Thời gian ngừng lại ở Nhà thờ Tin Lành trăm tuổi khu Chợ Lớn
Khu Chợ Lớn, trên một con đường sầm uất với nhịp sống đô thị vội vã, ít ai ngờ có tồn tại một địa điểm tuổi đời đã ngót trăm năm, nơi mà thời gian dường như dừng lại.
Đời sống tín ngưỡng, tôn giáo của người Hoa vô cùng phong phú. Đa phần khi nhắc đến niềm tin của người Hoa, mọi người thường nghĩ đến các loại hình tín ngưỡng dân gian truyền thống hoặc Phật giáo.
Thế nhưng nằm nép bên con đường Nguyễn Trãi (Quận 5) sầm uất, lại tồn tại một cơ sở tôn giáo tưởng chừng sẽ không hiện hữu trong cộng đồng người Việt gốc Hoa, đến nay ngót đã hơn 100 tuổi: Hội thánh Tin Lành Việt Nam – Chi hội Nguyễn Trãi, một địa điểm sinh hoạt của tín đồ người Hoa theo đạo Tin Lành.
Bên ngoài Hội thánh Tin Lành Nguyễn Trãi về đêm. Ảnh: Việt Nam Hoa nhân Cơ Đốc Giáo hội Quang Trung Đường.
Hội thánh Nguyễn Trãi hay còn có tên tiếng Hoa là “Việt Nam Hoa nhân Cơ Đốc Giáo hội Quang Trung Đường”, đây là cơ sở sinh hoạt tôn giáo rất đặc trưng của bà con người Hoa theo đạo Tin Lành, tọa lạc tại 462-464 Nguyễn Trãi, Phường 8, Quận 5.
Hội thánh lặng lẽ nép mình bên khu đô thị huyên náo ngày càng phát triển, nhưng nét cổ kính của ngôi thánh đường vẫn được giữ vẹn nguyên sau bao thăng trầm của thời đại.
Ca đoàn ban Lão niên của Hội thánh. Ảnh: Việt Nam Hoa nhân Cơ Đốc Giáo hội Quang Trung Đường.
Chợ Lớn là khu vực phát triển đạo Tin Lành đầu tiên của thành phố kể từ năm 1911, trong dòng lịch sử ấy người Hoa là một trong những cộng đồng đầu tiên chấp nhận tin đạo.
Mục sư Chu Tỉnh Hồn là vị mục sư người Trung Quốc đầu tiên đến Việt Nam để truyền đạo cho người Hoa khu vực Chợ Lớn, trước tiên ông thành lập một nhà thờ Tin Lành trên đường Tản Đà. Ông cùng với mục sư John Drange Olsen và hơn 40 tín đồ gốc Hoa đã tập hợp lại, tuyên bố thành lập nhà thờ Tin Lành đầu tiên của người Hoa tại vùng đất Chợ Lớn.
Lễ kỷ niệm 40 năm thành lập Hội thánh được chụp vào năm 1960. Ảnh: Việt Nam Hoa nhân Cơ Đốc Giáo hội Quang Trung Đường.
Cũng giống như nhiều nhà thờ Tin Lành khác của người Việt, ngôi thánh đường này của người Hoa được xây dựng theo lối kiến trúc xưa của các nhà thờ Tin Lành theo phái Phúc Âm Hóa (Evangelism), với phần giữa là phòng lễ chính với dòng chữ Hán cách điệu được đọc từ phải sang: “Hoa kiều Cơ Đốc Giáo hội Lễ bái đường”.
Hai bên là hai tháp chuông hình hộp chữ nhật đối xứng với lễ đường, nhìn từ bên ngoài vào nhà thờ có hình dạng một chữ A lớn biểu trưng cho ký tự đầu tiên trong bảng chữ cái, mang ý nghĩa “sự trước tiên” hay “Thượng Đế là Đấng khởi đầu”, trên đỉnh nhà thờ là hình ảnh cây thập giá trơn được xem là biểu tượng đặc trưng của Ki-tô giáo.
Giảng đường chính của nhà thờ.
Video đang HOT
Bên trong lễ đường chính được bài trí khá đơn giản, gồm các băng ghế dài được chia thành 3 dãy để tín đồ ngồi và tòa giảng chính phía trên với một cây thập tự giá lớn. Tòa giảng có một bục giảng dành cho Mục sư đứng giảng thuyết và 6 chiếc ghế gỗ khi xưa dùng để các Mục sư ngồi.
Vì niềm tin của đạo Tin Lành nên bên trong nhà thờ thường chỉ bố trí bàn ghế và hệ thống nhạc cụ như một không gian sinh hoạt văn hóa chung của cộng đồng, chứ không có tranh ảnh hay tượng chạm như kiến trúc nhà thờ Công giáo.
Phía sau lễ đường chính là khu vực lễ đường phụ rất rộng rãi thường được dùng làm nơi sinh hoạt cho các ban ngành được phân chia theo độ tuổi, đặc biệt là nơi tập luyện của các ca đoàn cho mỗi buổi nhóm họp chung vào sáng Chủ nhật.
Phía sau nhà thờ là một khu nhà với kết cấu hình chữ L 4 tầng được xây dựng theo lối những tòa chung cư cũ của Hồng Kông, khu nhà này là nơi diễn ra các hoạt động của cộng đồng người Hoa theo đạo như các lớp học giáo lý, văn phòng ban đại diện, phòng họp,…
Bức thư pháp ngả màu theo thời gian.
Điều đặc biệt thu hút người đến thăm quan địa điểm này có lẽ là một căn phòng nhỏ nằm tầng 3 của dãy nhà, với các tủ kính để sách được xếp đầy ắp tương tự như một thư viện cùng những bộ bàn ghế cổ khiến ta như quay trở lại những lớp học tiểu học thời xưa.
Bên cạnh những quyển sách mang đầy dấu ấn của thời đại được mang từ Hồng Kông hay Trung Quốc sang, còn có những bức thư pháp bằng chữ Hán đã ngả màu, tạo cho khách tham quan cảm giác như đang thật sự quay về những ngôi trường học xưa ở Hồng Kông thập niên 70.
Tủ sách nhuốm màu xưa cũ bên trong lớp học.
Tầng lầu của khu nhà phía sau nhà thờ.
Bên cạnh đó, Hội thánh Nguyễn Trãi còn là một điểm đến lý tưởng cho những ai có niềm đam mê với tiếng Hoa, nhà thờ sẽ tổ chức các lớp học chữ Hán, luyện thi chứng chỉ HSK dành cho tất cả mọi người bên trong và bên ngoài Hội thánh, các lớp học này được mở vào thứ 2, 4, 6 các ngày trong tuần từ 19:15 đến 20:45 với mức học phí vô cùng “hạt dẻ”.
Một buổi sinh hoạt của Hội thánh tại khu vực lễ đường phụ. Ảnh: Việt Nam Hoa nhân Cơ Đốc Giáo hội Quang Trung Đường.
Kỳ thực Hội thánh Nguyễn Trãi không quá độc đáo, vì tính giản đơn và vắng bóng những kiểu kiến trúc đồ sộ, cầu kỳ như các nhà thờ khác trong thành phố. Tuy nhiên, điều đặc biệt tại đây là ta có thể nhận thấy thời gian bên trong khuôn viên nhà thờ dường như đã dừng lại. Cảm giác hoài cổ với lớp bụi thời gian phủ bao lên mọi thứ dù là nhỏ nhất, chính là điểm thu hút đặc trưng của địa điểm này.
Những báu vật trăm tuổi ở Phong Cốc
Khu vực phường Phong Cốc (thị xã Quảng Yên, Quảng Ninh) còn lưu giữ gần như nguyên vẹn những ngôi nhà cổ trăm năm tuổi, được coi như báu vật của gia đình, dòng tộc.
Cuối tháng 10, chúng tôi theo chân ông Ngô Minh Tâm, người có hiểu biết sâu về văn hóa nơi đây, tìm đến những ngôi nhà gỗ trăm tuổi ở Phong Cốc.
Xà gỗ lim ngoài hiên được điêu khắc tinh xảo ở căn nhà gỗ truyền thống trên trăm tuổi do gia đình ông Nguyễn Văn Khánh trông coi
Phong Cốc mang âm hưởng của một làng cổ. Phố phường đông đúc, nhà cửa san sát nhưng ẩn hiện vẫn là hình ảnh những mái đình bằng gỗ cong vút nhuốm màu thời gian với hoa văn và những nét chạm khắc tinh xảo.
"Kho báu" ở Phong Cốc
Dù đã ngoài 70 tuổi nhưng ông Tâm vẫn thoăn thoắt, nhiệt tình dẫn đường, vừa đi vừa kể: Để có thể dựng được các căn nhà truyền thống cần rất nhiều gỗ qúy. Vì thế chủ các căn nhà này thường là người giàu có, những thương nhân buôn bán tre gỗ dựng nhà, đóng tàu, vốn là nghề truyền thống của vùng xã đảo này. Chính bởi vậy, xưa nay vùng đất này vẫn có câu: Mỗi năm chỉ một mùa xuân/ Cành đào chỉ có một lần nở hoa/ Gỗ tre bương nứa rừng xa/ Dòng sông nước chảy xuôi dòng mà vẫn xuôi...
Từ UBND xã, qua phố phường san sát, ngõ xóm ngoằn ngoèo, những ngôi nhà gỗ dần lộ diện. Vào con hẻm sâu ở xóm Đình, khu 4, chúng tôi tới căn nhà gỗ do gia đình ông Nguyễn Văn Khánh trông coi. Đây là ngôi nhà có tuổi trên trăm năm, truyền qua 5-6 đời nhưng còn nguyên nét xưa.
Căn nhà 3 gian, 2 chái, xà cột, vì kèo phủ bụi, nước sơn cánh gián nhuốm màu thời gian. Vị trí ngôi nhà đúng theo tiêu chí "tả thanh long, hữu bạch hổ, tiền châu tước, hậu huyền vũ", nghĩa là bên trái nhà có sông nước, bên phải có đường, trước nhà có cây cao bóng mát, sau nhà là vườn tược trồng cây ăn trái.
Theo ông Tâm, những nét độc đáo, khác biệt nhất ở đây chính là kết cấu gỗ. Toàn bộ căn nhà từ hệ thống cột kèo, xà, quá giang, rui, mè... đều làm bằng gỗ lim hoặc gụ. Tất cả còn nguyên bản, trăm năm tuổi, dù ngả màu nhưng hễ lau sạch là sáng bóng, thơm nức...
Điều thú vị là gian thờ tổ tiên ở giữa rộng hơn so với kích thước thông thường; xà gỗ lim ngoài hiên khắc hoa văn long hóa tinh xảo, thể hiện sự sang trọng... Những điều này cho thấy, căn nhà này trước là gia tài lớn, người sở hữu ngôi nhà có gia thế hoặc là thương nhân giàu có.
Ông Tâm còn lưu giữ lại được nhiều vật dụng cổ, trong đó có chiếc bàn uống nước gỗ đèo heo đen hơn 100 năm tuổi
Rời căn nhà, chúng tôi đến khu 2 tham quan chính căn nhà của ông Tâm, được đánh giá là còn giữ nguyên hồn cốt nhà gỗ. Ông Tâm bảo: "Đây là tài sản, kho báu của cha ông truyền lại tới nay đã 5 đời. Tôi cũng không biết được nó làm từ khi nào, chỉ biết khi tôi còn nhỏ đã có. Căn nhà ước chừng trên 100 năm tuổi này được gia đình gìn giữ như bảo vật, có nhiều người đến hỏi mua nhưng gia đình nhất quyết không bán. Bởi ngôi nhà là nơi để các thế hệ con cháu nhớ về nguồn cội".
Trải qua bao dấu mốc thăng trầm, ngôi nhà của ông Tâm gần như vẫn còn lưu giữ nguyên vẹn những nét đẹp của kiến trúc truyền thống. Ngôi nhà 5 gian 2 chái cho gia đình tam đại đồng đường, phụ mẫu một bên, con cái một bên, chính giữa là gian khách và phòng thờ. Căn nhà được dựng từ cột lim, xà sến, 7 kẻ, 4 vì cột. Hoa văn trang trí ở những ngôi nhà cổ này được chú trọng theo đúng quan niệm âm dương, vũ trụ hòa hợp.
Gian phòng hướng đông dành cho con cái, người già ở phòng phía tây. Thú vị và qúy giá nhất trong ngôi nhà ông Tâm có lẽ là những vật dụng cổ truyền, có niên đại lên tới hàng trăm năm như: Chiếc tủ bằng gỗ dẻ có khóa bằng mộng gỗ; bàn uống nước bằng gỗ đèo heo đen hơn 100 năm tuổi, chịu nắng mưa mối mọt rất tốt...
Dù đã được phục dựng lại trên hồn cốt cũ nhưng ngôi nhà vẫn giữ được lối thiết kế cổ điển hình. Gian giữa là gian thờ trang trọng uy nghi với hương án, 4 cột trụ gỗ lim thẳng tắp; cửa gian chính có nhiều song cửa cách điệu lấy ánh sáng tự nhiên.
Căn nhà 5 gian bằng gỗ, được phân chia bằng các cột, 3 gian thông nhau, nơi giáp ranh giữa 3 gian chính và 2 chái được ngăn cách bởi bức tường gỗ. Hương thơm của gỗ và phong vị cổ kính cứ lẩn khuất xung quanh khiến con người thấy yên bình, thư thái, cảm giác thời gian như ngưng đọng.
Gìn giữ kho báu tiền nhân để lại
Theo thống kê, hiện còn khoảng 20 căn nhà gỗ truyền thống, phân bố đều trên địa bàn phường Phong Cốc. "Hầu hết các gia đình đều rất quan tâm gìn giữ những căn nhà gỗ. Chính quyền cũng đã tuyên truyền, vận động nhân dân bảo tồn, tu sửa hợp lý, đồng thời trồng cây, tôn tạo cảnh quan, tường rào... nhằm phát huy những giá trị vốn có. Tuy nhiên, hiện nay việc bảo tồn cũng còn không ít khó khăn" - ông Vũ Văn Huy, Chủ tịch UBND phường Phong Cốc chia sẻ.
Quả thật, hiện không ít căn nhà trăm tuổi này phải đối diện với nhiều nguy cơ. Theo tìm hiểu của chúng tôi, không chỉ chịu tác động của thời gian, nhiều căn nhà còn bị thương lái nhòm ngó. Đặc biệt, trước đây khi bước vào thời kỳ đất nước mở cửa, nhiều gia đình không ý thức được giá trị những ngôi nhà nên đã bán một phần gỗ, các vật dụng trong nhà hoặc cả ngôi nhà. Người dân trong vùng vẫn kể lại câu chuyện về căn nhà gỗ cổ to, đẹp nhất của ông Băng Cung được dựng từ năm 1937 ở gần Phong Cốc (sau khu vực này tách thành Phong Hải), đáng tiếc đã bị thương lái mua mang đi.
Không chỉ vậy, nhiều căn nhà gỗ truyền thống đối diện với nguy cơ mất đi vẻ đẹp, giá trị khi được sửa chữa. "Điều đáng buồn là những tinh hoa kiến trúc của thế hệ trước lại không được phát huy. Không ít trong số nhiều căn nhà được tu sửa, chỉnh trang hoặc cải biên làm mất hết giá trị của căn nhà trăm tuổi đó" - ông Tâm nói.
Nhiều căn nhà gỗ trăm tuổi xuống cấp bị thay thế bằng vật liệu, hoa văn khác so với nguyên bản
Trên thực tế, không ít căn nhà bị xây lại hoặc bị lai tạo, mất đi nhiều nét đẹp truyền thống. Nhiều căn nhà biến thành nhà 3 gian, bị sửa cửa nách hoặc cửa ra vào, làm hỏng cấu trúc, mất hết nét đẹp của căn nhà gỗ xưa. Cũng theo ông Tâm, việc tu sửa, chỉnh trang là cần thiết nhưng cần có sự cân nhắc tìm hiểu, cải tiến hợp lý, ví dụ có thể nâng mái cho cao và thoáng, chứ không nên sửa lại cấu trúc truyền thống của căn nhà.
Ông Ngô Đình Dũng, Phó Phòng Văn hóa - Thông tin thị xã Quảng Yên, chia sẻ: Không chỉ ở Phong Cốc, trên địa bàn Quảng Yên còn hàng chục căn nhà cổ ở Cẩm La, Phong Hải... Ngoài giá trị về kiến trúc, người dân ở đây còn lưu giữ nhiều phong tục, truyền thống đẹp, một số nghi lễ dịp lễ, tết rất độc đáo, đặc trưng.
"Vì thế, cùng với vận động, tuyên truyền, chúng tôi có lên kế hoạch và mời một số đơn vị lữ hành về khảo sát, thiết kế chương trình du lịch để phát huy giá trị. Tuy nhiên tới nay do nhiều yếu tố khách quan, vẫn chưa có nhiều kết quả", ông Dũng nói.
Bay ngàn km tìm cây hồng cổ nổi nhất Ninh Bình, du khách 'sốc' thấy quả giả treo lủng lẳng Nhiều du khách tiếc nuối khi năm nay, cây hồng trăm tuổi tại Ninh Bình mất mùa, ít quả. Nơi đây không còn thu hút hàng trăm du khách mỗi ngày như mùa hồng năm 2021. Cuối tháng 11/2021, cây hồng cổ nằm ở thôn Khê Hạ, xã Ninh Xuân, huyện Hoa Lư (Ninh Bình) gây sốt trên mạng xã hội, thu hút...