Thời trang phụ nữ Thăng Long – Hà Nội được sáng tạo như thế đó

Phụ nữ Thăng Long – Hà Nội xưa có 3 điểm đáng khâm phục, đó là giỏi buôn bán dù không được đi học, nấu ăn rất ngon và luôn biết ăn diện, làm đẹp cho dù bị đạo đức Nho giáo trói buộc.

Áo dài là mốt thời thượng của phụ nữ trong các gia đình trí thức, tư sản trước năm 1954

1. Richard là thầy tu người Anh, ông ta sang Đại Việt, sống ở Thăng Long nhiều năm và xuất bản cuốn “Lịch sử tự nhiên, dân số và chính trị xứ Đàng Ngoài” (Histoire naturelle civile et politique du Tonkin) ở Paris năm 1778. Nhận xét về phụ nữ Thăng Long, tác giả viết: “Vào mùa đông, cái áo bên ngoài họ mặc thường là màu sẫm, nhưng giấu bên trong là 1 tủ quần áo đủ các màu, mỗi màu hở ra một tí như khoe với đám đàn ông và cũng chứng tỏ đẳng cấp ăn chơi hơn các cô gái bình dân”. Ngày nay, chuyện mặc nhiều áo, mỗi áo một màu chẳng có gì ghê gớm, nhưng ngày xưa là chuyện khủng khiếp. Họ tìm kẽ hở trong đạo đức truyền thống và những qui định khắt khe của Nho giáo để chưng diện mà không bị phê phán, tránh bị đàm tiếu hoặc cái nhìn bỉ bôi của thiên hạ.

Richard cũng tỏ ra vô cùng thích thú với cái yếm phụ nữ: “Nó bằng vải trắng hay miếng lụa có hình trái tim để làm đẹp, lãng mạn và gợi cảm chẳng kém con gái phương Tây”. Thời Hậu Lê, phố Hàng Đào có đình Yếm Thị, nơi không chỉ bán yếm mà còn bán đủ thứ dành riêng cho phụ nữ. Ở kinh thành, phụ nữ bình dân thường mặc yếm trắng, con gái nhà quan và nhà giàu mặc yếm màu hồng, còn yếm màu hoa đào bị cho là lẳng lơ, không đứng đắn nhưng vẫn khối cô mặc. Không chỉ yếm cổ quả tim mà còn có loại yếm trễ cổ hở cả một phần gò bồng.

Nhận xét về dân chúng Hà Nội, vua Tự Đức than thở: “Hà Nội xưa nay phong tục vẫn là kiêu bạc, xa xỉ, phóng đãng”. Vậy tầng lớp nào trong xã hội thì xa xỉ, phóng đãng? Dĩ nhiên là tầng lớp có tiền. Kiêu bạc và phóng đãng là cánh đàn ông, còn xa xỉ thì có cả các cô gái trẻ, họ thích cách ăn chơi thời thượng. Phụ nữ nhà khá giả, vợ con quan thì chịu khó làm đẹp để vừa mắt chồng, cũng là cho thiên hạ biết ta ở thứ bậc nào trong xã hội. Từ váy trơn đến váy có nếp gấp, từ áo tứ thân đến áo năm thân, từ mớ ba đến mớ bảy rồi chuyển sang quần lĩnh, từ khăn lụa trơn sang khăn gấm màu… Chính sự ham thích trưng diện của họ nên các làng dệt lụa đã sáng tạo ra: the, lĩnh, lượt…

Áo tứ thân, loại trang phục phổ biến của phụ nữ Hà Nội xưa

2. Mốt một thời của các bà buôn bán là áo dài, thắt lưng lụa đào, đeo một bộ “xà tích” bằng bạc với chiếc ống vôi nhỏ hình quả đào xinh xinh để đựng thuốc lào (đàn bà xưa ăn trầu thường thêm chút thuốc lào để đôi má thêm hồng) cùng chùm chìa khóa. Con gái thì áo dài năm thân tay rộng, năm khuy, nhưng khi mặc các cô chỉ cài 4 chiếc, để hở khuy cổ, khoe yếm cổ xây, ôm lấy cái cổ trắng nõn nà. Cái yếm của phụ nữ quyền qúy bao giờ cũng có thêm một vài đường dây tết lại với nhau thành hình quả trám, người nghèo không có, ghen tức đã chế diễu:

Khăn nhung vấn tóc cho vừa

Đi giày mõm nhái, đeo hoa cánh bèo

Quần thâm lĩnh Bưởi cạp điều

Hột vàng quấn cổ ra chiều giàu sang

Không chỉ gái tân, các bà nhà giàu đứng tuổi cũng mặc yếm cổ xẻ, tức là từ cổ yếm có 3 đường khâu xòe ra được gắn thêm các viên ngọc. Con gái dân thường thì đeo khuyên tai làm bằng thủy tinh, khuyên tai con gái nhà quyền quý bằng vàng hay bạc. Phụ nữ tầng lớp trên đều đeo vòng vàng, bạc, được đính ngọc trai to bằng hạt đậu. Có khi người ta xâu những viên ngọc này tạo thành sợi dài để quấn nhiều vòng quanh cổ. Chỉ có phụ nữ nhà giàu và vợ con quan mới được quyền để móng tay dài và nhuộm màu đỏ bằng lá móng. Cái nón với nhiều phụ nữ chỉ là thứ che nắng che mưa hay để giữ cho làn da không bị sạm nắng, nhưng với con gái nhà giàu Hà Nội còn là đồ trang điểm.

Hà Nội thì kết quai tua

Có hai con bướm đậu vừa xung quanh

Tứ bề nghiêng nón nghiêng vành

Ở giữa con bướm là hình ông trăng

Nón này em sắm đáng trăm

Ai trông cái nón Ba tầm cũng ưa

Vợ và con gái quan, phụ nữ gia đình giàu có đi guốc gỗ sơn đen vểnh lên, phía mũi phần uốn cong được trang trí hoa văn. Chính nhờ đôi guốc này, phụ nữ có điệu bộ nhún nhẩy khi đi bộ. Và nhờ giao thương với các nước, phụ nữ giàu có còn đi giầy Mã Lai hoặc giầy Cao Miên. Mùa đông họ quấn xà cạp bằng vải, nhưng để chừa các ngón chân. Xưa váy áo khâu bằng tay và để khâu một cái áo phụ nữ mất khá nhiều thời gian nên ngay từ tháng 11 Âm lịch, các bà các cô nhà giàu đã rục rịch may quần áo diện tết.

Trang phục của phụ nữ Bắc kỳ thời kỳ 1919 – 1926

Cuối thế kỷ XIX, thực dân Pháp xâm lược Hà Nội, đi theo là hàng hóa phương Tây trong đó có nước hoa. Trong cuốn “Một chiến dịch ở Bắc Kỳ” (Campagne du Tonkin, xuất bản năm 1892 ở Paris) bác sỹ Hocquard trong đoàn quân di thực đã viết về những người bán nước hoa Dior của Pháp ở phố Bát Sứ. Dù ông ta có hơi quá lời khi mô tả, nhưng cho thấy con gái Hà Nội đã thích dùng nước hoa. Theo năm tháng, người Hà Nội vừa chịu ảnh hưởng của văn hóa, văn minh Pháp, nhưng trong đó có cả sự du nhập tự nhiên trong cuộc sống đời thường. Chính vì thế con gái Hà Nội không chỉ thay đổi suy nghĩ mà cả lối sống, trang phục mốt tóc. Việc phụ nữ Hà Nội chưng diện, chuộng thời trang, ngoài ảnh hưởng từ nước ngoài cũng có phần sáng tạo trong nước, và Hà Nội là môi trường tốt cho các sáng tạo này phát triển.

Theo anninhthudo.vn