏi nhà máy. Ở ga Hà Nội, Ban quản lý ga cấu kết với lính Pháp phá hệ thống liên lạc đường sắt. Tại phố Hàng Vôi, lính Pháp say rượu đòi tước vũ khí của chiến sỹ trong đội công tác.

Trong hồi ký về tiếp quản Thủ đô của nhà văn Bùi Ngọc Tấn, ông kể trong lúc đang làm nhiệm vụ ở phố Hàng Vôi đã bị lính Pháp bắt đưa về giam ở bốt Hàng Trống (nay là trụ sở Công an quận Hoàn Kiếm), may mà sau đó cán bộ tiếp quản phát hiện, nếu không ông đã bị thủ tiêu.

Ở làn đường bên kia cầu, lực lượng Việt Minh hùng dũng tiến vào Hà Nội

Bên cạnh đấu tranh cương quyết với hành động vi phạm hiệp định, các cán bộ Việt Nam Dân chủ cộng hòa cũng tranh thủ tình cảm những sỹ quan Pháp nên một số nơi việc bàn giao suôn sẻ hơn. Để đấu tranh có hiệu quả các cán bộ đã thu thập chứng cứ về việc phía Pháp chuyển tài sản, buộc họ phải thực thi đúng cam kết nên việc bàn giao nhân viên và hồ sơ tài liệu thì có phần đỡ phức tạp hơn.

Tuy nhiên do thời gian bàn giao ngắn lại bị phía Pháp gây khó dễ và cũng không có điều kiện nên ban tiếp quản không thể kiểm tra nội dung bên trong từng hồ sơ mà chỉ nhận bàn giao theo khối hoặc từng mớ. Ngày 7-10, Trưởng đoàn Việt Nam yêu cầu phía Pháp chỉ thị cho sĩ quan của họ tạo điều kiện thuận lợi cho Đội hành chính thực hiện nhiệm vụ. Ngày 8-10, chúng ta đã chuẩn bị đầy đủ biên bản, các phụ lục về tài liệu, về nhân viên, hồ sơ công việc nên họ buộc phải thực hiện.

Nhờ tinh thần đấu tranh cương quyết, khôn khéo cùng với sự giúp đỡ của người dân Hà Nội, về cơ bản mọi chuyện diễn ra êm xuôi, tránh được đổ máu không cần thiết. Và 16h ngày 9-10, quân Pháp đã rút khỏi Hà Nội qua cầu Long Biên và Thủ đô đã không còn bóng thực dân xâm lược.

Theo ANTD