Thủy điện “lộn xộn”, trách nhiệm có được kiểm điểm?
Thủy điện liên tiếp sự cố, vỡ đ.ập, mất an toàn, kém hiệu quả, tàn phá môi trường, phải loại bỏ… Đây là những vấn đề được nêu ra trong phiên thảo luận tại UB Thường vụ Quôc hôi chiều 14/10 về kết quả rà soát hệ thống thủy điện toàn quốc.
Trước đó, như Dân trí đưa tin về báo cáo mới nhất của Chính phủ do Bộ trưởng Công thương Vũ Huy Hoàng ký trình UB Thường vụ, kết quả rà soát đến tháng 9/2013 đã loại bỏ 424 dự án; không xem xét đưa vào quy hoạch 172 vị trí tiềm năng; tạm dừng có thời hạn 136 dự án; tiếp tục rà soát, đ.ánh giá 158 dự án. Như vậy, cả nước hiện còn lại 815 dự án, công trình thủy điện trên tổng số 1239 dự án đã được quy hoạch.
Thẩm tra báo cáo của Chính phủ, UB Khoa hoc – Công nghê & Môi trương (KH-CN&MT) của Quốc hội nhận định, chất lượng quy hoạch thủy điện, đặc biệt là thủy điện nhỏ rất hạn chế. Không ít dự án bị loại bỏ, thiếu khả thi, phải điều chỉnh sơ đồ khai thác và quy mô trong quá trình đầu tư.
Số lượng thủy điện nhỏ chiếm đến 90% trong quy hoạch nhưng đóng góp về công suất không nhiều, chỉ 26%. Tỷ trọng này thực tế sẽ còn thấp hơn nữa khi việc rà soát lại đã loại bỏ đến hơn 400 dự án.
1 năm trước xảy ra sự cố vỡ đ.ập thủy điện Đăkrông 3 ở Quảng Trị.
Chủ nhiệm UB Phan Xuân Dũng cũng chỉ rõ, năng lực chuyên môn của một số cơ quan, đơn vị tư vấn, cơ quan quản lý nhà nước ở nhiều địa phương chưa đáp ứng yêu cầu. Việc kiểm tra, giám sát theo phân cấp của các cơ quan chức năng chưa thường xuyên, kịp thời, đặc biệt là trong giai đoạn quyết định đầu tư, lập, thẩm định dự án.
Ngoài ra, thủy điện nhỏ chưa thực sự quan tâm đến mục tiêu tổng hợp sử dụng tài nguyên nước lưu vực sông, bảo vệ môi trường và hiệu quả kinh tê – xa hôi.
Nêu cụ thể trường hợp dự án thủy điện Đồng Nai 6 và Đồng Nai 6A mà Chính phủ vừa quyết định loại khỏi quy hoạch, ông Dũng yêu cầu làm rõ nguyên nhân đồng thời rút ra những những bài học kinh nghiệm sâu sắc để hạn chế thất thoát và lãng phí cho người dân, doanh nghiệp và xã hội. Ở tầm khái quát, UB KH-CN&MT cho rằng phải nghiên cứu, xem xét, sửa đổi quy định về phương thức, quy trình, thủ tục lập, thẩm định báo cáo đ.ánh giá tác động môi trường cho phù hợp. Việc loại bỏ hai dự án này, theo ông Dũng khẳng định thêm vai trò quan trọng của đ.ánh giá tác động môi trường khi xem xét dự án thủy điện.
Về vấn đề đảm bảo an toàn thủy điện, đối với các dự án lớn, khoảng 90% số đ.ập đã được kiểm định, 70% số đ.ập đã được cắm mốc giới, 60% số đ.ập đã có phương án bảo vệ, 80% công trình thủy điện đã có phương án phòng chống lụt bão.
Báo cáo thẩm tra “phê” việc quản lý chất lượng công trình vừa qua hầu như được giao hoàn toàn cho chủ đầu tư thực hiện và tự chịu trách nhiệm, thiếu sự kiểm soát của cơ quan quản lý nhà nước. Do đó, tại một số dự án, công trình thủy điện, chất lượng khâu khảo sát, thiết kế, thi công, giám sát có nhiều hạn chế, gây không ít hệ lụy tiêu cực. Trong khi đó, trách nhiệm, xử lý sai phạm của chủ đầu tư, các chủ thể khác có liên quan khi công trình có chất lượng kém hoặc để xảy ra sự cố chưa được quy định cụ thể.
Công tác quản lý an toàn tại các công trình thủy điện nhỏ cũng chưa thực sự tuân thủ nghiêm ngặt theo quy định của pháp luật, tiềm ẩn nhiều rủi ro khó lường. Gần 30% số đ.ập thủy điện nhóm này chưa được kiểm định; chỉ 6% số chủ đầu tư hoàn thành cắm mốc chỉ giới; khoảng 66% đ.ập chưa có phương án bảo vệ được phê duyệt; gần 55% số chủ đ.ập chưa có phương án phòng chống lụt bão.
Video đang HOT
Hiệu quả làm việc của hệ thống quan trắc tại một số công trình thủy điện, Chủ nhiêm Phan Xuân Dũng cũng đ.ánh giá là rất thấp. Việc xây dựng phương án phòng chống lụt bão cho vùng hạ du trong tình huống xả lũ khẩn cấp, vỡ đ.ập… gặp nhiều khó khăn, ít được quan tâm. Trong khi đó, chế tài xử phạt vi phạm quy định về an toàn đ.ập, kiểm định đ.ập chưa ban hành kịp thời, chưa quy định rõ vai trò, trách nhiệm cụ thể, sự phối hợp của các cơ quan quản lý nhà nước và chủ đầu tư.
Cơ quan thẩm tra đề nghị Chính phủ chỉ đạo tiếp tục rà soát, đ.ánh giá, ban hành đủ tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật an toàn công trình thủy điện vì trong một số trường hợp, an toàn đ.ập còn gắn với an ninh quốc gia.
Về vấn đề vận hành hồ chứa thủy điện, do chưa thực hiện đầy đủ, nghiêm túc quy trình vận hành đơn hồ, liên hồ, thời gian qua, nhiều thủy điện đã làm ảnh hưởng đến nguồn nước cho sản xuất, sinh hoạt. Thậm chí, đã xảy ra trường hợp cạn kiệt nguồn nước, thiếu nước phục vụ sản xuất, sinh hoạt, dẫn đến tranh chấp, gây bức xúc cho cộng đồng dân cư.
Thực tế, việc không thông báo xả nước ở các thủy điện nhỏ, chưa đ.ánh giá được hết tác động trong các trường hợp xả lũ khẩn cấp, vỡ đ.ập để xây dựng các phương án ứng phó dẫn đến tình huống bị động, gây thiệt hại, ảnh hưởng đáng kể đối với vùng hạ du, đặc biệt khi có mưa bão.
Chủ tịch Hội đồng dân tộc Ksor Phước: “Quy hoạch thủy điện nhiều bất cập, bộ nào chịu trách nhiệm?”.
Góp ý thêm những nhận định này, Chủ tịch Hội đồng dân tộc Ksor Phước cho rằng cần báo cáo cụ thể về các sự cố liên quan đến các thủy điện xảy ra trong thời gian qua, kết luận rõ ràng nguyên nhân do quy hoạch yếu, thiết kế sai sót hay do vi phạm trong quá trình vận hành cũng như những thiệt hại gây ra của sự cố.
Ông Ksor Phước cũng “thở dài” về vấn đề mất rừng ở nhiều khu vực xây dựng nhà máy thủy điện.
Vấn đề vận hành, điều tiết nguồn nước cho thuỷ điện cũng bị than là có nhiều trục trặc khiến nhiều địa phương phải “kêu trời” trong mùa khô hạn năm trước. Ông Phước dẫn chứng nhiều tỉnh miền Trung, Tây Nguyên như Quảng Nam, Phú Yên, Gia Lai, Đắk Lắk… phải đối mặt với tình trạng này. Cảnh báo nhiều khu vực hạ du rộng lớn ở các lưu vực sông tới đây sẽ tiếp tục thiếu nước trầm trọng.
“Vậy nhưng đến giờ cũng chưa biết Bộ nào phải chịu trách nhiệm về vấn đề quy hoạch thủy điện. Chính phủ có nghiêm túc kiểm điểm trách nhiệm việc này không? Hướng giải quyết tới đây thế nào?” – ông Phước đặt câu hỏi về những điểm khuyết thiếu trong báo cáo của Bộ trưởng Công thương Vũ Huy Hoàng.
Phó Chủ tịch QH Huỳnh Ngọc Sơn cũng đặt vấn đề sự cố thủy điện từ sự việc động đất ở Sông Tranh 2. Ông Sơn yêu cầu trình bày cụ thể về quyết định cuối cùng về số phận thủy điện này.
Xác nhận việc có nhiều sự cố liên quan đến các dự án thuỷ điện xảy ra vừa qua, nơi thì có vấn đề về thiết kế, chỗ thì vỡ đ.ập ngăn dòng… nhưng Bộ trưởng Vũ Huy Hoàng khẳng định, sự cố chủ yếu chỉ xảy ra ở các công trình nhỏ, chưa gây tác hại lớn. Tuy nhiên, Bộ trưởng Công thương cũng nhận định đây là một thực tế cần tổng hợp, sâu chuỗi từng sự cố để nghiên cứu, đ.ánh giá nguyên nhân.
Đối với Sông Tranh 2, ông Hoàng khẳng định, từ khi vấn đề phát sinh cuối năm 2011 đến nay đã được xử lý tích cực. Đến thời điểm này, Thủ tướng vẫn chưa quyết định về việc có cho thủy điện này tích nước ở cao trình mực nước dâng bình thường mà mới chỉ cho tạm tích nước ở cao trình trên mực nước c.hết 4-5m.
Việc xử lý như vậy, theo Bộ trưởng Công thương là thận trọng, nghiêm túc, lấy lợi ich an toàn của người dân làm chính, lợi ích phát điện là yếu tố phụ. Công trình sẽ được theo dõi giám sát một thời gian nữa rồi mới quyết định cho khai thác ở mức thiết kế tối đa hay chỉ được hoạt động ở mức công suất thấp.
P.Thảo
Theo Dantri
‘Để dự án bô xít vận hành rồi hãy đ.ánh giá’
Thừa nhận giá alumin hiện thấp hơn thời điểm tính toán 10% song Bộ trưởng Công Thương cho rằng giá không cố định, vì vậy cần cho dự án bô xít vận hành một thời gian để có cơ sở hơn trong việc đ.ánh giá hiệu quả.
Lần xuất hiện thứ 4 tại chương trình "Dân hỏi- Bộ trưởng trả lời" tối 10/3, Bộ trưởng Công Thương Vũ Huy Hoàng phân tích về tính khả thi, hiệu quả kinh tế xã hội cũng như một số lo ngại về môi trường tại hai dự án bô xít Tây Nguyên
- Một số chuyên gia cho rằng không nên triển khai dự án bô xít Tây Nguyên nhưng thực tế, dự án vẫn được thực hiện. Vậy, theo Bộ trưởng, cơ sở để triển khai các dự án này là gì?
- Theo kết quả thăm dò, trữ lượng bô xít của Việt Nam là khoảng 10 - 11 tỷ tấn và là một trong một số ít nước được đ.ánh giá là có trữ lượng bô xít lớn trên thế giới tập trung chủ yếu tại khu vực Tây Nguyên. Dự báo, nhu cầu nhôm trong nước vào năm 2020 sẽ khoảng 0,75 - 1,0 triệu tấn và năm 2030 khoảng 1,6-2,0 triệu tấn. Thực tế, nhu cầu hiện tại khoảng nửa triệu tấn và hàng năm ta phải chi khoảng trên 1 tỷ USD nhập khẩu. Hiện Việt Nam phải nhập khẩu 100% nhôm kim loại, nên việc triển khai các dự án thăm dò, khai thác và chế biến bô xít, trong đó giai đoạn đầu là chế biến alumin là hết sức cần thiết. Dự án sẽ giúp cho vùng đất còn rất nhiều khó khăn này có cơ hội phát triển kinh tế xã hội, cải thiện và nâng cao đời sống của nhân dân.
Như vậy, việc phát triển ngành công nghiệp khai thác và chế biến bô xít là chủ trương đúng đắn được Đảng, Nhà nước xem xét thận trọng. Vì đây là một lĩnh vực công nghiệp mới, Việt Nam chưa có kinh nghiệm, nên quan điểm chỉ đạo là trước hết phải làm tốt công tác quy hoạch. Nếu phát sinh bất cập thì phải kịp thời điều chỉnh cho phù hợp. Do đó, hiện nay, chúng ta mới đầu tư thí điểm 2 dự án Tân Rai (Lâm Đồng) và Nhân Cơ (Đắk Nông).
- Dự án Tân Rai chậm tiến độ hơn 2 năm còn Nhân Cơ chậm tiến độ hơn một năm. Lý do của sự chậm trễ này là gì, thưa Bộ trưởng?
- Nguyên nhân khách quan là các dự án có công nghệ khá phức tạp, lần đầu tiên được đầu tư ở Việt Nam và được thi công trong điều kiện hết sức khó khăn của vùng Tây Nguyên. Thi công hồ bùn đỏ kéo dài do phải rà soát, tái thẩm định thiết kế kỹ thuật và bổ sung các giải pháp để đảm bảo an toàn cho công trình. Quan điểm của tôi là phải chấp nhận kéo dài nhưng đổi lại sẽ yên tâm hơn về mức độ an toàn công trình. Nguyên nhân chủ quan là Việt Nam chưa có kinh nghiệm trong quản lý đầu tư các dự án loại này. Giai đoạn đầu, do chưa thực hiện thật tốt công tác tuyên truyền, giải thích nên một bộ phận trong dư luận xã hội chưa đồng thuận khiến một số hạng mục đã phải tạm giãn tiến độ chờ xem xét.
Cuối tháng 12/2012, dự án Tân Rai đã sản xuất thử thành công sản phẩm alumin đầu tiên với chất lượng được đ.ánh giá cơ bản đạt yêu cầu. Dự án Nhân Cơ nay đã thực hiện được hơn 50% khối lượng xây lắp và dự kiến nửa đầu năm 2014 sẽ đưa vào vận hành.
Bộ trương Công Thương Vũ Huy Hoàng: "Không thể để xảy ra tình trạng sau khi hoàn tất việc thí điểm lại phát sinh các hậu quả tiêu cực về môi trường mà không thể khắc phục.". Ảnh: Hoàng Hà
- Giá alumin hiện nay đã giảm xuống mức 326,5 USD mỗi tấn, thấp hơn nhiều dự toán ban đầu, vậy hiệu quả của 2 dự án được đ.ánh giá trên những cơ sở nào?
- Đúng là giá alumin hiện tại thấp hơn giá tính toán tại thời điểm phê duyệt dự án khoảng 10%. Nhưng tôi cho rằng, xem xét hiệu quả kinh tế các dự án đầu tư lớn, thời hạn hoạt động dài 30 - 40 năm... cần phải dựa trên những tính toán dài hạn.
Giá alumin trên thị trường thế giới hiện thấp hơn đầu năm 2009 - thời điểm phê duyệt dự án, nhưng cũng như đối với các kim loại mầu khác, không ai đảm bảo rằng mức giá này sẽ cố định như thế trong vòng 5 hoặc 10 năm tới. 2 dự án thí điểm không thuần tuý là dự án kinh doanh của một doanh nghiệp mà với xã hội điều lớn hơn là hiệu quả tổng hợp về kinh tế-xã hội đối với phát triển vùng, phát triển ngành và phát triển nền kinh tế.
Quan điểm của tôi là hãy để dự án vận hành một thời gian rồi chúng ta sẽ có cơ sở hơn trong xem xét và đ.ánh giá hiệu quả của dự án. Có lẽ đó là cách tiếp cận khách quan và phù hợp. Thêm nữa, cùng với việc chủ đầu tư tiếp tục rà soát, tiết kiệm chi phí, nâng cao hiệu suất sử dụng máy móc thiết bị... thì chắc chắn hiệu quả sẽ được tăng lên.
- Dừng triển khai dự án cảng Kê Gà là bằng chứng cho thấy những tính toán trong việc triển khai các dự án bô xít chưa thực sự chặt chẽ. Ý kiến Bộ trưởng thế nào?
- Theo thiết kế ban đầu, dự án đầu tư xây dựng cảng Kê Gà được lập với quy mô công suất năm 2015: 3,5 triệu tấn mỗi năm; năm 2020: 17,5 triệu tấn mỗi năm; năm 2030: 37 triệu tấn/năm. Kê Gà là cảng tổng hợp phục vụ cho các dự án bô xít - nhôm của Vinacomin và các dự án khai thác chế biến Titan.
Tuy nhiên, trong quá trình xem xét lại Quy hoạch bô xít, Chính phủ đã chỉ đạo rà soát, điều chỉnh cho phù hợp theo hướng quy mô khác thác và chế biến nhỏ hơn trước. Tổng công suất của 2 dự án Tân Rai và Nhân Cơ với khoảng 1,3 triệu tấn mỗi năm, thấp hơn nhiều so với thiết kế ban đầu. Mặt khác, hiện tỉnh Bình Thuận đã có cảng Vĩnh Tân và đang chuẩn bị lập dự án xây dựng cảng trung chuyển than cho khu vực phía Nam, việc khai thác Titan cũng đang tạm dừng cho đến khi có dự án chế biến sâu..., thì việc dừng xây dựng cảng Kê Gà là hợp lý. Trong thực tế hầu như chưa có sự đầu tư đáng kể nào cho dự án này.
- Chúng ta sẽ tính toán thế nào nếu sau khi hoàn tất việc thí điểm 2 dự án Tân Rai và Nhân Cơ, những tác động đến môi trường là không thể sửa chữa, đặc biệt là vấn đề bùn thải từ các dự án này ?
- Tác động môi trường là vấn đề được Đảng và Nhà nước cũng như dư luận quan tâm đặc biệt. Chính phủ đã giao Bộ Tài nguyên và Môi trường cùng Bộ Công Thương chủ trì phối hợp với các bộ, ngành tiến hành thận trọng các khâu có liên quan đến an toàn công trình, từ thiết kế hồ bùn đỏ đến bảo vệ môi trường, biện pháp xử khi có sự cố. Khi xảy ra sự cố vỡ hồ bùn đỏ ở Hungary, chúng ta đã cử đoàn sang khảo sát để rút kinh nghiệm cần thiết.
Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam đang hoàn thiện đề tài ở quy mô thử nghiệm, để chuyển sang quy mô công nghiệp việc nghiên cứu xử lý bùn đỏ để thu hồi lại xút, sản xuất sắt xốp, xỉ. Nếu thành công, sẽ mang lại nguồn thu bổ sung cho dự án, vừa giảm chi phí đầu tư. Với sự vào cuộc của nhiều cơ quan cùng các cơ sở nghiên cứu khoa học trong và ngoài nước, tôi cho rằng, chúng ta có thể yên tâm về vấn đề môi trường tại 2 dự án trên. Nghĩa là không thể để xảy ra tình trạng sau khi hoàn tất việc thí điểm lại phát sinh các hậu quả tiêu cực về môi trường mà không thể khắc phục.
Theo VNE
Nhiệm vụ “sát sườn” cho 4 Bộ trưởng vừa đăng đàn Bộ trưởng Công thương cần báo cáo về an toàn thủy điện vào kỳ họp cuối năm tới. Bộ trưởng Xây dựng phải giải quyết được tình trạng đóng băng bất động sản. Thống đốc NHNN phải lành mạnh hóa được hệ thống ngân hàng vào năm 2015... Quốc hội vừa thông qua Nghị quyết về chất vấn và trả lời chất vấn...
