Thiên tình sử Aida: Bi kịch tình yêu đẫm lệ bên bờ sông Nil

Tạ Lê Trúc Quỳnh10:57 21/10/2018

Người ta nói: Nếu muốn sống lại thời Ai Cập cổ đại, hãy xem Aida. Aida là vở opera nổi tiếng của Giuseppe Verdi viết bằng tiếng Italia, là thiên tình sử đẫm nước mắt giữa tướng trẻ Ai Cập Radames và thị tỳ của công chúa Ai Cập Amrenis là Aida, vốn là công chúa Ethiopia bị bắt.

Vở opera được công diễn lần đầu tiên ở Cairo ngày 24.12.1871 và vĩnh viễn ghi danh là một siêu tác phẩm hoành tráng vĩ đại ghi lại tinh thần Ai Cập…

Đoàn quân Ai Cập chiến thắng trở về trong Aida – Triumph march

Để khánh thành kênh đào Suez, đồng thời khánh thành nhà hát mới xây ở Cairo, phó vương Ai Cập Ismail đặt Verdi viết một tác phẩm thanh xướng kịch.

Ismail muốn có một tác phẩm truyền tải được tinh thần Ai Cập. Verdi tìm đến nhà nghiên cứu về Ai Cập Ghislazoni – một người hiểu biết khá sâu sắc về văn hóa lịch sử Ai Cập. Sự hợp tác giữa hai người cho ra đời vở opera Aida.

Opera Aida gồm 4 cảnh, diễn trong 135 phút.

Cảnh 1: Đế chế Ai Cập hùng mạnh đánh Ethiopia, bắt công chúa Ethiopia là Aida về Ai Cập, bắt làm thị tỳ cho công chúa Ai Cập Amrenis.

Công chúa Ai Cập Amrenis có tình cảm đơn phương với viên tướng Ai Cập Radames, nhưng giữa tướng trẻ này và Aida đã nảy sinh tình yêu.

Trong lúc quân Ethiopia phản công lại quân Ai Cập, Radames được cử làm tướng tiên phong, viên tướng trẻ này hy vọng chiến thắng trở về vua Ai Cập sẽ ban Aida cho mình mà không hay biết vua Ethiopia Amonaros chính là cha đẻ của Aida.

Trong lúc đó Aida đau đầu với những suy nghĩ về tổ quốc và mối tình với Radames.

Cảnh 2: Quân Ai Cập thắng, nhưng công chúa Ai Cập Amneris lại bảo Aida, tướng Radames đã tử trận và ra lệnh thị tỳ Aida đi cùng tới dự lễ mừng chiến thắng.

Vua Ai Cập ra tận cổng thành Theben đón tướng Radames cùng quân chiến thắng trở về. Nhà vua ra lệnh dẫn tù binh ra trước hàng quân. Trong số tù binh có vua Ethiopie Amonasro.

Tù binh Amonasro và tướng Radames cùng xin lãnh tụ tinh thần Ramphis và nhà vua thả tù binh và được chấp thuận. Tưởng thưởng cho chiến thắng là việc vua Ai Cập gả con gái là Amneris cho tướng Radames và Radames sẽ là người được truyền ngôi nếu nhà vua băng hà.

Cảnh 3: Đêm khuya, bên bờ sông Nil, công chúa Amneris được lãnh tụ tinh thần Ramphis làm lễ chứng giám cho cuộc hôn nhân của nàng.

Aida được cha đẻ dặn hỏi Radames có biết con đường hành quân từ Ai Cập sang Ethiopie. Aida chờ Radames trước cổng đền, gặp được Radames liền dò hỏi.

Chuyện vỡ lở, Radames từ chối trốn chạy với Aida, nộp kiếm cho lãnh tụ tinh thần Ramphis để bị bắt làm tù nhân. Nhân lúc mọi người bối rối, cha con vua Ethiopie trốn thoát.

Cảnh 4: Tướng Radames bị dẫn ra trước tòa án. Công chúa Ai Cập Amneris bị giằng xé giữa tình yêu, giận dữ, đau đớn.

Tướng trẻ Radames bị kết án tử hình, bị chôn sống trong tầng hầm.

Trước lúc viên gạch cuối cùng được xây, Radames thấy bóng hình Aida, còn nghe thấy tiếng thở dài của công chúa Ai Cập Amneris, nghe thấy lời cầu nguyện của các tu sĩ mong: “Radames yên nghỉ nơi suối vàng!”

Bi kịch giữa dân tộc và tình yêu, sự sống và cái chết

Toàn bộ vở diễn tập trung vào những đau đớn, giằng xé nội tâm của nhân vật Aida. Ở màn 1, đó là mâu thuẫn trong mong muốn của Aida khi đoàn quân Ai Cập xuất trận (aria “Ritorna Vincitor”). Nếu quân Ethiopia chiến thắng, nàng sẽ được giải thoát, được trở về quê hương, nhưng khi đó nàng sẽ mất Radames, người yêu và là nguồn an ủi khi phải lưu lạc nơi đất khách.

Bất lực trước số phận, Aida chỉ còn biết trông đợi một cái gì đó mà nàng cũng chẳng thể biết và cầu nguyện những thiên thần giúp nàng vượt qua đau khổ. Ở màn 3 đó là lời tạm biệt với mảnh đất Ethiopia yêu dấu, nơi mà nàng không bao giờ có thể quay về nữa…

Đan xen trong bi kịch của Aida còn là bi kịch của Radames khi phải lựa chọn giữa dân tộc và tình yêu, giữa sự sống và cái chết.

Sự hối hận muộn màng của công chúa Amneris khi để những tham vọng ích kỉ và lòng đố kị lấn át lí trí và hại chết người mình yêu.

Trong bức tranh âm nhạc đồ sộ ấy, người ta còn nghe được âm vang kiêu hãnh của một đế chế Ai Cập hùng mạnh, tiếng nói của những Pharaon và những âm thanh sâu kín của Isis và Osiris.

Một bức tranh quá khứ hoành tráng bằng âm nhạc

Những âm thanh kêu gào tuyệt vọng của những người nô lệ mất nước mà chắc chắn đã được Verdi lấy cảm hứng từ quá khứ của dân tộc mình. Hơn cả mong đợi của những người đặt hàng, vở opera đã tái hiện được bức tranh quá khứ hoành tráng bằng tất cả vẻ đẹp của âm nhạc.

Aida được đón chào nồng nhiệt cũng vì đây là vở opera có vị trí quan trọng trong bút pháp sáng tác của Verdi. Đấy là nơi Verdi đã từ bỏ chính những thủ pháp nghệ thuật trước đó của mình để khám phá những màu sắc và khía cạnh mới của giọng hát.

Các aria và duo, trio có cấu trúc phức tạp hơn, sử dụng các chuỗi giai điệu liên hoàn mang màu sắc âm nhạc phương Đông. Tuy vẫn lấy cốt truyện lịch sử theo truyền thống nhưng âm nhạc có những bứt phá quan trọng, tạo tiền đề cho opera verrismo.

Chính Puccini năm 18 tuổi khi nghe xong vở Aida đã quyết định sẽ trở thành một nhà soạn nhạc chỉ sáng tác opera. Và không thể phủ nhận việc Aida và Otello có sức ảnh hưởng to lớn sản sinh trào lưu sáng tác Hiện thực từ Mascagni đến Puccini.

Các vai diễn chính trong Aida đều là những vai diễn khó, đặc biệt là nhân vật Aida. Cũng như Violetta trong La Traviata, Aida đòi hỏi người ca sĩ phải đi hết chiều sâu của âm nhạc cũng như nội tâm nhân vật, nó là thách thức với những soprano lớn của thế giới.

Aida nằm trong danh sách 20 vở opera được trình diễn nhiều nhất ở Bắc Mỹ

Leontyne Price là ca sĩ da màu đầu tiên thể hiện Aida, và cũng với vai diễn này, bà đã trở thành soprano đầu tiên thành công ở nhà hát La Scala danh giá cũng như được cả châu Âu đón nhận. Với chất giọng đặc trưng, mộc mạc, bà đã thể hiện được trọn vẹn một Aida với tâm trạng phức tạp và được ca tụng là Aida lớn nhất của thế kỉ 20.

Leontyne Price là ca sĩ da màu đầu tiên thể hiện Aida, bà được ca tụng là Aida lớn nhất của thế kỷ 20

Aida nằm trong danh sách 20 vở opera được trình diễn nhiều nhất ở Bắc Mĩ, đây cũng là một niềm tự hào và trở thành thương hiệu của Nhà hát La Scala, Millan, nơi mà lần đầu tiên Aida được trình diễn ở châu Âu.

Năm 1917, nhà thiên văn học người Đức Max Worf đã lấy tên Aida và Amneris để đặt tên cho hai tiểu hành tinh số 861 và 871 của vành tiểu hành tinh trong hệ mặt trời. Cũng như kênh Suez nối liền hai đại dương, Aida là vở opera nối liền trường phái âm nhạc của Ý với âm nhạc phương Đông, góp phần làm cho tên tuổi của Verdi luôn toả sáng trên bầu trời âm nhạc.

Theo ĐKN

Bác sĩ Việt Nam tranh luận nên hợp pháp hóa hay cấm buôn bán tạng

Iran cho phép buôn bán thận và bị chỉ trích trên khía cạnh nhân đạo, còn bác sĩ Việt Nam ủng hộ tuyên truyền hiến tạng nhân đạo.

Chia sẻ tại Hội nghị Ghép tạng Việt Nam ngày 19/10, giáo sư Phạm Gia Khánh, Chủ tịch Hội ghép tạng Việt Nam cho biết các nước trên thế giới đều cấm buôn bán tạng, trừ Iran. Dù mỗi nước đều có các biện pháp nghiêm ngặt cấm buôn bán tạng nhưng việc này vẫn tồn tại và phát triển ở nhiều nước. Theo Cục Cảnh sát hình sự, Bộ Công an Việt Nam, tình trạng buôn bán tạng ở nước ta có chiều hướng tăng và ngày càng nghiêm trọng, tồn tại dưới nhiều hình thức tinh vi.

Ước tính mỗi năm Việt Nam có hàng chục nghìn ca suy tạng giai đoạn cuối cần ghép tạng. Năm 2017, số lượng ghép nội tạng nhiều nhất trong 26 năm qua nhưng chỉ mới ghép được 673 ca. Thiếu tạng ghép làm mất cân đối giữa cung - cầu và hình thành việc mua bán tạng bất hợp pháp ở "chợ đen", gây nhiều bi kịch cho người bán tạng.

Ông Khánh cho biết một số nước gần đây có khuynh hướng "hợp pháp hóa buôn bán tạng", nhà nước đứng ra hỗ trợ tài chính cho người hiến tạng để hạn chế tình trạng buôn bán tạng bất hợp pháp, giải quyết tình trạng khan hiếm tạng ghép.

Không đồng tình quan điểm này, giáo sư Trần Ngọc Sinh, Phó chủ tịch Hội ghép tạng Việt Nam chia sẻ, chủ trương thương mại nội tạng nhắm đến những người dễ bị tổn thương như người mù chữ và nghèo khổ, người nhập cư không có giấy tờ. Tình trạng một số quốc gia lấy nội tạng của tù nhân, người tị nạn chính trị hoặc kinh tế ở các nước nghèo tài nguyên, đã bị các tổ chức quốc tế như Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) lên án trong nhiều thập kỷ.

Bên chủ trương buôn bán thận có thể gồm nhiều thành phần như người nhận, người cho, người môi giới, thậm chí chính y bác sĩ. Trên thế giới chỉ có Iran cho phép buôn bán thận, chính phủ trả tiền cho người hiến thận sau đó điều phối cho người bệnh. Điều này gây nhiều chỉ trích trên khía cạnh nhân đạo.

Bệnh nhân suy thận ở Việt Nam. Ảnh: Đỗ Mạnh Cường.

Theo giáo sư Sinh, phía chủ trương buôn bán thận có lý lẽ của họ, khi cho rằng cần có tiền để giải quyết việc cho nhận. Người mua thận cho rằng việc buôn bán có thể giúp người bệnh có ngay tạng để ghép, người bán tạng vẫn sống và có tiền cải thiện cuộc sống. Người bán thận cho rằng hiến thận nhân đạo cho người không quen và không nhận lợi ích gì là vô lý. Với người môi giới, họ "giúp đỡ" người bệnh và người cho vốn đang gặp khó nên phải có chi phí. Y bác sĩ nhân danh trách nhiệm đối với sinh mạng người bệnh, phải tìm cách cứu bệnh nhân bằng mọi giá, việc buôn bán là ngoài chuyên môn nên không quan tâm.

"Những suy nghĩ này cùng với việc buôn bán tạng có thể dẫn đến hệ lụy khôn lường", ông Sinh nhấn mạnh. Buôn bán tạng có thể khiến người nhận cố ghép bằng mọi giá, chất lượng chuyên môn bị "ép", nguy hại sinh mạng. Người suy thận nếu không ghép có thể duy trì đời sống bằng lọc máu.

Người bán tạng sức khỏe sau cho tạng không được chăm sóc, không được tư vấn chuyên môn về lợi hại của phẫu thuật. Họ không có hợp đồng mua bán, khi biến chứng xảy ra, người cho chẳng những không giải quyết được vấn đề kinh tế mà còn thêm khốn cùng, không được pháp luật hỗ trợ khi xảy ra chuyện. Người môi giới thường ham lợi hơn là lòng nhân, nên thường chiếm phần lớn tiền bán tạng. Đặc biệt khi những người này liên kết thành hệ thống, mức bóc lột càng thêm tồi tệ. Cấp cao hơn là các tổ chức lừa gạt, bắt cóc để lấy tạng.

"Nghề y thực hiện chức năng nhân đạo, nếu buôn bán thận là việc làm vô nhân đạo, sao y bác sĩ lại đồng ý tiếp tay vì lý lẽ cứu người. Y giới chịu trách nhiệm cao nhất về sinh mạng bệnh nhân nhưng cũng cần phải chịu trách nhiệm cao nhất về đạo đức hiến tạng", ông Sinh gay gắt.

Tiến sĩ Dư Thị Ngọc Thu, Trưởng Đơn vị Điều phối ghép các bộ phận cơ thể người Bệnh viện Chợ Rẫy (TP HCM) phân tích, hiến tạng là nhân đạo, giải pháp chính thống để tăng số người đồng thuận hiến tạng. Tạng phủ không phải là hàng hóa, tiền không thể nào định giá các bộ phận cơ thể người. Thực chất người cho tạng bị bóc lột, lừa gạt, xúc phạm nhân phẩm khi bán đi phần thân thể của mình.

Hành động của người cho có thể dẫn đến tử vong do cuộc mổ lấy tạng. Khi suy thận, nếu không ghép thận được bệnh nhân có thể lọc máu. Ghép thận giúp người bệnh có chất lượng sống tốt hơn, nhưng không vì vậy mà hại người khác, thường là những người cùng cực nhất của xã hội.

Tại Mỹ, luật cấm mua bán nội tạng quy định bất cứ ai cố ý thu nhận, nhận hoặc chuyển giao bất kỳ cơ quan nào sử dụng để ghép, phạt tiền 50.000 USD, hoặc phạt tù đến 5 năm, hoặc cả hai.

Các nghiên cứu về ghép thận tại Iran cho thấy gần 80% người cho sống là người không cùng huyết thống, đa phần là người nghèo trong xã hội. Tỷ lệ biến chứng và tử vong sau mổ cũng cao hơn các nước khác trên thế giới. Người cho nhận được số tiền ít hơn đã hứa trong quá trình thương lượng ban đầu. Thay vì cải thiện, thu nhập của gia đình giảm khoảng 1/3 sau khi bán thận, tiếp tục nợ nần nhiều hơn. Trên 95% người bán thừa nhận bán thận không phải là mong muốn của họ và khuyên người dự tính bán không nên làm vậy.

Tiến sĩ Thu chia sẻ, trên thế giới chưa có báo cáo nào thành công với giải pháp thương mại ghép tạng. Không nên chỉ nghĩ đến số lượng ca ghép được hay số loại tạng có thể thực hiện mà hãy nghĩ đến làm thế nào để an toàn cho cả người hiến và người nhận, bảo đảm y đức, đạo đức xã hội và không vi phạm pháp luật.

"Cần đẩy mạnh vận động hiến tạng nhân đạo từ người cho chết não, tim ngừng đập mới là giải pháp bền vững, lâu dài, thể hiện giá trị nhân văn tốt đẹp", bác sĩ Thu nói.

Theo giáo sư Richard Allen, Hội Ghép tạng thế giới, Việt Nam cần phát triển hơn nữa ghép tạng từ người hiến chết não, ngừng tim để tăng số ca ghép, giúp khống chế được tình trạng buôn bán tạng từ người cho sống, theo hướng chung của thế giới. Các kỹ thuật ghép tạng cần được mở rộng, phát triển đầy đủ hơn nữa, tăng các nhóm ghép tim, gan, thận, ghép tạng nhi để cứu giúp nhiều bệnh nhân.

Ngày 15/10, Phòng Cảnh sát hình sự Hà Nội đã khởi tố bị can với Trần Văn Phương (29 tuổi) để điều tra về tội Mua bán mô và bộ phận cơ thể người, theo điều 154 Bộ luật Hình sự 2015. Bị can được cho là làm môi giới, giao dịch mua bán thận với giá từ 250 triệu đồng đến 320 triệu đồng, song "báo giá" với người cần ghép thận là 340-360 triệu đồng để hưởng chênh lệch. Hoạt động mua bán ghép thận này nghi xảy ra ở Bệnh viện Việt Đức và một số viện khác.

Lê Phương

Theo VNE

Clip: Quỳnh búp bê tập 17: Lan gây sốc khi tuyên bố 'cave có tư cách của cave' Quỳnh búp bê tập 17: Quỳnh và Lan đều gặp phải những tủi nhục sau khi trở về làng và quá khứ "làm gái" bị phanh phui. Đặc biệt là Lan, cô bị nhà trai từ hôn và bị gia đình hắt hủi, từ mặt. - Video Quỳnh búp bê tập 17: Quỳnh suýt tát em gái Lan vì câu nói 'ai khó...