Tìm ra ‘quái vật’ phóng tia làm mù hàng loạt đài thiên văn Trái Đất

Bí ẩn về tia gamma sáng nhất mọi thời đại khiến hàng loạt đài quan sát từ mặt đất đến tàu vũ trụ bị mù tạm thời vào ngày 9-20-2022 đã được vén màn: Một quái vật sơ sinh.

Theo SciTech Daily, đó là một sự kiện tia X và tia gamma mạnh mẽ “xuyên thủng” hệ Mặt Trời, mạnh tới nỗi làm chói lòa hầu hết các đài quan sát của người Trái Đất và không cái nào thực sự ghi lại chính xác cường độ của nó.

Nhưng từ các dữ liệu hiếm hoi thu thập được nhờ một số kính viễn vọng mạnh như NICER đặt trên Trạm Vũ trụ quốc tế (ISS), Đài quan sát NuSTAR của NASA, tàu Voyager 1 của NASA đang lang thang ở rìa hệ Mặt Trời, các nhà khoa học đã tìm ra được nguồn gốc khả dĩ của nó.

Cách mà “quái vật” đang hình thành từ cõi chết giải phóng tia vũ trụ bùng nổ đến tận hệ Mặt Trời – Ảnh: NASA

Phó giáo sư vật lý và thiên văn Eric Burns Từ Đại học Bang Louisiana (Mỹ), người dẫn đầu nghiên cứu hợp tác với NASA này cho biết: “GRB 221009A có thể là vụ nổ năng lượng tia X và tia gamma mạnh nhất kể từ khi nền văn minh nhân loại bắt đầu”.

Cách mà “quái vật” đang hình thành từ cõi chết giải phóng tia vũ trụ bùng nổ đến tận hệ Mặt Trời – Ảnh: NASA

Kết luận này dựa trên sự so sánh 7.000 GRB khác mà nhóm đã nghiên cứu từ dữ liệu của Kính viễn vọng không gian tia gamma Fermi của NASA và thiết bị Konus của Nga được đặt trên tàu vũ trụ Wind của NASA.

Đầu tiên, tia vũ trụ siêu mạnh này – được đặt biệt danh là BOAT – không phải từ hiện tại mà đã đi xuyên không – thời gian từ thế giới cách chúng ta 1,9 tỉ năm ánh sáng trước khi xâm nhập hệ Mặt Trời.

Dù vậy, nó vẫn mạnh hơn tới 70 lần so với bất kìa tia gamma nào khác từng được ghi nhận, trong khoảnh khắc đi vào hệ sao của chúng ta.

Nguồn gốc khả dĩ nhất của việc hình thành hiện tượng vũ trụ cực đoan này là một ngôi sao xa xôi khổng lồ vừa sụp đổ thành lỗ đen mới.

Trong quá trình sụp đổ, “quái vật” sơ sinh sẽ cất tiếng khóc chào đời bằng tia phản lực cực mạnh, chính là BOAT đã được quan sát. Để BOAT mạnh như thế, quá trình sụp đổ phải giúp lỗ đen phóng tia nhanh gần bằng tốc độ ánh sáng.

Các tia này xuyên qua ngôi sao dần bị diệt vong và truyền vào không gian, trong đó những vật thể vô tình nằm trực diện hướng phóng sẽ quan sát hiện tượng rõ ràng nhất. Có khả năng toàn bộ ngôi sao đã sụp đổ vào lỗ đen thay vì nổ tung thành siêu tân tinh một phần, nên tia phản lực giải phóng mạnh đến thế.

Theo các nhà nghiên cứu, vụ nổ cực đoan này mang đến cơ hội khám phá nhiều hơn về phần bí ẩn của vũ trụ – cách những lỗ đen hình thành.