Thứ cây chát xít mọc trên các triền đồi miền cổ tích Tà Xùa ở Sơn La ngờ đâu thành đặc sản thơm khắp bản

Nhờ tích cực học hỏi kinh nghiệm sao chè từ bà con trong bản chị Giàng Thị Khua, dân tộc Mông, bản Chung Trinh, xã Tà Xùa ( huyện Bắc Yên, tỉnh Sơn La) đã và đang thành công với bí quyết sao chè Shan Tuyết, đây loại chè mang đặc trưng, hương vị riêng của vùng cao Tây Bắc.

Chúng tôi đến thăm gia đình chị Giàng Thị Khua, bản Chung Trinh, xã Tà Xùa (huyện Bắc Yên, tỉnh Sơn La) khi nhiệt độ đã nhỉnh lên sau những ngày thời tiết rét đậm, rét hại, những ngày này những búp chè non của gia đình chị đang đâm chồi, chị cùng gia đình đã bắt đầu thu hái. Ảnh: Mùa Xuân.

Những cây chè Shan Tuyết mặc dù mới có tuổi đời hơn chục năm nhưng thân đã đầy rêu mốc, có lẽ do địa hình, địa chất, khí hậu đặc biệt ở vùng cao nơi đây đã tạo nên những cây chè Tà Xùa đầy rêu mốc như mặc cho mình lớp áo mới che thân, tỏa ra hương vị thơm ngon không thể lẫn với bất cứ loại chè nào khác. Ảnh: Mùa Xuân.

Theo chị Giàng Thị Khua, gia đình chị có 1,5 ha chè Shan Tuyết, trong đó, 0,5 ha đã được gia đình chị trồng cách đây 13 năm, diện tích còn lại trồng được gần 5 năm. Mỗi lần hái chè, chị phải đi hái từ sáng sớm đến 11 giờ trưa thì dừng, buổi chiều từ 3 giờ trở đi mới hái tiếp. Hái như vậy để tránh hái thời điểm nắng to chè sẽ không ngon, không hái chè khi trời mưa vì chè sẽ bị đen mà các vết đứt ở thân chè dễ bị thối, chậm hồi phục, hương vị không được ngon. Ảnh: Mùa Xuân.

Tùy thuộc vào cách hái của từng gia đình, nhưng chỉ được hái 1 tôm từ 1-3 lá thì chè mới thơm ngon, đắt khách, bán được giá cao hơn. Ảnh: Mùa Xuân.

Những lá búp chè non nhô lên khỏi cây chè Shan Tuyết được gia đình chị Khua hái về, mỗi ngày nếu hai vợ chồng cùng hái nhanh, đều tay thì nhiều lắm cũng chỉ hái được 25 kg chè búp tươi. Nhờ trồng loại chè đặc sản này giờ đây chị Khua đã có cuộc sống khấm khá hơn so với trước đây. Ảnh: Mùa Xuân.

Chè hái những ngày trời mát, nhiều sương mù là tốt nhất. Sau khi chè được hái về phải tranh thủ sao càng sớm càng tốt, mới giữ được hương vị. Đặc biệt là chè khi hái về sẽ không để qua đêm, bởi qua một đêm chè sẽ bị héo và mất hết hương vị. Ảnh: Mùa Xuân.

Chị Khua nhóm lửa để đun nóng đều chiếc máy trước khi cho chè vào máy để đảm bảo chất lượng sản phẩm chè. Ảnh: Mùa Xuân.

Mỗi lần cho vào máy sao chị Khua sẽ cho 1 kg chè tươi, cho nhiều quá chè sẽ không khô đều và tốn nhiều thời gian hơn. Ảnh: Mùa Xuân.

Chiếc máy sao chè được đặt ở giữa kệ xây bằng gạch chắc chắn, đây là chiếc máy được gia đình chị Khua mua năm 2018 từ tỉnh Yên Bái về, với giá 2,7 triệu đồng. Ảnh: Mùa Xuân.

Bằng sự kiên nhẫn, dùng tay quay chiếc máy liên tục trong thời gian 10 phút để chè nóng khô mới vớt ra để cho vào mẹt tre. Ảnh: Mùa Xuân.

Sao chè công đoạn đầu tiên là làm héo, sau đó cho chè ra cái mẹt vò lên nhiều lần. Ảnh: Mùa Xuân.

Sau khi vò xong, sẽ dùng cái mẹt sảy bỏ hết chè cám ra riêng, chị Khua bảo rằng làm như vậy để cho vào máy sao lần 2 mới không bị cháy và cho hương vị ngon hơn. Ảnh: Mùa Xuân.

Chè cám vẫn được gia đình Khua bán với giá 50 nghìn đồng/kg. Ảnh: Mùa Xuân.

Chị Khua, chia sẻ: Từ khi mới bắt đầu tập sao chè tôi còn thiếu kinh nghiệm, không biết điều chỉnh lửa bếp củi nên nhiều lúc chè cháy đen hoặc sao chè không thành công, bán không ai mua. Vừa học hỏi kinh nghiệm từ các thế hệ đi trước, vừa tham khảo kinh nghiệm của chính những người khách hàng hay lên vùng cao Tà Xùa mua chè, phải mất thời gian 3 năm tôi mới sao chè ngon như bây giờ. Ảnh: Mùa Xuân.

Túi nilon bóng được chị Khua dùng để đóng gói sản phẩm chè khi đã sao hoàn chỉnh. Ảnh: Mùa Xuân.

Nếu chè càng nhiều màu trắng tuyết, phần lá màu hanh vàng sáng thì đó là chè ngon, mẻ chè sao thành công. Nếu có dịp bạn ghé thăm huyện vùng cao Bắc Yên (Sơn La) thấy những người phụ nữ Mông ngồi hai bên đường bán những túi chè đặc sản, với giá hàng trăm nghìn hoặc tiền triệu bạn cũng đừng phải ngạc nhiên. Bởi, các công đoạn để tạo thành sản phẩm chè bán ra thị trường là cả một quá trình gian nan và bằng bàn đôi bàn tay khéo léo, sự nhẫn nại, chịu thương, chịu khó của người phụ nữ Mông mới tạo ra loại chè mang hương vị riêng ở vùng cao Tây Bắc này. Ảnh: Mùa Xuân.

Sau 3 lần cho vào chiếc máy sao mất thời gian gần 1 tiếng đồng hồ, chị Khua đã sao được 0,5 kg chè khô và cho vào túi nilon đóng thành gói tặng cho chúng tôi mang về làm quà. Ảnh: Mùa Xuân.

Đối với chè Shan Tuyết sau khi sao thành chè khô sẽ được bán với giá 450 nghìn đồng/kg, cũng có loại giá lên đến tiền triệu. Ảnh: Mùa Xuân.