Trách nhiệm của các ngân hàng tới đâu?

Hôm qua, 31-5, bên lề Quốc hội, TS Vũ Viết Ngoạn, Chủ tịch Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia đã trao đổi với báo chí xung quanh thông tin Liberty Reserve (LR) – hệ thống vừa bị cơ quan an ninh Mỹ cáo buộc rửa tiền hàng tỷ USD – có thể đã vươn vòi bạch tuộc tới Việt Nam, ông Vũ Viết Ngoạn nhấn mạnh:

- Nói các ngân hàng có tham gia hay không thì cũng chưa có cơ sở. Khi đưa ra thông tin trên Web, họ có thể đưa tên tất cả các ngân hàng vào. Theo tôi, đây chủ yếu là cá nhân tham gia. Ở đâu cũng có thể phát sinh ra chuyện đó. Qua đây, chúng ta cần tăng cường theo dõi giám sát giao dịch thanh toán một cách chặt chẽ, để đảm bảo an toàn, lành mạnh của hệ thống tài chính. Đây là yêu cầu đặt ra không chỉ với Việt Nam mà còn với toàn cầu. Chúng ta đã ban hành Luật Phòng, chống rửa tiền. Đây là thể hiện một cam kết rất tốt của Việt Nam khi hội nhập với quốc tế, nhất là trong điều kiện tài chính toàn cầu hết sức phức tạp.

- Cơ quan hữu quan nói đây là giao dịch tiền ảo nên khó xử lý?

- Không thể nói là ảo hoàn toàn. Tiền ảo là danh nghĩa, nhưng đằng sau đó là có hành vi để rửa tiền thật. Ai tham gia vào những giao dịch này đều sai phạm cả. Ví dụ, ở bên kia buôn bán ma túy rồi chuyển về đây, một người trong nước nhận (nếu có) thì đều liên quan cả.

- Chúng ta có vẻ bị động trong việc kiểm soát dòng tiền. Khi thế giới phát giác ra thì Việt Nam mới biết thông tin?

- Điều đó cũng dễ hiểu thôi. Không chỉ ở Việt Nam mà ngay cả Mỹ cũng tồn tại bao lâu mới phát hiện ra. Nhiều nước khác cũng vậy. Ngay cả các ngân hàng toàn cầu cũng từng bị phạt hàng tỷ USD vì liên quan đến rửa tiền. Đấy là trực tiếp giao dịch ngân hàng mà còn xảy ra những chuyện như vậy. Chúng ta biết được thông tin để tăng cường phòng tránh, phối hợp với các cơ quan an ninh tài chính trên thế giới. Vấn đề là chúng ta cần nâng cao ý thức, trách nhiệm quản lý.

Cần giám sát chặt chẽ hệ thống thanh toán để phòng chống những hệ thống rửa tiền như Liberty Reserve

- Các nhà băng đều khẳng định vô can, vậy trách nhiệm thuộc về ai?

- Các cá nhân này có mở tài khoản ở ngân hàng và có giao dịch qua mạng, hệ thống điện tử… và cuối cùng vẫn phải rút tiền, lấy tiền, hai bên thanh toán với nhau, tức là, thanh toán cuối cùng là có. Bao giờ cũng phải có những anh trung gian (cò) đứng ra làm chuyện đó. Trung gian đó là ai? Nếu là ngân hàng thì ngân hàng phải chịu trách nhiệm là mắt xích trong đường dây. Nếu ngân hàng tham gia với tư cách là một trung gian, người môi giới thì cũng phải có trách nhiệm.

- Nếu chỉ có việc một cá nhân nào đó mở tài khoản ở ngân hàng thì không thể nói là ngân hàng liên quan?

- Đúng thế. Có thể hình dung thế này, bạn có tài khoản ở ngân hàng A, một tên trộm cũng có tài khoản ở ngân hàng B ở Trung Quốc. Tên này ăn cắp hàng bên Trung Quốc, sau đó bán hàng đi và lấy tiền đó nộp vào tài khoản bên đó. Rồi qua đấy, đối tượng chuyển tiền về Việt Nam mua hàng hóa của bạn bằng việc ký hợp đồng chính thức. Bạn nhận tiền của tên trộm này có sai phạm không? Nếu bạn có biết đó là tiền ăn cắp, chuyển cho bạn để thanh toán tiền hàng thì đương nhiên bạn có vấn đề.

- Vậy các ngân hàng có trách nhiệm gì trong việc kiểm soát dòng tiền khi khách hàng có quan hệ với LR?

- Làm sao mà kiểm soát được, ngân hàng chỉ biết tiền từ đâu chuyển về. Nhưng trong trường hợp này chắc gì đã là chuyển tiền từ ngân hàng, mà là một người A nào đó giao tiền cho người giao dịch, còn tất cả tiền LR nằm ngoài ngân hàng hết.

- Có ngân hàng trong nước đã tìm thấy khách hàng có liên quan tới LR?

- Có thể còn nhiều nữa nhưng người ta giao dịch trên máy tính cá nhân thì ngân hàng không thể biết được. Ở khâu thanh toán cuối cùng, người đã mua tiền LR thì trả tiền thật cho ai? Còn người bán tiền ảo thì nhận tiền mặt từ đâu, từ ai, ngân hàng có trực tiếp liên quan đến việc trả, nhận tiền đó không? Nếu có thì ngân hàng có vấn đề và ngược lại. Hai người ở ngoài ngân hàng thanh toán cho nhau số tiền ấy thì không thể nói ngân hàng phải chịu trách nhiệm.

- Từng nhiều năm làm Tổng Giám đốc Vietcombank, ông có gặp phải tình huống ngân hàng có những giao dịch tương tự thế này?

- Hoạt động rửa tiền trên thế giới có nhiều và luôn là vấn đề cả thế giới quan tâm. Nguồn tiền rộng lắm, có thể từ ma túy, vũ khí và tất cả các loại tiền khác, thậm chí cả tiền tham nhũng… Những năm gần đây, vì liên quan đến chống khủng bố, người ta càng quan tâm hơn tới hoạt động rửa tiền. Việt Nam ngày càng hội nhập sâu thì càng phải đối phó với những tình huống phức tạp hơn nên đòi hỏi phải tăng cường cảnh giác. Khi còn làm ở Vietcombank, tôi cũng hết sức quan tâm và đã có không ít trường hợp từ nước ngoài vào đề nghị mở tài khoản giao dịch và Vietcombank từ chối khi cảm thấy nghi ngờ.

Theo ANTD