Tiềm năng của nọc rắn trong phát triển các loại thuốc cứu người

Tiến sĩ Michelle Yap Khai Khun, giảng viên tại trường Khoa học thuộc Đại học Monash Malaysia đang tập trung tìm hiểu dược lý học của độc tố nọc độc và liệu pháp sinh học để phát triển các loại thuốc từ nọc độc rắn trong tương lai.

Hàng năm, trên thế giới có từ 81.410 đến 137.880 người chết vì rắn cắn. Tại Malaysia, số liệu của Bộ Y tế nước này cho thấy, mỗi năm có từ 2.600 đến 3.700 người bị rắn cắn và nhiều trường hợp tử vong. Nhận thức được mức độ nghiêm trọng của việc bị rắn cắn là một vấn đề sức khỏe cộng đồng, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã chính thức liệt bị rắn cắn là bệnh nhiệt đới hay bị lơ là nhất vào tháng 6/2017.

Tiềm năng chưa được khai thác của nọc độc

Tiến sĩ Michelle Yap Khai Khun chia sẻ: “Mặc dù nọc rắn nguy hiểm chết người nhưng giá trị của nó cần được khám phá trên nhiều lĩnh vực. Bên cạnh tác dụng tiêu diệt con mồi, nọc độc còn mang lại lợi ích về mặt y học. Vì vậy, giới khoa học rất quan tâm tới việc phát triển các loại thuốc mới dựa vào đó”.

Đích nghiên cứu của tiến sĩ Yap là độc tố tế bào có trong nọc độc của rắn hổ mang Xích đạo (hoặc Sumatran), được WHO xếp vào loại rắn độc loại 1. “Do đó, loài rắn này được ưu tiên cao nhất để sản xuất kháng nọc độc”, TS. Yap giải thích.

Trong nghiên cứu của mình, TS. Yap đặt mục tiêu hiểu rõ hơn về hoạt động của thuốc gây độc tế bào, cách chúng hoạt động và được cơ thể xử lý, với mục đích sử dụng độc tố tế bào cho các mục đích khác. Các ứng dụng tiềm năng bao gồm điều trị tăng huyết áp cho đến các chất chống ung thư.

“Nghiên cứu đã chỉ ra rằng, khi các tế bào ung thư tiếp xúc với độc tính, chúng sẽ chết. Hiện nay, chúng tôi đã biết chúng có thể tiêu diệt tế bào ung thư. Chúng tôi muốn biết các phân tử gây độc như thế nào, điểm mà chất độc tiếp xúc với tế bào, có thể được sử dụng trong việc chế tạo thuốc. Chúng tôi đang tìm cách làm thế nào để có thể biến tác nhân độc hại thành các hạt nano và đưa chúng đến các tế bào ung thư mục tiêu”.

Điều trị bệnh hoại tử da

Một trong những mục tiêu khác của TS. Yap là tìm ra một loại thuốc giải độc cho bệnh hoại tử da. Bà Yap cho biết: “Phương pháp trị độc hiện tại bao gồm việc các bác sĩ sử dụng thuốc kháng nọc độc có nguồn gốc từ các kháng thể do ngựa tạo ra. Thuốc giải độc này cần được tiêm vào máu để phát huy tác dụng. Nhưng trong trường hợp hoại tử da, nọc độc ở trên bề mặt da”. Vì thế, thuốc kháng nọc độc hiện tại không hiệu quả trong việc loại bỏ khối u trên da. Đây là một trong những hạn chế của nó.

Thuốc giải độc được tạo ra ở động vật cũng có thể gây ra các phản ứng dị ứng, với trường hợp xấu nhất là nhiễm trùng huyết. Trong tình trạng chết người này, nhiễm trùng gây ra một phản ứng dây chuyền khắp cơ thể có khả năng dẫn đến tổn thương mô, suy nội tạng và tử vong.

Hứa hẹn một phương pháp điều trị rẻ hơn

“Nếu chúng ta có thể sản xuất kháng nọc không có nguồn gốc từ kháng thể, giá cả sẽ phải chăng hơn, vì chúng ta có thể nâng cao sản lượng và giảm chi phí. Nó cũng sẽ hiệu quả hơn trong việc phân phối thuốc và có thể được sản xuất trong phòng thí nghiệm”, TS. Yap nói.

“Rắn cắn được coi là một căn bệnh nhiệt đới bị bỏ quên nhưng tôi rất vui vì một số nhà tài trợ quốc tế như Wellcome Trust, Hiệp hội Y học và Vệ sinh Nhiệt đới Hoàng gia và Hamish Ogston Foundation, đang ngày càng quan tâm đến việc hỗ trợ nghiên cứu về vấn đề này”, TS. Yap cho biết. Theo đánh giá, nếu các thử nghiệm tiếp theo từ nghiên cứu này thành công, sẽ mở ra thêm một hướng điều trị bằng nọc rắn an toàn và rẻ hơn cho người bệnh.