Trận chiến kiểm duyệt internet giữa người giàu nhất và nước đông dân nhất thế giới

Tỷ phú Elon Musk và chính phủ của Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi đang đối đầu trong cuộc chiến pháp lý chưa từng có tiền lệ, khi nền tảng mạng xã hội X kiện chính phủ Ấn Độ vì các yêu cầu kiểm duyệt nội dung mà ông Musk cho là vi phạm tự do ngôn luận .

Cuộc đối đầu

Tỷ phú Elon Musk . Ảnh: AFP/TTXVN

Tháng 1, một bài đăng cũ trên nền tảng mạng xã hội X của tỷ phú Elon Musk đã khiến cảnh sát thành phố Satara, Ấn Độ, lo ngại.

Theo hãng tin Reuters ngày 6/8, bài đăng ngắn, được viết từ năm 2023 bởi một tài khoản chỉ có vài trăm người theo dõi, mô tả một chính trị gia cấp cao thuộc đảng cầm quyền là “vô dụng”.

Thanh tra Jitendra Shahane viết trong một thông báo được đánh dấu “BÍ MẬT” yêu cầu gỡ nội dung này và gửi tới nền tảng X: “Bài đăng và nội dung này có khả năng gây căng thẳng nghiêm trọng giữa các cộng đồng”.

Bài đăng này, hiện vẫn còn trên mạng, nằm trong hàng trăm trường hợp mà mạng xã hội X viện dẫn trong đơn kiện chính phủ Ấn Độ đệ trình tháng 3, thách thức chiến dịch kiểm duyệt nội dung mạng xã hội quy mô lớn do chính quyền Thủ tướng Narendra Modi thực hiện.

Kể từ năm 2023, Ấn Độ đã tăng cường giám sát không gian mạng bằng cách cho phép nhiều quan chức hơn ban hành lệnh gỡ bỏ nội dung và nộp trực tiếp qua một trang web do chính phủ ra mắt vào tháng 10.

Mạng xã hội X lập luận rằng các hành động của Ấn Độ là bất hợp pháp và vi hiến, đồng thời xâm phạm quyền tự do ngôn luận khi trao quyền cho hàng loạt cơ quan chính phủ và hàng nghìn cảnh sát dập các chỉ trích hợp pháp đối với quan chức nhà nước.

Chính phủ Ấn Độ lập luận trong các tài liệu gửi tòa rằng cách tiếp cận này nhằm đối phó với tình trạng tràn lan nội dung phi pháp và đảm bảo trách nhiệm giải trình trên mạng. Chính phủ cho biết nhiều công ty công nghệ, trong đó có Meta và Google của Alphabet, ủng hộ hành động này.

Ông Musk, người tự nhận là “người tuyệt đối ủng hộ tự do ngôn luận”, đã xung đột với nhà chức trách ở Mỹ, Brazil, Australia và nhiều nơi khác về các yêu cầu tuân thủ và gỡ nội dung. Tuy nhiên, khi các nhà quản lý toàn cầu đang cân nhắc giữa quyền tự do ngôn luận và mối lo về nội dung độc hại, vụ kiện của ông Musk nhằm vào chính quyền Ấn Độ tại Tòa án Tối cao bang Karnataka nhắm thẳng vào cơ sở pháp lý cho việc siết kiểm duyệt internet ở Ấn Độ – một trong những thị trường lớn nhất của X. Ông Musk từng nói trong năm 2023 rằng quốc gia Nam Á này có nhiều tiềm năng hơn bất kỳ quốc gia lớn nào trên thế giới và ông Modi đã kêu gọi tỷ phú Musk đầu tư vào đây.

Đây là những thông tin về cuộc đối đầu hậu trường giữa người giàu nhất thế giới và chính quyền quốc gia đông dân nhất hành tinh này dựa trên phân tích 2.500 trang tài liệu pháp lý chưa được công bố và các cuộc phỏng vấn với những người từng tham gia yêu cầu gỡ nội dung.

Cuộc điều tra hé lộ cơ chế gỡ nội dung đầy bí mật, sự tức giận của một số quan chức Ấn Độ đối với nội dung phi pháp trên X và phạm vi rộng lớn của các nội dung mà cảnh sát và các cơ quan khác tìm cách kiểm duyệt.

Hiện chưa có dấu hiệu nào cho thấy mối quan hệ cá nhân giữa ông Musk và ông Modi xấu đi. Hai người vẫn giữ quan hệ công khai nồng ấm, nhưng cuộc đối đầu diễn ra khi vị doanh nhân tỷ phú này đang chuẩn bị mở rộng hoạt động tại Ấn Độ.

Cổng kiểm duyệt

Trong nhiều năm, chỉ Bộ Công nghệ Thông tin và Bộ Thông tin & Phát thanh truyền hình Ấn Độ mới có quyền yêu cầu gỡ nội dung chỉ khi nội dung đó đe dọa chủ quyền, quốc phòng, an ninh, quan hệ đối ngoại, trật tự công cộng hoặc kích động. Ít nhất 99 quan chức trên toàn quốc có thể kiến nghị gỡ, nhưng quyết định cuối cùng là của các bộ.

Cơ chế này vẫn còn hiệu lực, nhưng từ năm 2023, Bộ Công nghệ Thông tin dưới thời ông Modi đã trao quyền cho tất cả cơ quan liên bang, bang và cảnh sát ban hành lệnh gỡ với mọi nội dung bị cấm theo bất kỳ luật nào.

Các công ty không tuân thủ có thể mất quyền miễn trừ trách nhiệm đối với nội dung do người dùng đăng, đồng nghĩa họ có thể bị xử lý như người đăng bài, tùy thuộc vào mức độ vi phạm.

Đến tháng 10/2024, chính phủ Thủ tướng Modi đi xa hơn khi ra mắt trang web mang tên Sahyog (nghĩa là “hợp tác” trong tiếng Hindi) để hỗ trợ quá trình ban hành lệnh gỡ, đồng thời kêu gọi quan chức và các hãng mạng xã hội tham gia.

Nền tảng X không tham gia Sahyog và gọi đây là “cổng kiểm duyệt”, sau đó đâm đơn kiện chính phủ Ấn Độ đầu năm nay, thách thức cơ sở pháp lý của trang web này cũng như chỉ thị năm 2023 của Bộ Công nghệ Thông tin Ấn Độ

Trong hồ sơ ngày 24/6, X cho rằng một số lệnh chặn do quan chức ban hành nhắm vào nội dung trào phúng hoặc chỉ trích chính phủ cầm quyền là chống lại tự do ngôn luận.

Một số nhà hoạt động bảo vệ tự do ngôn luận đã chỉ trích chế độ kiểm duyệt mới nghiêm ngặt của chính phủ Ấn Độ.

“Khủng long đỏ”

Các hồ sơ tòa án cho thấy từ tháng 3/2024 đến tháng 6/2025, các cơ quan liên bang và bang đã yêu cầu X gỡ khoảng 1.400 bài đăng hoặc tài khoản.

Hơn 70% lệnh này được ban hành bởi Trung tâm Phối hợp Phòng chống Tội phạm mạng Ấn Độ – đơn vị phát triển trang Sahyog, trực thuộc Bộ Nội vụ, do ông Amit Shah lãnh đạo.

Để phản bác X tại tòa, chính phủ Ấn Độ đã nộp bản báo cáo dài 92 trang do đơn vị chống tội phạm mạng này soạn thảo, nhằm chứng minh X lưu trữ nội dung phi pháp. Báo cáo phân tích gần 300 bài đăng bị coi là vi phạm, bao gồm tin giả, trò lừa đảo và nội dung lạm dụng tình dục trẻ em.

Cơ quan này cho rằng nền tảng X đang trở thành công cụ gieo rắc hận thù và chia rẽ, đe dọa sự hòa hợp xã hội. Tin giả trên nền tảng đã gây ra một số vấn đề trật tự.

Trong phản hồi vụ kiện của X, chính phủ Ấn Độ đã nêu ví dụ về tin giả.

Tháng 1, Trung tâm Phối hợp Phòng chống Tội phạm mạng Ấn Độ đã yêu cầu X gỡ ba bài đăng được cho là chứa hình ảnh giả, miêu tả một cách xúc phạm con trai ông Shah – Chủ tịch Hội đồng Cricket Quốc tế Jay Shah – khi xuất hiện cùng một phụ nữ mặc bikini. Các thông báo cho rằng các bài viết này bôi nhọ các chức sắc và nhân vật quan trọng. Hai trong số ba bài vẫn còn trên mạng.

Nền tảng X nói với tòa rằng Bộ Đường sắt Ấn Độ đã ra lệnh kiểm duyệt các tin báo chí về vấn đề công cộng. Trong đó, có chỉ đạo hồi tháng 2 yêu cầu gỡ bài đăng của một số hãng truyền thông, bao gồm hai bài của NDTV đưa tin về vụ giẫm đạp tại nhà ga lớn nhất New Delhi khiến 18 người thiệt mạng. Các bài đăng của NDTV vẫn còn trên mạng.

Tháng 4, cảnh sát ở Chennai yêu cầu X gỡ nhiều bài bị cho là xúc phạm sâu sắc và khiêu khích, bao gồm tranh biếm họa (hiện không còn truy cập được) có hình khủng long đỏ – biểu tượng của lạm phát, thể hiện Thủ tướng Modi và Thủ hiến bang Tamil Nadu chật vật khống chế giá cả.

Cùng tháng, cảnh sát yêu cầu gỡ một tranh biếm họa khác châm biếm việc bang này không chuẩn bị tốt để đối phó với lũ lụt. Tranh này vẽ một chiếc thuyền đầy lỗ.

Nền tảng X trình bày với tòa rằng tranh này được đăng từ tháng 11/2024 và không thể kích động căng thẳng chính trị sau nhiều tháng như cảnh sát Chennai lập luận. Bài đăng vẫn còn tồn tại.

Tại trụ sở cảnh sát chống tội phạm mạng ở Chennai – nơi ban hành các lệnh nói trên, Phó Ủy viên B. Geetha chỉ trích X vì hiếm khi thực hiện yêu cầu gỡ. Bà nói: “Nền tảng X không thực sự hiểu các yếu tố nhạy cảm về văn hóa. Những gì được chấp nhận ở một số nước có thể bị coi là điều cấm kỵ ở Ấn Độ”.

Thùy Dương/Báo Tin tức và Dân tộc