Tìm vũ khí chống Covid-19 từ vaccine lao, sởi

Mai Thị Diễm19:44 16/04/2020

Giới khoa học gấp rút thử nghiệm xem có thể dùng vaccine sẵn có như lao phổi, sởi hay bại liệt để ngừa nCoV hay không

Việc phát triển và sản xuất vaccine chống Covid-19 đòi hỏi thời gian dài tới18 tháng. Trong khi chờ đợi, các nhà khoa học tìm chiến lược mới: sử dụng những loại vaccine quen thuộc và rẻ tiền, vốn dùng chống bệnh truyền nhiễm khác, để ngăn ngừa nCoV.

Hy vọng thắp lên sau một nghiên cứu công bố đầu tháng này, cho thấy tại các quốc gia có chương trình tiêm chủng lao ( vaccine BCG) rộng khắp, tỷ lệ tử vong do nCoV thấp hơn các nước không tiêm chủng rộng.

Nghiên cứu được thực hiện bởi nhóm chuyên gia Mỹ và Ireland. Tiến sĩ Paul Hegarty, đồng tác giả của công trình, cho biết vaccine từng được sử dụng cho bệnh ung thư bàng quang, làm chậm quá trình lây lan và tái phát. Vì vậy nhóm chuyên gia quyết định kiểm tra tác dụng của nó với Covid-19.

BCG là loại vaccine an toàn và phổ biến nhất thế giới. Một số quốc gia có chương trình tiêm chủng trên diện rộng, trong đó có Việt Nam. Một số khác như Canada hay Mỹ chỉ khuyến nghị sử dụng cho nhóm có nguy cơ cao mắc bệnh, theo cơ sở dữ liệu của BCG World Atlas.

Vaccine BCG phòng bệnh lao phổi. Ảnh: Shutterstock

Các nhà nghiên cứu chia dữ liệu về Covid-19 của 153 quốc gia thành hai nhóm: nhóm có chương trình tiêm chủng lao bắt buộc và nhóm không. Sau khi tính toán các sai số, họ kết luận nhóm đầu có tỷ lệ nhiễm nCoV là 0,8/1.000.000 người Trong khi đó con số này ở nhóm thứ hai là 34,8/1.000.000, cao hơn rất nhiều. Tỷ lệ tử vong ở nhóm một cũng thấp hơn.

Tiến sĩ Hegarty nói: “Chúng tôi khá bối rối với điều này nên đã tiến hành phân tích từng nước riêng biệt. Kết quả vẫn cho thấy những vùng có chính sách tiêm chủng lao bắt buộc ít bị ảnh hưởng bởi Covid-19 hơn”.

Nhiều nghiên cứu chưa qua bình duyệt cũng có kết quả tương tự.

Phân tích trước đó của Trường Y tế Công cộng Johns Hopkins Bloomberg cho thấy tỷ lệ tử vong do Covid-19 ở các quốc gia có chương trình tiêm BCG đại trà thấp hơn 5,8 lần so với khu vực không có.

Nhiều nhóm nhà khoa học trên thế giới đang tiến hành các thử nghiệm ngẫu nhiên đối với BCG để xem xét độ hiệu quả. Tình nguyện viên là các nhân viên y tế tuyến đầu. Các đồng nghiệp của tiến sĩ Hegarty đã tham gia một công trình ở Mỹ, có thể được mở rộng sang Ireland và Anh. Kết quả sẽ chứng minh những điều mà các nghiên cứu cấp quốc gia chưa làm được, theo Tiến sĩ Madhukar Pai, Đại học McGill, Canada.

Trẻ em Philippines được tiêm phòng lao phổi năm 2019. Ảnh: AFP

Bên cạnh BCG, các nhà khoa học cũng cân nhắc sử dụng một số loại vaccine khác để ngăn ngừa Covid-19.

Video đang HOT

Tiến sĩ Robert Gallo, một chuyên gia về virus, cho biết ông đang dẫn đầu dự án thử nghiệm vaccine bại liệt đường uống cho nCoV. Nghiên cứu trước đây cho thấy vaccine bại liệt giúp kích hoạt khả năng miễn dịch tạm thời ở người, bảo vệ cơ thể khỏi các virus ARN như cúm. Ông Gallo hy vọng nó có thể tạo ra “phòng tuyến” ngắn hạn, đẩy lùi nCoV – cũng là một chủng virus ARN.

Tiến sĩ Robert Gallo, một trong những chuyên gia về virus từng phát hiện ra virus HIV, cho biết ông đang dẫn đầu dự án thử nghiệm vaccine bại liệt đường uống cho nCoV. Nghiên cứu trước đây cho thấy vaccine bại liệt giúp kích hoạt khả năng miễn dịch tạm thời ở người, bảo vệ cơ thể khỏi các virus ARN như cúm.

Tiến sĩ Gallo hy vọng nó có thể tạo ra “phòng tuyến” ngắn hạn, đẩy lùi nCoV – cũng là một chủng virus ARN. Ông nhận định cần thực hiện nhiều nghiên cứu nhanh để xác định liệu nó có hiệu quả lâu dài và chống lại được làn sóng thứ hai của Covid-19 hay không.

Vaccine bại liệt đường uống được phát triển từ virus sống nhưng có độc lực yếu hơn. Một nghiên cứu từ thập niên 70 cho thấy số bệnh nhân mắc cúm mùa giảm rõ rệt sau khi triển khai chiến dịch tiêm chủng bại liệt đại trà. Song tiến sĩ Denise Faustman, trưởng khoa miễn dịch tại Bệnh viện Đa khoa Massachusetts, khuyến cáo việc sử dụng vaccine sống cho người có hệ miến dịch yếu cũng để lại một số rủi ro nhất định.

Trong khi đó, các nhà khoa học từ Đại học Cambridge chú trọng vào MMR – vaccine sởi, quai bị và rubella. Họ phát hiện virus rubella và nCoV có định dạng chuỗi axit amin tương đồng đến 29%. Điều này cho thấy miễn dịch được MMR tạo ra cũng có thể chống lại Covid-19.

Nhóm nghiên cứu đã phân tích dữ liệu từ các bệnh nhân ở Anh, đánh giá nồng độ kháng thể và so sánh nó với mức nghiêm trọng của triệu chứng.

“Chúng tôi nghĩ rằng MMR không trực tiếp ngăn ngừa nhiễm trùng, nhưng có khả năng khiến bệnh của người nhiễm nCoV bớt nghiêm trọng hơn”, báo cáo có viết.

Viện Pasteur của Pháp cũng đang tiến hành nghiên cứu tương tự, cải tiến vaccine sởi sẵn có để “đánh lừa” cơ thể sản sinh miễn dịch chống lại nCoV. Tháng 3, Liên minh Đổi mới và Phòng chống Dịch bệnh Na Uy đã phê duyệt khoản tài trợ ban đầu trị giá 4,9 triệu USD cho công trình tiền lâm sàng của viện.

Song một số chuyên gia tỏ ra thận trọng, nhấn mạnh cần thực hiện thêm nhiều phân tích trước khi đưa ra kết luận cuối cùng.

Ashley St John, một nhà miễn dịch học từ Đại học Y khoa Quốc gia Singapore, nhận định BCG chủ yếu được tiêm ở độ tuổi rất nhỏ. Bệnh lao lại do vi khuẩn chứ không phải virus gây ra như Covid-19.

“Chúng ta đang phân tích phản ứng của hệ miễn dịch với vi khuẩn và cho rằng nó có thể bảo vệ cơ thể người khỏi virus. Hơi khó để tìm hiểu xem liệu nó có hiệu quả hay không”, bà nói.

Thục Linh

Vì sao vaccine phòng lao được đưa vào thử nghiệm chống Covid-19?

Bằng các thử nghiệm lâm sàng ở nhiều nơi trên khắp thế giới, các nhà khoa học đang cố gắng đưa một số vaccine có từ nhiều thập kỷ như vaccine chống lao, bại liệt vào nghiên cứu xem liệu chúng có thể bảo vệ con người chống lại dịch Covid-19, trước khi có được loại vaccine đặc trị cho căn bệnh này.

(Ảnh: Shutterstock).

Vaccine phòng chống lao được đưa ra thử nghiệm đầu tiên

Điều này có vẻ kỳ quặc, vì vaccine được sản xuất chỉ để nhằm vào mục tiêu điều trị một loại bệnh cụ thể. Nhưng vaccine được tạo ra nhờ sử dụng các vi khuẩn hay virus còn sống, vì thế nó đã làm tăng khả năng phòng vệ của hệ miễn dịch để chống lại kẻ xâm nhập. Và trong quá khứ, các nhà khoa học đã từng thấy một số loại vaccine đôi khi đã "bảo vệ chéo" giúp cơ thể chống lại bệnh khác.

Hiện chưa có bằng chứng nào cho thấy cách tiếp cận này sẽ làm tăng hệ miễn dịch đủ để chống lại virus corona. Nhưng nếu sản xuất một loại vaccine mới dự kiến cần thời gian đến 12-18 tháng, và một số nhà nghiên cứu đã "đi đường tắt" để tìm các cách tiếp cận nhanh hơn, và họ bắt đầu thử nghiệm với vaccine phòng lao BCG.

Tiến sĩ Mihai Netea, Trung tâm Y tế Đại học Radbound, Hà Lan nói: "Đây mới chỉ là giả thiết. Nhưng nếu nó hoạt động, đó có thể là một công cụ rất quan trọng để vượt qua giai đoạn nguy hiểm này cho đến khi có một loại vaccine thích hợp".

Có gần 1.500 nhân viên y tế Hà Lan đã góp sức cho một nghiên cứu của nhóm do Tiến sĩ Netea dẫn đầu. Nó sử dung vaccine phòng lao có tên BCG, được tạo ra nhờ từ một loại vi khuẩn sống đã bị làm suy yếu của mầm bệnh lao.

Ở Australia, các nhà nghiên cứu hy vong tuyển được 4.000 nhân viên y tế để xét nghiệm BCG, trong đó, 700 người đã được tiêm chủng ngừa bệnh lao hoặc được tiêm vaccine giả. Nghiên cứu tương tự đang được lên kế hoạch tại một số quốc gia khác, bao gồm cả Mỹ.

Tiến sĩ Robert Gallo, Viện Virus trên người ở Đại học Y Maryland nói với báo chí, khả năng tiếp theo của việc nghiên cứu này là vaccine phòng bại liệt dạng uống được làm từ virus gây bệnh bại liệt bị làm yếu đi. Mạng lưới virus toàn cầu hy vọng các nghiên cứu tương tự sẽ bắt đầu với vaccine này và đang thảo luận với các cơ quan y tế, đồng sáng lập mạng lưới.

Tiến sĩ Denise Faustman, Trưởng khoa miễn dịch của Bệnh viện Đa khoa Massachusetts, Mỹ, đã nghiên cứu BCG trong nhiều năm như một liệu pháp điều trị bệnh tiểu đường loại 1 và hiện đang có kế hoạch thử nghiệm vaccine lao cho các nhân viên y tế tuyến đầu chống dịch Covid-19. Trong quá trình chờ đợi để được tổ chức cho phép thử nghiệm tại Bệnh viện Phụ nữ và Brigham của Boston, bà đã nhận được hàng trăm cuộc gọi đăng ký từ các nhân viên y tế. Mục tiêu của bà là sẽ thử nghiệm trên khoảng 4.000 nhân viên y tế trong khoảng thời gian hai tháng.

Tuy nhiên, bà Faustman cũng cho rằng, vaccine sống rất nguy hiểm đối với người có hệ miễn dịch yếu và không nên tiến hành thử nghiệm chống lại Covid-19 bên ngoài phạm vi nghiên cứu.

"Bạn không nên mở rộng diện thử nghiệm", bà nhấn mạnh. Nhưng "đó là cơ hội tuyệt vời để chứng minh có hay không tác dụng hiệu quả ngoài mục đích của loại vaccine chống lao này".

Một số manh mối

Nhà khoa học Charles D. Brown nghiên cứu sản xuất vaccine lao BCG tại một phòng thí nghiệm do nhà nước điều hành ở Albany, NY, Mỹ ngày 2-12-1947. (Ảnh AP).

Vài năm trước, các nhà khoa học bắt đầu chú ý đến một vài loại vaccine sống mà Tiến sĩ Victor Nizet, một chuyên gia miễn dịch học ở Đại học Y khoa San Diego thuộc Đại học California, gọi là "một sự hiếm có mà con người cần phải quan tâm khi khai thác sử dụng".

BCG được tiêm cho trẻ sơ sinh ở hầu hết các nước đang phát triển nhằm một phần chống lại bệnh lao, một bệnh lây nhiễm do vi khuẩn. Nhưng các nghiên cứu quan sát cho thấy rằng khi trẻ em được tiêm vaccine từ thủa nhỏ có tỷ lệ sống sót tốt hơn, không nhiễm các bệnh từ virus đường hô hấp.

Trong năm 2018, nhóm của Tiến sĩ Netea đã công bố một thử nghiệm trực tiếp hơn. Nó cho thấy rằng BCG kích thích hệ miễn dịch ban đầu đủ để ngăn chặn phần nào một số virus khác.

Còn với vaccine uống phòng bại liệt, Konstantin Chumakov, một chuyên gia vaccine tại FDA đã cho biết, mẹ của ông, một nhà khoa học của Liên Xô trước đây, đã công bố nghiên cứu vào những năm 1970 cho thấy, các trường hợp cúm giảm rõ rệt sau khi sử dụng vaccine này.

Năm 2015, các nhà nghiên cứu Thụy Điển cũng tìm thấy một vài sự bảo vệ chéo sau khi sử dung vaccine bại liệt bằng đường uống mà hiện đang sử dụng tại các nước đang phát triển, trong khi Mỹ và các khu vực khác đã loại trừ bại liệt bằng mũi tiêm vaccine bất hoạt cho trẻ em.

Thêm nữa, nghiên cứu trên medRxiv và một nghiên cứu sơ bộ khác được công bố gần đây đã đưa ra kết luận tương tự: dường như có mối tương quan giữa các quốc gia sử dụng vaccine BCG và giảm mức độ lây lan và mức độ nghiêm trọng của các trường hợp Covid-19. Ví dụ, Bồ Đào Nha - nơi đang tiêm vaccine BCG cho trẻ sơ sinh - có hơn 16.000 trường hợp mắc Covid-19 nhưng chỉ có 535 trường hợp tử vong, trong khi nước láng giềng Tây Ban Nha có hơn 169.000 trường hợp và hơn 17.000 trường hợp tử vong.

Tương tự, Ireland, quốc gia có tiêm phòng vaccine BCG có 9.655 ca mắc và chỉ có 334 trường hợp tử vong, trong khi Vương quốc Anh có 89.554 ca mắc và 11.346 trường hợp tử vong. Dựa trên những con số này, Ireland có tỷ lệ tử vong 3,5% trong khi Vương quốc Anh có tỷ lệ tử vong là 12,7%. Tất nhiên, có sự khác biệt về số lượng dân số lớn tuổi giữa các quốc gia này, cùng với các biến số khác có thể ảnh hưởng đến tỷ lệ tử vong và nhiễm trùng.

Một nhân viên chăm sóc sức khỏe tiêm một liều vaccine BCG cho trẻ sơ sinh ở Madagascar. Ảnh: CDC.

Nhiều kiểu miễn dịch khác nhau

Có rất nhiều các loại phòng thủ miễn dịch chồng chéo. Mục tiêu thông thường là để cơ thể nhận biết được mối đe dọa cụ thể và làm cho kháng thể có thể chống lại mối đe dọa đó khi nó xuất hiện.

Nhưng điều đó cần có thời gian. Cho nên khi có các dấu hiệu việc lây nhiễm, những "chiến binh" đầu tiên của cơ thể, các tế bào bạch cầu, sẽ hành động để chống lại sự xâm nhập này theo nhiều cách khác nhau, được gọi là miễn dịch bẩm sinh. Nếu chúng không chống được thì cơ thể sẽ tạo ra các lực lượng đặc biệt hơn để tham gia việc chiến đấu này.

Nhà nghiên cứu Hà Lan Netea nói, BCG xuất hiện đã tái lập trình các tế bào miễn dịch bẩm sinh để chúng có thể loại bỏ mầm bệnh dễ dàng hơn.

Một chuyên gia miễn dịch học của UC-San Diego nhận định: "Tôi nghĩ cơ sở khoa học của việc này khá lô-gic. Điều chưa rõ là liệu virus corona có nằm trong phổ được bảo vệ của hệ miễn dịch bẩm sinh hay không".

Một số nhà khoa học đưa ra lý thuyết cho rằng các quốc gia có sử dụng vaccine BCG diện rộng trong dân số có thể sẽ có bảo vệ tốt hơn trước đại dịch. Nhưng các vấn đề được đặt ra với sự thống kê chính xác vẫn còn là quá sớm để đưa ra bất kỳ kết luận nào.

Ngày 13-4, Tổ chức Y tế thế giới đã đưa ra cảnh báo không sử dụng vaccine phòng lao để chống lại Covid-19 cho đến khi các nghiên cứu chứng minh nó có tác dụng.

HOÀNG DƯƠNG (Tổng hợp)

Phát hiện mới về loại vaccine lâu đời có thể giúp chống SARS-CoV-2 Các nhà khoa học đang thử nghiệm vaccine BCG phòng bệnh lao để đánh giá khả năng của nó trong việc đối phó với dịch bệnh Covid-19. Hiện vẫn chưa có loại vaccine nào chống lại virus SARS-CoV-2 gây nên đại dịch Covid-19 đang lan rộng khắp toàn cầu. Tuy nhiên, các nhà khoa học tại một số quốc gia đang thử nghiệm...

Bạn thấy bài viết này có hữu ích không?

Có;

Không

Tin liên quan

Xem thêm Share

Xem nhiều

Quán bún Hà Nội xin lỗi vụ bán 1,2 triệu đồng 3 bát bún riêu ngày Tết, nói chỉ là 'hiểu lầm'09:39

Vụ xe ôtô lao xuống mương 7 người tử vong: Công an công bố nguyên nhân ban đầu14:39

11 'quái xế' chạy vào cao tốc Nghi Sơn - Diễn Châu bị phạt 78 triệu đồng501:27

Tiết lộ về nữ doanh nhân ở Hải Dương nhảy xuống hồ cứu 3 cháu bé02:38

Hé lộ kế hoạch mới của ông Trump về xung đột Nga-Ukraine08:31

Sự thật ngỡ ngàng người đàn ông chui qua cửa kính taxi kêu cứu trên cao tốc00:46

Công an bắt giữ một số đối tượng đánh người, cướp giật tài sản ở chùa Kim Tiên01:18

Tổng thống Trump lên tiếng về 'thảm kịch' hàng không ở thủ đô Washington DC10:41

Iran công bố tên lửa đạn đạo mới nhất08:23

Hàn Quốc sắp nhận trực thăng mới từ Mỹ để đối phó tàu ngầm Triều Tiên09:58

Máy bay rơi gần trung tâm thương mại ở Mỹ, nhiều người thương vong03:42

Tiêu điểm

Tin đang nóng

Tin mới nhất

Vi nhựa trong não người có xu hướng gia tăng

15:31:14 05/02/2025

Một phát hiện đáng chú ý khác trong nghiên cứu là nồng độ vi nhựa trong não của những người mắc chứng mất trí cao gấp khoảng 6 lần so với những trường hợp khác.

Gia tăng tai nạn ở trẻ em

15:28:48 05/02/2025

Tại đây, các bác sĩ chẩn đoán trẻ bị chấn thương sọ não do tai nạn giao thông, kèm theo có nhiều vết rách da, sưng nề vùng trán, vai, tay và bầm tím nhẹ vùng ngực. Sau khi được xử lý vết thương và điều trị tích cực, trẻ đã hồi phục sức ...

2 loại rau dễ 'ngậm' thuốc trừ sâu, cái số 1 nhiều người vẫn vô tư ăn

15:22:50 05/02/2025

Dưa chuột còn rất giàu vitamin K. Một cốc dưa chuột thái lát có khoảng 19% giá trị vitamin K được khuyến nghị hằng ngày. Cơ thể cần vitamin K để hình thành các protein cần thiết để tạo xương và mô khỏe mạnh, giúp đông máu.

Những lưu ý cần biết về sức khỏe khi thời tiết lạnh giá

15:20:19 05/02/2025

Bộ Y tế khuyến cáo người dân dự phòng bảo vệ sức khỏe mùa lạnh, đặc biệt là người già và trẻ em, đó là hạn chế đi ra ngoài trời khi thời tiết quá lạnh và gió mạnh, đặc biệt trong khoảng thời gian từ 9h đêm đến 6h sáng.

Uống nước lá ổi có giúp giảm cân?

15:06:29 05/02/2025

Nếu ngủ đủ giấc và ngủ đúng giờ, 2 loại hormone này sẽ giúp chúng ta kiểm soát cảm giác thèm ăn và hạn chế ăn quá nhiều, từ đó hỗ trợ giảm cân hiệu quả.

Cách đi bộ giúp cải thiện sức khỏe tim

15:02:22 05/02/2025

Nhiều người nghĩ rằng nếu họ đã bị bệnh tim, việc đi bộ sẽ không còn hữu ích. Nhưng đi bộ có thể giúp những người mắc bệnh tim theo nhiều cách. Nó giúp cơ tim mạnh hơn, các triệu chứng giảm theo thời gian và giảm nguy cơ tử vong do vấn ...

Loại quả siêu bổ dưỡng, giàu vitamin gấp 7-10 lần cam, cực sẵn ở Việt Nam

18:44:21 04/02/2025

Các chất chống oxy hóa trong táo ta giúp bảo vệ tế bào não khỏi tổn thương do stress oxy hóa, ngăn ngừa các bệnh thoái hóa thần kinh như Alzheimer và Parkinson. Một số nghiên cứu cho thấy táo ta có thể cải thiện trí nhớ và chức năng nhậ...

Dùng mộc nhĩ nấu ăn ngày Tết nhớ kỹ 5 'đại kỵ' này khẻo 'tiền mất tật mang'

18:27:29 04/02/2025

Ăn quá nhiều mộc nhĩ có thể khiến cho hệ tiêu hóa hoạt động kém hiệu quả, gây ra các triệu chứng như đầy bụng, khó tiêu, đau bụng, tiêu chảy, đặc biệt là với những người có cơ địa lạnh bụng.

Nhận biết yếu tố nguy cơ để phòng ngừa tăng huyết áp

10:50:46 04/02/2025

Ăn một chế độ nhiều ngũ cốc nguyên hạt, trái cây, rau xanh và các sản phẩm từ sữa ít béo, ít chất béo bão hòa và cholesterol có thể làm giảm huyết áp cao.

Những chất nào giúp tuổi thọ khỏe mạnh?

10:48:15 04/02/2025

Magiê đóng vai trò trong hầu hết các quá trình lão hóa tế bào, bao gồm giao tiếp tế bào, ổn định gen, duy trì protein lành mạnh. Ngoài ra, magiê cũng rất quan trọng đối với giấc ngủ và sức khỏe não bộ.

6 loại trà giúp 'giải rượu'

10:46:11 04/02/2025

Uống trà cà gai leo sau khi uống rượu có thể giúp giảm triệu chứng say, buồn nôn, mệt mỏi và đau đầu, đồng thời làm dịu cơ thể, giúp cơ thể hồi phục nhanh chóng