Thế giới tuần qua: Mỹ-Trung Quốc nỗ lực phá băng quan hệ; Nhật Bản có thủ tướng mới

Mỹ, Trung Quốc tăng cường tiếp xúc, trao đổi cấp cao nhằm cải thiện quan hệ song phương cùng với sự kiện Nhật Bản có tân thủ tướng là hai vấn đề thế giới nổi bật trong tuần.

Mỹ-Trung Quốc nỗ lưc phá băng quan hệ

Quang cảnh cuộc gặp cấp cao Mỹ-Trung tại Zurich, Thụy Sĩ ngày 6/10. Ảnh: Xinhua

Cố vấn An ninh Quốc gia Mỹ Jake Sullivan và Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ nhiệm Văn phòng Ủy ban Ngoại vụ Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc Dương Khiết Trì ngày 6/10 đã có cuộc gặp trực tiếp tại một khách sạn ở Zurich, Thụy Sĩ. Đây là lần đầu tiên hai cố vấn hàng đầu của Mỹ và Trung Quốc gặp gỡ trực tiếp kể từ sau vòng đối thoại căng thẳng ở Alaska (Mỹ) hồi tháng 3 vừa qua.

Hai bên mô tả cuộc gặp trực tiếp lần này là “thẳng thắn”, “xây dựng”, khác hẳn với không khí căng thẳng, đối đầu không khoan nhượng ở Alaska. Tại buổi tham vấn kéo dài 6 tiếng này, ông Sullivan đề cập đến một số lĩnh vực Mỹ và Trung Quốc cùng quan tâm, phối hợp cùng nhau để xử lý những thách thức xuyên quốc gia.

Phía Mỹ bày tỏ quan ngại về một số diễn biến gần đây liên quan đến chính sách, hành động của Trung Quốc trong vấn đề Tân Cương, Hong Kong, Biển Đông, Đài Loan. Cố vấn An ninh Quốc gia Mỹ khẳng định Washington vẫn sẽ theo đuổi can dự cấp cao với Bắc Kinh để bảo đảm cạnh tranh có trách nhiệm. Ông cũng gợi mở một số biện pháp để quản trị nguy cơ trong quan hệ song phương Mỹ-Trung.

Về phần mình, Trung Quốc cũng đưa ra những đánh giá tích cực về cuộc gặp. Bộ Ngoại giao Trung Quốc ra thông cáo cho biết hai bên nhất trí nỗ lực hơn nữa nhằm tăng cường trao đổi chiến lược, quản lý hài hòa những điểm còn khác biệt, tránh xung đột, đối đầu, hướng đến hợp tác cùng thắng. Thông cáo mô tả đây là “vòng tham vấn toàn diện, thẳng thắn, mà ở đó hai bên trao đổi có chiều sâu về quan hệ Mỹ-Trung, các vấn đề quốc tế và khu vực mà hai bên cùng quan tâm”.

Ông Dương Khiết Trì cho rằng Mỹ cần có sự hiểu biết sâu sắc về tính chất lợi ích song hành trong quan hệ song phương, sửa đổi những nhận thức sai lệch về chính sách đối nội, đối ngoại cũng như những ý định chiến lược Trung Quốc. Ông cũng nhắc lại quan điểm nhất quán về tình hình Đài Loan, Hong Kong, Tân Cương, Biển Đông, hồ sơ nhân quyền, yêu cầu phía Mỹ tôn trọng chủ quyền, lợi ích an ninh và phát triển của Trung Quốc.

Tiếp đó, rạng sáng 9/10 (giờ Việt Nam), Đại diện Thương mại Mỹ Katherine Tai đã có cuộc điện đàm trực tuyến với Phó Thủ tướng Trung Quốc Lưu Hạc, trao đổi về quan hệ thương mại Mỹ – Trung. Phía Mỹ cho biết tại cuộc điện đàm, quan chức hai nước đã đánh giá việc thực thi thỏa thuận thương mại giai đoạn 1 và nhất trí rằng sẽ tiếp tục tham vấn về các vấn đề còn tồn tại. Hai bên thừa nhận tầm quan trọng của quan hệ thương mại song phương và tác động không chỉ đối với Mỹ, Trung Quốc mà cả kinh tế toàn cầu.

Trong khi đó Tân Hoa xã đưa tin ông Lưu Hạc lưu ý yêu cầu Mỹ hủy bỏ thuế quan và các biện pháp trừng phạt, đồng thời nêu rõ lập trường của mình về mô hình phát triển kinh tế và các chính sách công nghiệp của Trung Quốc. Hai bên bày tỏ quan ngại của từng nước với quan hệ thương mại và nhất trí giải quyết qua tham vấn.

Dù được đánh giá là tích cực, nhưng các vòng tiếp xúc, trao đổi cấp cao này chưa tạo ra bất kỳ bước cải thiện đột phá nào. Kết quả nổi bật nhất tại trong cuộc gặp tại Zurich là việc Mỹ, Trung Quốc đạt đồng thuận về nguyên tắc thúc đẩy cuộc gặp thượng đỉnh theo hình thức trực tuyến giữa ông Joe Biden và Tập Cận Bình trước cuối năm nay. Quan hệ Mỹ-Trung gần như không có bước tiến đáng kể nào trong gần một năm qua và mọi chuyện sẽ phải chờ tới kỳ thượng đỉnh trực tuyến tới đây.

Tân Thủ tướng Nhật Bản với điểm nhấn trong chính sách đối nội, đối ngoại

Tân Thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida phát biểu tại cuộc họp báo ở Tokyo ngày 4/10/2021. Ảnh: THX/TTXVN

Sau khi được bầu làm thủ tướng Nhật Bản, ông Kishida Fumio đã phác thảo định hướng chiến lược đối nội và đối ngoại cho Nhật Bản trong thời gian tới, nổi bật là qua bài phát biểu chính sách đầu tiên tại Hạ viện ngày 8/10.

Xử lý đại dịch COVID-19 và khôi phục các hoạt động kinh tế, xã hội là những nhiệm vụ cấp bách và ưu tiên hàng đầu trong chính sách đối nội của Nhật Bản. Thủ tướng Kishida khẳng định chính phủ sẽ tăng cường tiềm lực đối phó dịch bệnh này, cam kết sẵn sàng tiêm mũi vaccine phòng COVID-19 thứ 3 cho người dân và có đủ thuốc để chữa trị cho các bệnh nhân mắc bệnh.

Ông đồng thời khẳng định chính phủ sẽ đi trước một bước trong khâu hoạch định, sẵn sàng cho kịch bản tồi tệ nhất. Ông cũng Kishida cũng cam kết sẽ hỗ trợ tiền mặt cho những người gặp khó khăn như không có việc làm thường xuyên hay đang nuôi con nhỏ, cũng như cho những doanh nghiệp bị ảnh hưởng nặng nề bởi đại dịch.

Về kinh tế, ông Kishida theo đuổi chính sách kinh tế Abenomics của cựu Thủ tướng Shinzo Abe, thông qua ngăn chặn thiểu phát bằng cách nới lỏng tiền tệ quyết liệt và tăng chi tiêu công. Tuy nhiên, ông điều chỉnh, bổ sung một số điểm cho phù hợp với đặc điểm xã hội hiện tại bằng luận điểm mới về “chủ nghĩa tư bản mới”. Mục đích là để để đưa nền kinh tế trở lại quỹ đạo tăng trưởng và tái phân phối các thành quả của quá trình tăng trưởng, xây dựng tầng lớp trung lưu lớn mạnh hơn.

Như một phần trong chiến lược nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế ở Nhật Bản, Thủ tướng Kishida cho biết chính phủ sẽ đầu tư vào các lĩnh vực công nghệ cao, giàu chất xám như trí tuệ nhân tạo, đồng thời xây dựng các văn bản pháp luật để ngăn chặn sự rò rỉ công nghệ sang các đối thủ cạnh tranh nước ngoài.

Trên lĩnh vực đối ngoại-an ninh, Thủ tướng Kishida tiếp tục coi trọng hợp tác với Mỹ, coi liên minh Mỹ-Nhật là “hòn đá tảng” giúp Nhật Bản đối phó với các thách thức về quốc phòng, an ninh tại khu vực. Tổng thống Biden là nhà lãnh đạo đầu tiên ông Kishida điện đàm ngay sau khi lên nhậm chức. Trong trao đổi, hai bên nhất trí tăng cường quan hệ đồng minh giữa hai nước và hợp tác để hiện thực hóa khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương tự do và mở. Thủ tướng Kishida cho biết ông Biden tái khẳng định rằng quần đảo Senkaku/Điếu Ngư nằm trong phạm vi áp dụng của Điều 5 trong Hiệp ước An ninh Nhật-Mỹ.

Để đối phó với các mối đe dọa, trong đó có việc Triều Tiên gần đây đã nối lại các vụ thử tên lửa đạn đạo, Thủ tướng Kishida cho biết chính phủ sẽ sửa đổi Chiến lược An ninh quốc gia, vốn được soạn thảo vào năm 2013, cũng như các Đường lối chỉ đạo chương trình quốc phòng và Chương trình Quốc phòng trung hạn. Mặc dù vậy, Thủ tướng Kishida cũng nhắc lại rằng ông sẵn sàng gặp nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un “vô điều kiện” để giải quyết vấn đề Triều Tiên bắt cóc công dân Nhật Bản vào những năm 1970 và 1980.

Ông cũng để ngỏ khả năng đẩy nhanh tiến trình sửa đổi Hiến pháp của Nhật Bản thông qua tranh luận tại Quốc hội lấy ý kiến công chúng, với điểm mấu chốt là điều chỉnh Điều 9 theo hướng bổ sung thêm chức năng, quyền hạn cho Lực lượng Phòng vệ Nhật Bản (SDF).