Trải nghiệm “Xanh”: Nơi địa đầu Đất Mũi

Được thiên nhiên hào phóng ban tặng nhiều món quà vô giá, Cà Mau – mỏm cực Nam nơi tận cùng Tổ quốc đã và đang “hội đủ mọi tiềm năng, thế mạnh để phát triển du lịch xanh, bền vững với sự tham gia của cộng đồng địa phương” như nội dung “Định hướng phát triển Du lịch xanh Cà Mau” khẳng định.

Về với miền đất lắm tôm nhiều cá này, du khách sẽ được đắm mình trong những sắc độ xanh ngút ngàn của biển, của rừng, của hệ thống sông rạch chằng chịt và thỏa sức thụ hưởng những trải nghiệm “xanh” – những sản phẩm du lịch sinh thái gắn kết với cộng đồng vô cùng độc đáo, riêng có nơi địa đầu Đất Mũi.

Du khách trải nghiệm du lịch sinh thái dưới tán rừng ngập mặn tại Vườn Quốc gia Mũi Cà Mau. Ảnh trong bài | Hữu Tùng

Thiên đường du lịch sinh thái trong tương lai

Cà Mau là “ngón chân cái chưa khô bùn vạn dặm” trong liên tưởng độc đáo của nhà văn Nguyễn Tuân, cũng là địa danh ẩn chứa những điều kỳ diệu “đất biết nở, rừng biết đi” nhờ những bãi bồi lắng đọng phù sa ngọt lành. Không chỉ vậy, Cà Mau là mảnh đất rừng vàng lẫn biển bạc, có đường bờ biển dài nhất Việt Nam và hai vườn quốc gia được bảo tồn đa dạng sinh học nghiêm ngặt (từng được vinh danh Khu dự trữ sinh quyển lẫn khu Ramsar đất ngập nước thế giới).

Nếu Vườn quốc gia Mũi Cà Mau nổi tiếng trong và ngoài nước như một nơi lưu giữ những diễn thế nguyên sinh của hệ sinh thái rừng ngập mặn trên đất mới bồi tụ, thì Vườn quốc gia U Minh Hạ sở hữu hệ sinh thái rừng ngập ngọt rộng gần 41 nghìn ha, trong đó có hơn 8.500ha là rừng nguyên sinh rất giá trị. Ôm ấp trong mình nhiều con sông như Ông Đốc, Cửa Lớn, Gành Hào, Đầm Cùng… Cà Mau có hệ thống sông rạch chẳng chịt chứa đựng sắc thái riêng hấp dẫn của vùng sông nước.

Những món quà mà thiên nhiên hào phóng ban tặng đó là tiền đề để Cà Mau có thể trở thành một “thiên đường du lịch sinh thái” trong tương lai, nơi những du khách yêu thiên nhiên tìm về những không gian yên bình, chất phác và ấm áp, thân thiện sau những tháng ngày mưu sinh bộn bề áp lực.

Cùng người dân chèo xuồng trên kênh rạch, luồn lách giữa rừng đước, đi bắt cá, đặt lợp cua, đi ăn ong hay chụp đìa, xổ vuông tôm rồi cùng chế biến và thưởng thức những sản vật ngon-sạch và lành, đêm đến sum vầy nhâm nhi ly rượu đế, ngân nga mấy câu vọng cổ và nghe kể chuyện Bác Ba Phi… là những trải nghiệm “xanh” vô cùng hấp dẫn mà du khách không thể bỏ qua khi đến với vùng đất cực Nam.

Ông Trần Hiếu Hùng, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Cà Mau nhận định: “Cà Mau được thiên nhiên ưu ái là những điều kiện rất thuận lợi để tỉnh phát triển du lịch sinh thái, du lịch cộng đồng trở thành loại hình sản phẩm du lịch mũi nhọn, gắn việc khai thác, bảo vệ và phát triển tài nguyên với hoạt động du lịch”.

Cũng theo ông Hùng, “loại hình du lịch xanh này ngày càng thu hút rất nhiều khách trong và ngoài nước, là giải pháp hữu hiệu nhằm giải quyết bài toán lao động, tạo sinh kế cho người dân của địa phương trong quá trình tham gia trực tiếp vào hoạt động du lịch”.

Viên ngọc thô chờ mài giũa để tỏa sáng

Nhưng như một viên ngọc thô, tuy rất giá trị nhưng chưa được dụng công mài giũa, thế mạnh vẫn chỉ dừng ở dạng tiềm năng và hiệu quả kinh tế mà nó mang lại cho Cà Mau vẫn còn rất khiêm tốn. Như thực trạng mà Nghị quyết số 04-NQ/TU của BCH Đảng bộ tỉnh Cà Mau khóa XV đánh giá, “phát triển du lịch vẫn còn nhiều hạn chế, yếu kém, chưa tương xứng với tiềm năng, lợi thế của tỉnh”, sức hút của những hành trình “xanh” mà thiên nhiên mở rộng vòng tay mời gọi vẫn chưa đủ biến nơi đây thành điểm đến du lịch hàng đầu. Cho dù đã hồi phục khá nhanh sau đại dịch, với hơn 1.186 triệu lượt khách đến với Cà Mau tính tới hết tháng 8/2022 (trong đó có hơn 2 nghìn khách quốc tế), nhưng con số 1,2 triệu lượt khách, mang lại tổng thu 1.500 tỷ đồng trong chỉ tiêu kế hoạch cả năm mà tỉnh đặt ra không khác gì “muối bỏ bể”.

Một góc khuôn viên rừng-biển tại Khu du lịch Mũi Cà Mau, thuộc xã Đất Mũi, huyện Ngọc Hiển, tỉnh Cà Mau

Nguyên nhân, theo ông Trần Hiếu Hùng lý giải là do hạ tầng giao thông chưa phát triển khiến việc di chuyển tới Đất Mũi mất quá nhiều thời gian và sức lực, các dự án đầu tư du lịch chuyên nghiệp còn ít nên chưa thể đa dạng hóa sản phẩm, chưa thu hút được nhà đầu tư mang tầm chiến lược… “Hiện Cà Mau đã có 23 khu, điểm du lịch, tăng 20 điểm so với thời điểm mới xây dựng sản phẩm du lịch cộng đồng vào năm 2013″.

Nhưng để “du lịch sinh thái dựa vào cộng đồng được người dân quan tâm, góp phần bảo vệ môi trường rừng và môi trường thiên nhiên, tạo việc làm, tăng thu nhập và giảm nghèo bền vững” như ông chia sẻ, dù đã cố gắng triển khai nhiều dự án thí điểm, Cà Mau vẫn còn nhiều việc phải bóc tách, giải quyết dần dần.

Có thể kể đến việc phát triển các điểm dừng chân và 12 điểm giới thiệu, bán sản phẩm OCOP – đặc sản Cà Mau như một nỗ lực đa dạng hóa sản phẩm du lịch. Trạm dừng chân Tư Tỵ (ấp Tam Hiệp, thị trấn Rạch Gốc, huyện Ngọc Hiển) chỉ cách Đất Mũi 40 km, thuộc hạ tầng Khu du lịch quốc gia Mũi Cà Mau. Chủ cơ sở Lê Minh Tỵ từng có 14 năm gắn bó với con tôm trước khi quyết định rẽ ngang sang làm du lịch. Với diện tích 8 ha, rừng đước chiếm 70%, điểm ăn uống-nghỉ ngơi-mua bán đặc sản làm quà lưu niệm được Sở Công thương phê duyệt của ông đã giúp tiêu thụ lượng thực phẩm, nông sản lớn với giá thành cao cho các nông hộ trong vùng.

Đón tiếp tới 70% lượng khách nghỉ chân trên đường về Đất Mũi, du lịch mang lại cho gia đình ông nguồn thu nhập gấp đôi so với thời chỉ trông cậy vào vuông tôm sinh thái. Thử mở rộng mô hình bằng việc thí điểm dựng hai căn chòi lợp lá đón khách lưu trú để họ có cơ hội trải nghiệm những hoạt động độc đáo về đêm nhưng theo ông Tỵ chia sẻ, “đang vướng Luật Lâm nghiệp vì phần lớn đất rừng có thể phát triển du lịch sinh thái thuộc Vườn quốc gia , không thể chuyển đổi mục đích để xây dựng các cơ sở lưu trú kiên cố”. Đây cũng là điều băn khoăn của nhiều hộ nông dân, khi muốn kết hợp mô hình du lịch sinh thái để tăng giá trị kinh tế cho những vuông tôm.

Để giải quyết mâu thuẫn trong bảo tồn rừng và phát triển kinh tế du lịch này, ông Trần Hiếu Hùng đề xuất giải pháp: “Góc nhìn làm du lịch sẽ phá rừng là không đúng, vì phá hoại môi trường rừng thì còn gì hấp dẫn để thu hút du khách nữa. Hiện nay, ngoài đất rừng quốc gia, rừng phòng hộ, rừng nguyên sinh thuộc nhóm phải bảo tồn nghiêm ngặt, Cà Mau vẫn có một tỷ lệ rừng trồng nhất định có thể sử dụng với mục đích làm kinh tế. Cần sắp xếp và quy hoạch lại đất rừng một cách rõ ràng, để có thể vừa bảo đảm sinh kế từ rừng cho người dân đã sinh sống bao đời vừa giúp giải quyết hài hòa lợi ích giữa họ và đơn vị quản lý”.

Cũng không thể không nhắc đến Làng văn hóa du lịch Đất Mũi, một mô hình được phê duyệt và triển khai từ tháng 4/2022 với những kết quả thu được bước đầu tương đối khả quan. Từ sáu điểm du lịch sinh thái cộng đồng ban đầu như Nguyễn Hùng, Quách Văn Ngãi, Ba Sú Dân Ba Khía, Năm Hướng, Tư Nhuần, sẽ có thêm hai điểm được đưa vào khai thác sắp tới. Nằm trong phân khu phục hồi sinh thái của Vườn quốc gia Mũi Cà Mau, lại mang đậm nét văn hóa sông nước với “nhà không cửa”, với phương tiện di chuyển chủ yếu là xuồng ba lá-năm lá-vỏ lãi, các nông hộ có thể tận dụng lợi thế đất rừng-đất vuông tôm để vừa nuôi trồng thủy sản theo kiểu quảng canh vừa kết hợp làm du lịch sinh thái.

Tới thăm điểm du lịch Năm Hướng của ông Trần Văn Hướng (ấp Cồn Mũi, xã Đất Mũi, huyện Ngọc Hiển), chúng tôi được ông giới thiệu một cơ ngơi khá bề thế, với 13 phòng nghỉ khép kín đầy đủ tiện nghi, với cụm nhà sàn gỗ mái lá mát rượi trên mặt nước đủ để phục vụ cùng lúc từ 170-200 du khách thưởng thức các món đặc sản tươi sống đặc trưng của hệ sinh thái rừng ngập mặn. Ý tưởng làm du lịch sinh thái của ông xuất hiện từ năm 2014, khi 8,4ha đất của ông trở thành nơi trú ngụ của hàng vạn cánh chim trời.

Được Nhà nước hỗ trợ xây tháp xem chim cùng một xuồng máy, dịch vụ ăn-ngủ-xem chim mang lại cho ông doanh thu tới 10 triệu đồng mỗi ngày. Rồi chim trời dần dà di cư sang vùng lân cận, ông quyết định đầu tư theo hướng chuyên nghiệp hơn để phục vụ nhu cầu trải nghiệm cùng thiên nhiên hoang dã của du khách thập phương. Ông rất vui, khi mô hình này mang lại công việc ổn định cho con cháu, tạo sinh kế bền vững cho cộng đồng, “một hộ làm là kinh tế nhiều hộ được cải thiện”.

Từ những đốm lửa ban đầu kể trên, hy vọng Cà Mau sẽ tận dụng được những lợi thế phát triển để trở thành thiên đường du lịch sinh thái, để xứng với tiềm năng cùng kỳ vọng gửi gắm của người dân cả nước.