Thú vị “Tết không ra khỏi làng” của người Bahnar

Mai Hoàng Minh15:05 30/03/2014

Với người Bahnar, Tết cổ truyền được tổ chức vào tháng giêng âm lịch, kéo dài 3 ngày. Trong những ngày Tết, người dân trong làng không được đi đâu ra khỏi làng để chứng minh lòng thành kính với “đấng tối cao”…

Người Bahnar ở Kông Chro (Gia Lai) tổ chức Tết không phải để tiễn đưa năm cũ và đón chào một năm mới, mà là để xin phép cho bắt đầu việc nương rẫy của một vụ mùa mới. Chính vì vậy, với người dân, đây là ngày lễ quan trọng nhất trong một năm, là ngày để người dân bày tỏ tâm tư, nguyện vọng cũng như sự cầu mong những điều tốt đẹp đến với mình lên Yàng, thần linh và cả những người đã khuất.

Thời gian một năm của người Bahnar được tính bằng một mùa nương rẫy (bắt đầu từ tháng giêng khi gieo trồng và kết thúc khi thu hoạch nông sản, khoảng tháng 11 âm lịch). Theo phong tục, sau khi thu hoạch mùa màng, tất cả mọi người dân trong mỗi làng đều không được làm bất kì việc gì liên quan đến nương rẫy khi chưa được tổ chức lễ cúng Smăh Cơ Cham (cúng đầu năm hay chính là dịp Tết). Và trong suốt thời gian chờ đợi Tết, người dân hầu như chỉ quanh quẩn trong làng và chuẩn bị rượu cần, heo, gà… cho ngày lễ.

Khi đã chọn được một ngày nào đó trong tháng giêng, già làng sẽ tổ chức họp thôn thông báo ngày cụ thể và lên kế hoạch tổ chức Tết. Do thời gian tổ chức Tết được chủ động nên mỗi làng đều có cái Tết riêng cho mình mà không có một ngày giờ bắt buộc có sẵn. Tết to hay nhỏ phụ thuộc vào kết quả thu hoạch nông sản của một vụ mùa. Không chỉ đặc biệt về thời gian mà Tết của người Bahnar còn thể hiện tính cộng đồng cao khi Tết không là của riêng nhà ai. Tất cả các gia đình đều tập trung tại nhà Rông của làng để cùng vui chơi, nhảy múa và ăn Tết. Người dân chỉ về lại nhà mình khi ngày thứ 3 kết thúc.

Những ghè rượu cần được xếp thành từng đôi thẳng hàng

Làng Bro (thuộc xã An Trung, Kông Chro, Gia Lai) có 98 hộ, tổ chức Tết năm nay vào ngày 22 tháng Giêng. Để chuẩn bị cho ngày Tết, mỗi gia đình phải góp 1 ghè rượu, 100 nghìn đồng để cả làng mua 5 con heo, 2 con gà… Khi ngày Tết bắt đầu, những người đàn ông trong làng sẽ giết heo lấy máu vẽ lên cây nêu, đầu con vật sẽ được giữ lại để treo lên khu vực cây nêu cúng Yàng còn những người phụ nữ sẽ gùi ghè rượu của mình ra khu vực nhà Rông xếp theo từng cặp thẳng hàng…

Già làng cúng Yàng, thần linh để xin một vụ mùa bội thu, dân làng không đau ốm, dịch bệnh

Khi những vật cúng tế đã chuẩn bị xong, già làng sẽ đánh những hồi trống báo hiệu thời khắc quan trọng của một cái Tết bắt đầu. Tiếng cồng, chiêng nổi lên vang dội khắp núi đồi. Những người phụ nữ Bahnar trong trang phục truyền thống nắm tay nhau nhảy xoang… Già làng và những người có uy tín trong làng sẽ đứng trước cây nêu cúng Yàng và thần linh, báo cáo tình hình trong làng và cầu mong “đấng tối cao” cho người dân một mùa màng bội thu, bà con trong làng khỏe mạnh, không bệnh tật… Bên cạnh đó là 4 người đàn ông trung niên ngồi trước những ghè rượu, bên cạnh cây nêu nói chuyện, gọi mời những hồn ma về ăn Tết với làng…

Video đang HOT

Những người ngồi dưới thì nói chuyện với các hồn ma

Khi lễ cúng kéo dài chừng 15 phút thì kết thúc. Những người tham gia cúng sẽ uống những ghè rượu đặt tại cây nêu. Tiếp đó, mỗi người đi đến từng ghè rượu của mỗi nhà để thưởng thức rượu cần. Già làng và những người tham gia cúng uống xong tất cả các ghè rượu của các gia đình thì những người khác mới được bắt đầu vào uống rượu, ăn thịt, nhảy múa… Cứ như thế, tất cả mọi người đều quây quần bên nhà Rông trong tiếng cồng, chiêng rộn rã.

Xung quanh là đội cồng, chiêng và những phụ nữ Bahnar nắm tay nhau nhảy xoang

Trong 3 ngày Tết, để tỏ lòng thành kính của mình lên “đấng tối cao”, tất cả người dân trong làng không được đi đâu ra khỏi làng. Khi tổ chức Tết xong, người dân trong làng mới được tự do làm việc nương rẫy, nếu ai làm trái với luật tục của làng thì sẽ bị Yàng phạt, dân làng kéo đến bắt vạ. “Mình làm như vậy là để ông trời nhìn xuống là biết được mình thể hiện sự tôn trọng các thần linh. Nhưng mấy năm nay, đời sống cũng tiến bộ hơn rồi. Học sinh đi học được ra khỏi làng. Cán bộ cũng được đi làm vì họ không phải cầm cuốc lên rẫy”, già làng Đinh Văn Tui (SN 1932) cho biết.

Đi đầu là “thằng hề” mua vui cho mọi người

Và sẽ là một điềm báo đầy may mắn, báo hiệu một vụ mùa bội thu cho người dân trong làng khi sau 3 ngày Tết, trời ban cho dân làng một cơn mưa giải hạn. Điều này cũng có nghĩa Tết năm tới sẽ được người dân tổ chức lớn hơn, có cả trâu để đâm và hiến tế. “Cách đây 3 năm, sau khi tổ chức Tết xong, trời có mưa và năm đó mùa màng bội thu nên làng mình đã tổ chức rất lớn, làm lễ đâm trâu để cúng Yàng”, già Tui vui mừng kể.

Phụ nữ trong làng lâng lâng trong điệu xoang

Những người tham gia lễ cúng đi đến từng ghè rượu để thưởng thức rượu của các gia đình

Thiên Thư

Theo Dantri

Khiếp đảm "rừng ma"

Đồng bào dân tộc thiểu số ở huyện Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam đến nay vẫn còn tin vào chuyện "ma rừng" nên phải đốt bản, dời làng liên miên. Đối với người dân nơi đây, nói đến "rừng ma", ai cũng bạt vía kinh hồn.

Cho đến nay, người dân tộc Xê Đăng, Ca Dong ở huyện miền núi Nam Trà My vẫn quan niệm rằng sự chết chóc là điềm xấu cho cả làng. Nếu trong làng có người chết do tai nạn thì đó được gọi là cái chết xấu, già làng sẽ ra lệnh cho cả làng rời bỏ vườn tược, di dời đến nơi ở mới để tránh bị "con ma xấu" làm hại, việc chôn cất tử thi cũng được thực hiện rất sơ sài. Người chết được chôn tập trung trong một khu rừng, được dân làng gọi là "rừng ma". Đối với người dân nơi đây, nói đến "rừng ma", ai cũng bạt vía kinh hồn.

Ám ảnh cả đời

Con đường duy nhất uốn lượn theo hình vòng cung cao hun hút dẫn vào xã Trà Cang, huyện Nam Trà My, hết sức hiểm trở. Sáng sớm, những mái nhà nằm cheo leo trên đỉnh núi đọng lại từng đám sương trắng xóa. Tiếng chim kêu, tiếng nước chảy róc rách xua tan không gian yên tĩnh của rừng núi hoang vu. Dù đã vào giờ hành chính nhưng trụ sở xã Trà Cang vắng ngắt. Một cán bộ lý giải: Ở xã miền núi xa xôi này thường phải đến 9 giờ sáng mới có người dân đến làm việc, vì thế chuyện cơ quan công quyền vắng người là bình thường.

Một khu "rừng ma" ở thôn 1, xã Trà Tập, huyện Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam

Hỏi về chuyện "rừng ma", anh Hồ Văn Thơm - cán bộ văn phòng xã Trà Cang, là người dân tộc Xê Đăng - giải thích: Đó là một khu rừng cấm, rừng thiêng của bản làng. Nơi đó dành riêng để chôn người chết, mỗi làng đều có 1 khu rừng như vậy. Anh Thơm cho biết khác với đồng bào thiểu số sống trên dãy Trường Sơn có tục lệ chôn cất, thờ phụng, xây nhà mồ cho người chết, người Ca Dong và Xê Đăng ở huyện Nam Trà My thường rất hãi hùng khi phải khiêng người chết đi chôn cất. Nếu trong làng có người qua đời, già làng sẽ làm lễ cúng để "hồn ma" không về quấy rầy người sống.

Điều độc đáo trong nghi thức tang ma của người dân nơi đây la tuc cong xác ngươi chêt đi chôn. Nếu người chết là cha mẹ thì con trai trưởng phải đích thân cõng đi. Theo họ, cong xác cha mẹ đi chôn chinh la hành động bao hiêu cua con cai va linh hôn cha mẹ cung nhanh đươc siêu thoat hơn. Ngươc lai, nêu ngươi con chêt trươc thi ngươi cha phai lam nhiêm vu cong con. Trương hơp ngươi cha chêt trươc ma ngươi con con qua nho không thê cong cha đươc thi viêc đo đươc môt ngươi thân trong ho hang giup đơ. Khi đi chôn, tất cả người dân trong làng đều phải cùng theo vào "rừng ma".

Sau khi cõng xác người chết vào tới "rừng ma", mọi người sẽ tập trung hạ 1 cây gỗ lớn, khoét lỗ để bỏ thi thể vào rồi đào hố lấp lại. Công đoạn này được làm rất nhanh và sơ sài vì ai cũng rất sợ hãi khi phải đặt chân vào "rừng ma". Chính vì chôn cất sơ sài nên có nhiều thi thể bị thú rừng đào bới phá hủy hoặc mưa lũ bào xói làm lộ thiên. Sau khi táng xong, những người tham gia chôn cất sẽ chạy về thật nhanh, sau đó ra suối tắm rửa để khỏi bị ám, đồng thời để "rửa sạch cái xấu xa".

Ở nhiều nơi còn có tình trạng sau khi chôn cất người chết xong, mọi người sẽ ở lại ngoài rẫy 3 ngày để tránh "hồn ma" chạy theo về làng. Ngoài ra, nếu trong làng có người chết do bị tai nạn, bị nước cuốn trôi, bị rắn cắn... thì sau khi chôn cất thi thể, già làng sẽ cúng heo, gà rồi ra lệnh dời làng đi nơi khác cách đó vài cánh rừng để tránh bị "con ma xấu" làm hại. "Đối với người dân nơi đây, khi nhắc đến "rừng ma" họ đều cảm thấy rất lo sợ. Không có ai dám đặt chân đến đó vì sợ "ma" cũng như sợ bị làng phạt nặng" - anh Thơm nói.

Khổ vì tin lời đồn đại, huyễn hoặc

Chúng tôi được anh Hồ Văn Thung, công an viên xã Trà Cang, dẫn băng qua những con dốc dựng đứng vào các thôn, bản sâu hun hút trong núi rừng. Giữa cánh rừng bạt ngàn, vài chục nóc nhà lác đác mọc chụm vào nhau vắng tanh, không một bóng người; lâu lâu chúng tôi bỗng giật mình bởi tiếng đạp chạy của những chú heo được thả nuôi gần làng. Khung cảnh vắng vẻ tạo nên cảm giác buồn tê tái in hằn vào tâm trí những lữ khách.

Chỉ vào một khu "rừng ma", anh Thung cho biết: "Khu "rừng ma" rất dễ nhận biết, cứ nhìn vào khu nào có nhiều hòn đá nằm lởm chởm, nhiều hang đá, nhiều thân cổ thụ cao to, dây leo chằng chịt, cây bụi mọc um tùm, hoang hoải thì đó chính là "rừng ma" của cư dân địa phương".

Già làng Hồ Văn Dài (ngụ nóc Ngọc Nậm, thôn 1, xã Trà Cang) nói rằng ông không biết phong tục chôn người tập trung tại một khu rừng có từ bao giờ. Già Dài từ khi là một đứa trẻ đã được khuyên đừng đặt chân tới "rừng ma" vì điều đó sẽ mang lại hậu quả cho bản thân và bản làng. Những câu chuyện ly kỳ về "rừng ma" được kể trong những buổi họp làng rồi cứ thế, thế hệ này qua thế hệ khác, mỗi đứa trẻ ra đời và lớn lên cũng đều được nghe và ăn sâu vào tiềm thức.

Già làng Hồ Văn Dài kể chuyện về những khu "rừng ma"

Chuyện rằng có người thợ săn sau hơn 3 ngày đêm theo dấu chân thú hoang đã bị lạc vào khu "rừng ma" và bắn trúng con heo rừng rất to. Khi chết, con heo rừng tựa vào gốc cây, đầu gục xuống đất; người thợ săn chạy đến thì phát hiện trên 2 nanh dài của con heo có cắm 2 sọ người còn nguyên hốc mắt và đầy máu. Người thợ săn sợ quá vừa chạy về nóc vừa vác con heo săn được báo cho dân làng. Chỉ mấy ngày sau, người thợ săn ấy bỗng hóa điên khùng rồi lăn ra chết tại một gốc cây, đầu cắm xuống đất giống tư thế của con heo anh săn được tại "rừng ma" hôm nào.

Chưa hết, người dân trong nóc về sau cũng bị "ma rừng" ám nên lâm bệnh tật, đau ốm..., đành phải dời làng cách mấy quả núi mới làm ăn yên ổn.

Theo lời già làng, có một thanh niên ở ngôi làng nằm dưới chân đỉnh Ngọk Linh bỏ qua lời căn dạy. Một ngày, anh ta đến khu "rừng ma" để chặt đót. Khi gùi bó đót về đến đầu làng, anh thanh niên bỗng hộc máu, bò về đến nhà thì tóc rụng từng mảng và 3 ngày sau lăn ra chết. Già làng liền ra lệnh đốt làng và dời đi nơi khác cách đó 4 quả núi mới được yên.

Trao đổi với chúng tôi, ông Nguyễn Thanh Tòng, Phó Bí thư Thường trực Huyện ủy Nam Trà My, cho biết thực tế ở Nam Trà My vẫn tồn tại nhiều hủ tục lạc hậu, cần loại bỏ, chẳng hạn như chuyện "ma rừng". Nhiều năm nay, huyện cũng thường xuyên tổ chức tuyên truyền cho đồng bào dân tộc thiểu số; cử cán bộ đến tận các thôn, bản để tuyên truyền, vận động người dân. Tuy nhiên, việc vận động bà con bỏ những phong tục lạc hậu còn gặp nhiều hạn chế do địa hình đi lại khó khăn, người dân thiếu hiểu biết và những hủ tục này đã ngấm sâu trong đời sống tinh thần của họ. Hiện nay, huyện Nam Trà My đang mở một số con đường từ trung tâm huyện đến các xã để giảm bớt sự cách trở, tạo điều kiện cho bà con có điều kiện cải thiện đời sống, hỗ trợ hiệu quả công tác tuyên truyền về lối sống văn minh, qua đó từng bước loại bỏ các hủ tục.

Theo Quang Vinh

Việt kiều trong rừng thẳm Người Cơ Tu sống hai bên dòng sông A Sáp thuộc hai nước Việt-Lào dọc dải biên giới A Lưới (TT-Huế) và Ka Lô (huyện Kà Lừm, tỉnh Sê Kông, Lào) có chung một già làng. Nhiều người đã được nhập tịch Việt Nam sau 20 năm lang bạt rừng sâu núi thẳm. Hiện, họ đã từ bỏ cuộc sống du mục và...

Bạn thấy bài viết này có hữu ích không?

Có;

Không

Tin liên quan

Xem thêm Share

Xem nhiều

Vụ ô tô Mercedes lao xuống biển Nha Trang, xác định danh tính 4 cô gái đi cùng13:53

Người đàn ông trùm kín mít, bấm đèn đỏ khiến xe dừng không kịp ở TPHCM00:54

Người lạ vào tận trường mầm non nghi bắt cóc bé gái 4 tuổi10:53

Xác minh người mặc đồ GrabBike chỉnh tín hiệu đèn giao thông ở TPHCM12:11

Người dân sợ bị phạt khi leo lề, rẽ phải nhường đường xe cấp cứu lúc bị kẹt xe09:12

Vụ tin giả về Xuân Son: Việt Nam vô địch không cần anh, VFF 'dẹp' loạn MXH?03:02

Hơn 130 giao lộ ở TP.HCM cho xe máy rẽ phải khi đèn đỏ08:48

Vợ Xuân Son "lén lút" mang "hàng cấm" thăm chồng, bác sĩ "khóc thét"?02:54

Dân "rén" phạt, TP.HCM kẹt xe cục bộ, xe cấp cứu "khóc thét" chờ đèn đỏ03:42

Madam Pang "phông bạt" gây phẫn nộ, CĐV Việt bị "dắt mũi" đau, VFF lên tiếng?02:56

Hiện trường vụ xe tải lao vào quán tạp hóa, 6 người tử vong07:55

Tiêu điểm

Tin đang nóng

Tin mới nhất

Kỷ luật bí thư xã tự ý tháo máy lạnh cơ quan đem về nhà sử dụng

19:42:07 22/01/2025

Một bí thư xã ở Cà Mau bị kỷ luật vì tự ý tháo máy lạnh cơ quan đem về nhà sử dụng và tự quản lý số tiền vận động, tài trợ cho xã.

Công an xuất hiện, hết cảnh trên bờ thả cá, dưới sông chờ bắt

19:20:29 22/01/2025

Sự có mặt của cán bộ công an tại điểm thả cá chép tiễn ông Táo chầu trời ở thành phố Vinh (Nghệ An) khiến cảnh trên bờ thả, dưới sông chờ bắt chấm dứt.

Tai nạn liên hoàn ở Mộc Châu, xe khách biến dạng

12:16:17 21/01/2025

Vụ tai nạn giao thông liên hoàn xảy ra trên quốc lộ 6 đoạn qua thị xã Mộc Châu (Sơn La) khiến xe khách biến dạng.

Bé trai 3 tuổi mất tích ở Tiền Giang đã tử vong do đuối nước

11:10:41 21/01/2025

Một bé trai 3 tuổi bị mất tích ở ấp Tây Hòa, xã Tam Bình, huyện Cai Lậy, tỉnh Tiền Giang được xác định đã tử vong do đuối nước.

Tiền Giang: Xe tải bốc cháy đang lưu thông trên đường cao tốc

11:06:24 21/01/2025

Khi phương tiện này lưu thông đến địa phận xã Tân Lý Đông, huyện Châu Thành (Tiền Giang) thì tài xế bất ngờ phát hiện dưới gầm phía sau xe có khói cuồn cuộn bốc lên.

Xe container lao vào trạm thu phí: Tài xế có phải đền bù?

14:24:57 20/01/2025

Thậm chí nếu tài xế vi phạm nghiêm trọng, phương tiện có thể bị tịch thu. Điều này thường áp dụng cho các hành vi vi phạm nghiêm trọng như điều khiển xe không có giấy phép hoặc giấy phép không hợp lệ.

Tai nạn trên cao tốc Đà Nẵng - Quảng Ngãi, tài xế mắc kẹt trong cabin

13:44:51 20/01/2025

Khoảng 5h30 ngày 20/1, tài xế Lê Bùi Anh (32 tuổi, trú xã Hòa Liên, huyện Hòa Vang, TP Đà Nẵng) điều khiển xe tải chạy trên cao tốc Đà Nẵng - Quảng Ngãi theo hướng Nam - Bắc.

Đình chỉ 3 nhân viên đường sắt chậm kéo gác chắn

11:16:55 20/01/2025

Những người này cũng được yêu cầu viết tường trình liên quan đến việc chậm đóng gác chắn tàu khi đoàn tàu đang di chuyển qua, gây nguy hiểm cho người và phương tiện tham gia giao thông khi đi qua cung đường ngang này.

Cháy lớn căn nhà 5 tầng bán máy hàn ở TPHCM

11:00:57 20/01/2025

Căn nhà 5 tầng làm siêu thị phân phối máy hàn nằm bên đường Lê Đức Anh, xã Bà Điểm, huyện Hóc Môn, TPHCM xảy ra cháy lớn, nhiều tài sản bị hư hại nặng.

Xác minh clip tài xế xe khách bị chặn đánh trên quốc lộ 18

07:07:07 20/01/2025

Ngày 19/1, trên mạng xã hội xuất hiện đoạn clip với nội dung một tài xế xe khách bị hành hung trên cabin tại quốc lộ 18 (đoạn qua phường Quang Hanh, TP Cẩm Phả, Quảng Ninh).

Điều tra vụ người đàn ông tử vong dưới mương nước

19:53:19 19/01/2025

Sáng 19/1, Cơ quan CSĐT Công an huyện Bắc Bình, tỉnh Bình Thuận cho biết, đang điều tra vụ một người đàn ông tử vong dưới mương nước.

Tai nạn liên hoàn trên quốc lộ 1 qua Khánh Hòa, 13 người thương vong

13:32:41 19/01/2025

Ô tô va chạm với xe khách và xe container khi chạy trên quốc lộ 1 qua tỉnh Khánh Hòa, gây tai nạn liên hoàn khiến 1 nạn nhân tử vong, 12 người bị thương.