Thỏa thuận hòa bình thắp lên hy vọng chấm dứt xung đột Gaza

Thỏa thuận hòa bình giai đoạn một giữa Israel và Hamas được kỳ vọng mở ra cơ hội chấm dứt xung đột ở Dải Gaza .

Người Palestine chờ nhận thực phẩm từ một bếp ăn từ thiện tại Gaza (Ảnh: Reuters).

Vào ngày 8/10, Israel và Hamas đã nhất trí thỏa thuận “giai đoạn một” trong kế hoạch của Tổng thống Mỹ Donald Trump về Gaza. Một thỏa thuận ngừng bắn và trao đổi con tin có thể là bước đi đầu tiên hướng tới việc chấm dứt cuộc xung đột làm rung chuyển Trung Đông trong 2 năm qua.

Cuộc chiến ở Gaza bắt đầu khi Hamas tấn công Israel vào ngày 7/10/2023, khiến 1.200 người thiệt mạng và 251 con tin bị bắt giữ, theo thống kê của Israel.

Chiến dịch quân sự của Israel đáp trả Hamas đã khiến hơn 65.000 người thiệt mạng ở Gaza và khiến phần lớn vùng lãnh thổ này bị tàn phá. Cuộc xung đột kéo dài cũng dẫn tới nạn đói khủng khiếp tại Gaza.

Kể từ đó, nhiều quốc gia đã chỉ trích chiến dịch quân sự của Israel tại Gaza và một số nước đã chọn công nhận Nhà nước Palestine.

Thỏa thuận “giai đoạn một”

Thỏa thuận về giai đoạn đầu tiên trong khuôn khổ 20 điểm của Tổng thống Trump về Gaza là kết quả của các cuộc đàm phán gián tiếp tại Ai Cập, chỉ một ngày sau sự kiện đánh dấu 2 năm cuộc tấn công của Hamas vào Israel, dẫn đến cuộc tấn công khốc liệt của Israel vào Gaza.

Tổng thống Trump ngày 8/10 tuyên bố cả Israel và Hamas đều nhất trí giai đoạn đầu tiên của kế hoạch. Theo đó, tất cả con tin, dù còn sống hay đã thiệt mạng, đều sẽ được thả trong thời gian “rất sớm”, đồng thời quân đội Israel sẽ rút về nơi gọi là “ranh giới vàng” ở Gaza. Theo một nguồn tin an ninh cấp cao của Israel, đây là ranh giới cho việc rút quân ban đầu của Israel theo kế hoạch của Tổng thống Trump.

Hamas xác nhận đã đạt được thỏa thuận chấm dứt xung đột, bao gồm việc Israel rút quân khỏi Gaza và trao đổi tù nhân làm con tin, nhưng Hamas kêu gọi Tổng thống Trump và các quốc gia bảo lãnh phải đảm bảo Israel thực hiện đầy đủ lệnh ngừng bắn.

Mặc dù có nhiều hy vọng về việc chấm dứt xung đột, nhưng những chi tiết quan trọng của thỏa thuận vẫn chưa được làm rõ.

Những vấn đề này bao gồm thời điểm ngừng bắn, một chính quyền hậu chiến ở Dải Gaza và số phận của Hamas.

Hiện chưa có tín hiệu rõ ràng về việc ai sẽ kiểm soát Gaza khi xung đột kết thúc. Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu và Tổng thống Trump, cũng như các quốc gia phương Tây và Ả rập, đã loại trừ vai trò của Hamas, lực lượng đã nắm quyền kiểm soát Gaza kể từ khi đánh bật các đối thủ vào năm 2007.

Kế hoạch 20 điểm ban đầu của Tổng thống Trump để ngỏ vai trò cho chính quyền Palestine, nhưng chỉ sau khi chính quyền này trải qua những cải cách lớn.

Khói bốc lên phía trên các tòa nhà ở thành phố Gaza trong một cuộc không kích của Israel (Ảnh: AFP).

Điều gì sẽ xảy ra tiếp theo?

Thủ tướng Israel Netanyahu cho biết ông sẽ triệu tập chính phủ vào ngày 9/10 để phê duyệt thỏa thuận.

Một nguồn tin từ Hamas cho biết các con tin còn sống sẽ được trao trả trong vòng 72 giờ sau khi chính phủ Israel phê duyệt thỏa thuận.

Israel thông báo việc thả con tin dự kiến ​​bắt đầu vào ngày 11/10. Trong số 48 con tin, 20 người được cho là vẫn còn sống.

Một quan chức cấp cao của Nhà Trắng cho biết sau khi Israel phê duyệt thỏa thuận, họ phải rút lui về đường ranh giới đã thỏa thuận, dự kiến ​​mất chưa đến 24 giờ.

Nhà Trắng dự kiến ​​các con tin sẽ bắt đầu được thả vào ngày 13/10.

Vào ngày 8/10, Hamas tuyên bố đã giao nộp danh sách các con tin mà họ đang giam giữ, cũng như các tù nhân Palestine bị Israel giam giữ mà Hamas muốn trao đổi.

Tổng thống Trump dự kiến ​​đến Ai Cập trong những ngày tới. Nhà Trắng cho biết ông đang cân nhắc đến thăm khu vực Trung Đông vào ngày 10/10.

Ông Netanyahu đã mời ông Trump đến phát biểu trước Quốc hội Israel, trong khi ông Trump nói với hãng tin Axios của Mỹ rằng ông sẵn sàng nhận lời.

Giai đoạn tiếp theo trong kế hoạch của Tổng thống Mỹ là thành lập một cơ quan quốc tế, được gọi là “Hội đồng Hòa bình”, để đóng vai trò trong chính quyền Gaza hậu xung đột.

Cơ quan này dự kiến do Tổng thống Trump đứng đầu và có sự tham gia của cựu Thủ tướng Anh Tony Blair.

Rủi ro đối với thỏa thuận

Việc các bên nhất trí thành công thỏa thuận sẽ đánh dấu thành tựu chính sách đối ngoại lớn nhất từ ​​trước đến nay của Tổng thống Trump. Ông Trump nhậm chức vào tháng 1 với cam kết nhanh chóng chấm dứt các cuộc chiến ở Gaza và Ukraine, nhưng sau đó nhận ra rằng việc giải quyết các điểm nóng này khó khăn hơn nhiều so với kỳ vọng của ông.

Cho đến nay, Hamas vẫn từ chối thảo luận về yêu cầu của Israel rằng nhóm chiến binh này phải từ bỏ vũ khí.

Một nguồn tin Palestine cho biết Hamas sẽ bác bỏ yêu cầu này chừng nào quân đội Israel còn kiểm soát vùng lãnh thổ của Palestine.

Hai nguồn tin thân cận với các cuộc đàm phán xác nhận các điểm bế tắc bao gồm cơ chế rút quân của Israel, trong đó Hamas muốn có một mốc thời gian rõ ràng liên quan đến việc thả con tin và đảm bảo quân đội Israel sẽ rút quân hoàn toàn.

Tại Gaza, Israel đã giảm bớt chiến dịch quân sự theo yêu cầu của Tổng thống Trump, nhưng vẫn chưa dừng hoàn toàn các cuộc không kích.

Các nước Ả rập ủng hộ thỏa thuận cho rằng văn bản này phải dẫn đến nền độc lập cuối cùng cho một nhà nước Palestine, điều mà Thủ tướng Israel tuyên bố sẽ không bao giờ xảy ra.

Hamas tuyên bố sẽ chỉ trao quyền kiểm soát Gaza cho một chính phủ kỹ trị Palestine do chính quyền Palestine giám sát và được các nước Ả rập và Hồi giáo hậu thuẫn.

Hamas bác bỏ mọi vai trò của cựu Thủ tướng Anh Tony Blair hay sự kiểm soát của nước ngoài tại Gaza.

Danh sách những người Palestine mà Hamas muốn trả tự do dự kiến bao gồm một số tù nhân nổi tiếng nhất từng bị Israel giam giữ, những người mà việc thả họ đã bị cấm trong các lệnh ngừng bắn trước đó.