Thế giới 13 ngày bên bờ vực hủy diệt

Cách đây 50 năm, ngày 16/10/ 1962 , Tổng thống Mỹ John F. Kennedy được thông báo Liên Xô đã bí mật triển khai tên lửa hạt nhân ở Cuba. Trong 13 ngày sau đó, toàn thế giới có nguy cơ bị hủy diệt bởi một cuộc chiến hạt nhân .

Trong khi người Mỹ không hề biết tí gì, nhà lãnh đạo Liên Xô Nikita Khrushchev (tổng bí thư) đã bí mật đưa 98 đầu đạn hạt nhân chiến thuật tới Cuba, đủ khả năng đập tan một lực lượng xâm lược của Mỹ và cả căn cứ của Mỹ ở vịnh Guantanamo. Từ đó đến nay đã 50 năm, chưa khi nào cả trước và sau những ngày tháng 10/1962, thế giới đứng trước giây phút nguy ngập đến thế.

Trước khi ông Khrushchev đồng ý rút tên lửa khỏi Cuba, Mỹ phải cam kết loại bỏ các tên lửa hạt nhân ở Thổ Nhĩ Kỳ. Trong 13 ngày bên miệng vực chiến tranh, các nhà lãnh đạo hai bên đã ra những đòn mà không ai ngờ được, trong đó có vụ bắn rơi máy bay do thám U-2 nổi tiếng trên bầu trời Cuba. Một học giả đã tìm hiểu kỹ lưỡng về cuộc khủng hoảng và viết lại nó trên tạp chí Foreign Policy số tháng này.

Ảnh trên, Kennedy trong Nhà Trắng trong những ngày căng thẳng của khủng hoảng hạt nhân . Ảnh: JFK Library.

Ngày 1/10/1962, tình báo Mỹ báo động cho Bộ trưởng Quốc phòng Robert McNamara về khả năng một số tên lửa đạn đạo tầm trung xuất hiện tại một căn cứ quân sự ở Cuba. CIA cũng phát hiện ra một bãi phóng tên lửa tầm trung ở Cuba (ảnh trên). McNamara liền ra chỉ thị cho lãnh đạo các quân chủng không quân và hải quân Mỹ chuẩn bị phong tỏa và oanh kích Cuba.

Trong lúc đó, tàu chở hàng của Liên Xô mang tên Omsk rời cảng ở Biển Đen để đến Cuba, mang theo bảy tên lửa R-12 . Ảnh: National Security Archive

Ngày 2/10, Mỹ cho thử hạt nhân tại một hòn đảo trên Thái bình dương. Một máy bay B-52 thi hành nhiệm vụ thả quả bom có sức công phá khổng lồ, nhưng vụ thử này thất bại (sau đó nó thành công vào ngày 30/10). Cùng lúc, quân đội Mỹ ra tuyên bố nói rằng các hành động ở Cuba sẽ là đúng đắn nếu có chứng cớ xác thực về việc “quân đội Liên Xô chống lại các quyền của phương Tây ở Berlin” hoặc “có vũ khí tiến công trên đất Cuba”.

Tại Washington, Bộ trưởng Quốc phòng McNamara yêu cầu bất kỳ kế hoạch chiến lược nào đối với Cuba cũng cần kèm mục tiêu gạt ông Fidel Castro khỏi vị trí nắm quyền. Trong khi đó, tàu chở hàng Krasnograd của Liên Xô cập cảng Cuba, mang theo 6 quả tên lửa R-12.

Ảnh trên cho thấy hình ảnh của quả bom mà Mỹ thử thành công cuối tháng 10. Ảnh: United States Department of Defense

Ngày 4/10, tàu chở hàng của Liên Xô mang tên Indigirka cập cảng Cuba, mang theo lô đầu đạn hạt nhân đầu tiên đến quốc đảo. Con tàu chở 6 quả bom, 36 đầu đạn cho tên lửa tầm xa R-12 và 36 đầu đạn dành cho tên lửa tầm ngắn FKR. Tổng cộng, lượng vũ khí này mạnh gấp 20 lần toàn bộ lượng thuốc nổ mà quân đồng minh thả xuống Đức trong thế chiến II.

Trong cuộc họp với ban Cuba của CIA, em trai tổng thống và là Bộ trưởng Tư pháp Mỹ Robert “Bobby” Kennedy (ảnh) kêu gọi thực hiện nhiều cuộc chiến tranh phá hoại trong lòng Cuba. CIA quyết định xem xét các kết hoạch rải mìn tại các cảng Cuba, bắt cóc và thẩm vấn các quân nhân quốc đảo. Cùng lúc đó, theo chỉ thị của Kennedy, không quân Mỹ xây dựng các bệ phóng tên lửa SA-2 giả định của Liên Xô, để các phi công diễn tập đánh bom. Ảnh: Fuji

Ngày 5/10, Robert Kennedy gặp Georgi Bolshakov (thứ hai từ phải), bạn thân của ông và là đặc phái viê không chính thức của Liên Xô. Bolshakov đảm bảo với Kennedy rằng các vũ khí ở Cuba hoàn toàn mang tính phòng vệ. Tổng tham mưu trưởng quân đội Mỹ thông báo rằng tổng thống Kennedy muốn ngừng các hoạt động chống Cuba cho đến khi bầu cử tổng thống tháng 11 diễn ra xong xuôi, nhưng cũng nhận thức được rằng ông không thể kiểm soát các diễn biến.

Ngày 6/10, Mỹ tiếp tục thử một quả bom hạt nhân ở Thái bình dương. Tuy nhiên sức công phá của quả bom thấp hơn nhiều so với dự kiến. Ảnh: JFK Library.

Ngày 9/10, Nhóm Đặc nhiệm Mỹ, chịu trách nhiệm về toàn bộ các hoạt động chống phá ngầm ra lệnh sử dụng các loại máy bay do thám U-2, không người lái và F-101 “phủ kín” Cuba ở các tầm thấp, trung và cao. Tổng thống Kennedy ra lệnh giữ kín toàn bộ thông tin tình báo về các tên lửa của Liên Xô ở Cuba.

Ngày 10/10, tàu vận tải Kurchatov của Liên Xô rời cảng Kaliningrad đi Cuba, mang theo các thiết bị dành cho đầu đạn hạt nhân của tên lửa R-14. Một ngày sau đó một tàu khác cũng rời bến mang theo chuyến hàng tương tự. Ảnh: National Security Archive.

Ngày 12/10, tàu Kimovsk rời cảng nói trên với 5 quả tên lửa R-14 đi Cuba. Trong khi đó tàu Poltava (ảnh trên) tạm biệt bến cảnh ở Biển Đen chở 7 quả tên lửa cùng loại. Một điệp viên Mỹ hoạt động ở Cuba cho biết Liên Xô đã lắp đặt thiết bị ở một căn cứ trên đảo.

Cho đến tận ngày 13/10, đại sứ Liên Xô tại Mỹ Anatoly Dobryin vẫn khẳng định Liên Xô không hề triển khai tên lửa ở Cuba. Ngày 14/10, một chiếc U-2 của Mỹ do phi công thiếu tá Richard S. Heyser điểu khiển, chụp được bức ảnh đầu tiên cho thấy sự hiện diện của tên lửa hạt nhân chiến lược của Liên Xô ở Cuba – một dấu mốc quan trọng trong toàn bộ cuộc khủng hoảng.

Ngày 15/10, tàu vận tải của Liên Xô tiếp tục chở các linh kiện tên lửa R-14 đến Cuba. Trong khi đó hải quân và thủy quân lục chiến Mỹ bắt đầu cuộc tập trận giả định đổ bộ lên một đảo và lật đổ chính quyền đứng đầu bởi một người tên là ORTSAC, cách đánh vần ngược lại với tên của nhà lãnh đạo Cuba Fidel Castro. Các ảnh do máy bay trinh thám của Mỹ chụp cho thấy có khoảng 23-24 bãi phóng tên lửa (ảnh trên), và các bộ phận của tên lửa đạn đạo tầm trung trên đất Cuba. Ảnh: National Security Archive.

Ngày 16/10 là ngày đầu tiên trong chuỗi 13 ngày nguy hiểm của thế giới.

8 giờ sáng, tổng thống Mỹ Kennedy được cố vấn an ninh quốc gia thông báo đã có những bằng chứng rõ ràng về sự hiện diện của tên lửa hạt nhân Liên Xô ở Cuba. Kennedy thốt lên rằng Khrushev “không thể làm thế với tôi”.

Tại Moscow, lãnh đạo Liên Xô Khrushev thông báo với đại sứ Mỹ rằng mọi vũ khí ở Cuba chỉ nhằm phòng vệ.

Tại Washington, hàng chục chuyên gia phân tích ảnh được mời đến xem xét các ảnh trinh thám do U-2 chụp. Một số ý kiến cho rằng mới chỉ có tên lửa mà chưa có đầu đạn, nên không đáng lo ngại. Nhưng ý kiến khác đánh giá rằng mối đe dọa từ tên lửa ở Cuba đối với Mỹ là rất nghiêm trọng và cần được tiêu diệt ngay bằng các cuộc oanh kích của máy bay Mỹ. Cùng ngày, một con tàu của Liên Xô mang theo các thiết bị cần thiết cho tên lửa R-14. Kennedy được thông báo rằng tên lửa của Liên Xô chỉ cần hai tuần nữa là sẽ hoạt động ngon lành. Ảnh: National Security Archive.

Ngày 17/10, giới chức cấp cao của Mỹ tranh luận gay gắt về việc có tiến hành oanh kích các bãi phóng tên lửa của Cuba hay không. Một phe yêu cầu Kennedy nhượng bộ Liên Xô và cam kết rút tên lửa của Mỹ ở Thổ Nhĩ Kỳ, bởi việc Liên Xô đưa tên lửa đến Cuba là để cân bằng tình hình và trao đổi nhượng bộ. Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ McNamara cho rằng oanh kích vào Cuba là không thực tế. Một số ý kiến đưa ra là nên phong tỏa Cuba, trong khi phe ngược lại cho rằng việc này có thể dẫn đến các hành động phản vệ của Liên Xô, như phong tỏa Berlin.

Cùng ngày, chủ tịch Cuba Castro trả lời phỏng vấn một đài Pháp, nói rằng “chúng tôi là nạn nhân từ sức ép của chính quyền Mỹ”. Ảnh: National Security Archive.

Ngày 19/10, Kennedy gặp các tướng lĩnh cấp cao nhất và cân nhắc mọi khả năng. Máy bay do thám tiếp tục phát hiện các tên lửa tầm trung ở Cuba. Các tướng lĩnh Mỹ tỏ ý nhất trí tiến hành xâm lược Cuba, tuy nhiên lục quân nói cần thời gian chuẩn bị. Kennedy ngần ngại vì e Liên Xô sẽ trả đũa ở Berlin. Họ cũng đề cập đến đòn trả đũa hạt nhân nhưng coi đó là giải pháp kinh khủng. CIA phát hiện một tàu chở hàng của Liên Xô gần Cuba, nghi là trên đó có vũ khí hạt nhân.

Bộ trưởng Ngoại giao Liên Xô đánh điện về Moscow đánh giá rằng người Mỹ sốc và kinh ngạc trước sự dũng cảm của Liên Xô và chưa chuẩn bị can thiệp vào Cuba. Ảnh: National Security Archive.

Ngày 20/10, Liên Xô tuyên bố các tên lửa ở Cuba đã sẵn sàng chiến đấu sau ba tháng chuẩn bị. Chỉ huy trung đoàn phụ trách các tên lửa này phát biểu trước quân đội Xô viết rằng họ sẽ không bỏ rơi Cuba “trong tay những tên đế quốc”.

Giới chức Mỹ họp và quyết định kế hoạch phong tỏa Cuba. Bộ trưởng McNamara đề nghị có thêm vài phi đội oanh kích. Tuy nhiên tư lệnh hải quân phản đối việc phong tỏa là “mất bò mới lo làm chuồng”. CIA thông báo các tên lửa của Liên Xô đã có thể hoạt động, và cảnh báo rằng đầu đạn hạt nhân có thể được chở đến bằng tàu ngầm. Trong khi đó các tàu hàng của Liên Xô tiếp tục ra khơi mang theo các tên lửa đạn đạo.

Tổng thống Kennedy cắt bỏ các chuyến vận động tranh cử để tập trung giải quyết khủng hoảng và thông báo “bị cảm lạnh”. Ông gặp các quan chức liên quan đến vụ này và nói “chúng ta đang ở rất rất gần một cuộc chiến tranh, và không có đủ hầm trú ẩn trong Nhà Trắng này cho tất cả chúng ta đâu”. Ông dự kiến phát biểu trước quốc dân về kế hoạch phong tỏa Cuba vào tối ngày 22.

Trong khi đó đã có khoảng 40.000 quân nhân Liên Xô tại Cuba, họ thường được mô tả như là các kỹ sư (ảnh trên). Tờ New York Times bắt đầu điều tra về các hoạt động dồn dập ở Washington. Nhà Trắng yêu cầu họ dừng bài viết vì an ninh quốc gia. Times nhất trí. Ảnh NAVI

Ngày 21/10, lệnh phong tỏa Cuba được chấp thuận. Sáng hôm đó, lần đầu tiên Nhà Trắng công khai thông báo về khủng hoảng. CIA nhận thấy các hầm chứa đầu đạn hạt nhân xuất hiện ở Cuba.

Kenney phản đối ý tưởng tấn công chớp nhoáng kiểu Trân châu cảng vào Cuba, và đồng ý kế hoạch phong tỏa, nhưng vẫn yêu cầu không quân sẵn sàng cho tình huống phải oanh kích. Nhà Trắng bắt đầu trả lời báo chí về khủng hoảng, nhưng các báo đều găm tin lại vì an ninh quốc gia, theo yêu cầu của chính phủ.

Chiều hôm đó, tàu chở hàng Liên Xô lại bắt đầu một hành trình mang theo tên lửa R-14 đến Cuba. Ảnh bìa báo NY Daily News, của Mitchelle Archive.

Ngày 22/10, quân đội Mỹ sơ tán thường dân khỏi vịnh Guantanamo.

Tại Moscow, thông tin về các hoạt động bất thường ở Washington đến tay Khrushev. Ông này nói với con trai rằng có lẽ người Mỹ đã “phát hiện ra tên lửa của chúng ta”, và thêm rằng “họ không có đề phòng”. Bộ trưởng Quốc phòng Liên Xô chuẩn bị ra lệnh cho quân đội ở Cuba giáng trả các cuộc tấn công của Mỹ bằng “bất cứ phương tiện nào”. Như Khrushev lo ngại lệnh này sẽ dẫn đến chiến tranh hạt nhân.

Các chính phủ nước ngoài được thông báo về cuộc khủng hoảng. 161 phi cơ ném bom chiến lược được điều đến 16 căn cứ quân sự của Mỹ. Mỗi chiếc đều đem theo vũ khí hạt nhân, lần đầu tiên trong lịch sử.

Trước khi Kennedy phát biểu trước quốc dân Mỹ (ảnh trên), bản copy bài nói được chuyển đến cho đại sứ Liên Xô và điện Kremlin. Trong đó có đoạn “mối đe dọa đến cả địa cầu này cần được xóa bỏ”. Khrushev liền ra lệnh tăng mức báo động quân đội Liên Xô và ra tuyên bố gọi việc phong tỏa của Mỹ là hành động của kẻ cướp, tố cáo Mỹ đẩy thế giới đến chiến tranh.

Kennedy nói với dân chúng Mỹ về kế hoạch phong tỏa, về các tên lửa ở Cuba và tuyên bố rằng bất kỳ quả tên lửa nào được bắn ra từ Cuba cũng đồng nghĩa với một cuộc tấn công của Liên Xô nhằm vào Mỹ, và “sẽ bị đáp trả”. Ảnh: Youtube

Ngày 23/10, Kennedy yêu cầu Khrushev thận trọng. Mỹ điều các máy bay do thám tầm thấp sang Cuba chụp ảnh các bãi phóng tên lửa (ảnh trên) và phát hiện một bongke hạt nhân đang thi công dở.

Các nhà lãnh đạo Liên Xô bàn bạc cả đêm trong điện Kremlin, và quyết định lui 4 tàu ngầm của nước này ở Đại Tây dương ra xa Cuba độ hai hoặc ba ngày đường. Bốn tàu vận tải chở các bộ phận của tên lửa và đầu đạn đang trên đường đến Cuba cũng được lệnh quay đầu.

Kennedy gửi thư cho Khrusshev, nói rằng “cả tôi và ông đều cần phải thận trọng” và “không cho phép tình hình xấu đi thêm”. Tổng thống Mỹ cũng ra lệnh cho hải quân bắt giữ các tàu của Liên Xô chở vũ khí kể từ 10 h sáng hôm sau, theo dõi đặc biệt các tàu ngầm của Liên Xô và ưu tiên bảo vệ an ninh cho các tàu hải quân Mỹ.

Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ McNamara gặp Tư lệnh hải quân để đảm bảo rằng quân đội không được phép bắn một viên đạn nào nếu không có lệnh của ông.

Chủ tịch Cuba Fidel Castro phát biểu trên truyền hình nước này khẳng định quyết tâm bảo vệ chủ quyền tổ quốc. Ảnh: National Security Archive.

Ngày 24/10, bầu không khí tăng nhiệt khi Khrushev gọi Kennedy là “kẻ cướp”. Nhà lãnh đạo Liên Xô tiếp chuyện một thương gia Mỹ và tuyên bố rằng nếu Mỹ tò mò muốn biết vũ khí của Liên Xô ở Cuba là gì thì hãy tấn công đi, và căn cứ hải quân Mỹ ở vịnh Guantanamo sẽ “biến mất ngay trong ngày đầu tiên”. Ông cũng nói Mỹ hãy học cách làm quen với sự hiện diện tên lửa ở Cuba, và “sống chung với chúng”.

Tình báo Mỹ thông báo tin các tàu Liên Xô trong vùng nước Cuba bắt đầu quay đầu. Tuy nhiên tàu ngầm của Liên Xô vẫn hiện diện ở tây Đại Tây dương. Tổng thống Kennedy lo ngại rằng tàu của Mỹ sẽ bị tấn công bởi các tàu ngầm.

Bộ tư lệnh không quân Mỹ, dưới sự chỉ huy của tướng Thomas Power (ảnh trên) đã lên danh sách 220 mục tiêu hàng đầu trên đất Liên Xô, sẽ bị tấn công đầu tiên một khi lệnh đưa ra. Lục quân Mỹ được huy động đề phòng trường hợp đổ bộ vào Cuba – đây là đợt động viên lớn nhất của quân đội Mỹ kể từ sau Thế chiến II với 120.000 binh sĩ. Ước tính lượng thương vong trong 10 ngày đầu tiên nếu có chiến tranh là 18000 người bị thương và 4000 người chết.

Quân đội Liên Xô cũng báo động cao – không binh sĩ nào được nghỉ phép, các đợt xuất ngũ cũng bị hoãn vô thời hạn. Khrushev gửi thư cho Kennedy tố cáo tổng thống Mỹ là “kẻ cướp” và “đẩy nhân loại đến bờ vực chiến tranh hạt nhân”. Ảnh: Ảnh: National Security Archive.

Ngày 25/10, đại sứ Mỹ tại LHQ điều trần trước Hội đồng Bảo an. Kennedy gửi thư cho Khrushev nói rằng việc Mỹ phong tỏa Cuba hoàn toàn là do Liên Xô “lừa dối” và triển khai tên lửa. Khrushev thừa nhận rằng để tránh một cuộc chiến tranh hạt nhân, chỉ có cách hủy các bãi phóng tên lửa, và đồng ý rút tên lửa nếu Mỹ cam kết không tấn công Cuba.

Bộ trưởng Ngoại giao Liên Xô đánh điện về Kremlin cho biết ông tin rằng Mỹ vẫn muốn xâm lược Cuba. Điều này dựa trên một cuộc nói chuyện của một phóng viên Mỹ cho hay ông ta chuẩn bị được điều đi Cuba đưa tin.

Các tàu Mỹ định chặn và khám xét tàu của Liên Xô. Họ cũng chặn một tàu của Li băng và thông báo sẽ lên lục soát. Ảnh trinh sát của hải quân Mỹ phát hiện tàu ngầm Liên Xô ở gần ranh giới phong tỏa. Mỹ phát hiện thêm sự hiện diện của các tên lửa Luba của Liên Xô trên đảo Cuba.

Đại sứ Mỹ tại LHQ trình bày các bức ảnh do thám Cuba lên Hội đồng Bảo an. Đại sứ Liên Xô không bác bỏ và cũng không xác nhận sự hiện diện của tên lửa Liên Xô. Trong lúc đó, chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ tuyên bố họ phản đối việc Mỹ rút các tên lửa khỏi nước này nếu không có vũ khí gì thay thế. Ảnh: National Security Archive.

Ngày 26/10, Mỹ chuẩn bị cho một cuộc tấn công đường không vào Cuba.

Một binh sĩ canh gác sân bay ở Minnesota bắn hạ một vật thể đang leo hàng rào và báo động an ninh – hóa ra vật thể đó là con gấu. Nhưng báo động an ninh đó đã lên đến chỉ huy không quân, và họ điều động toàn bộ lực lượng đánh chặn – tất cả các máy bay ném bom chiến lược có vũ khí hạt nhân được phép cất cánh ngay khi có lệnh. Quân đội Mỹ ở khắp các địa phương tin rằng chiến tranh đã nổ ra và lao đi chuẩn bị máy bay. Sau một phút, lệnh báo động bị rút, các máy bay về trạng thái cũ. Toàn bộ các phi cơ F-106 khi đó đều chở 4 tên lửa trong đó có một tên lửa hạt nhân.

Mỹ điều động các máy bay trinh thám tầm thấp trên bầu trời Cuba. Fidel Castro ra lệnh cho các lực lượng vũ trang bắn hạ bất kỳ phi cơ nào như vậy. Tướng Pliyev, tư lệnh quân đội Liên Xô tại Cuba, ảnh trên chụp cùng Castro, báo cáo với Moscow rằn ông tin là “Mỹ sẽ tấn công đêm hôm đó” và bắt đầu cho triển khai các đầu đạn hạt nhân.

Một lá thư của Khrushev tới tay Kennedy (sau 12 giờ vận chuyển), cho biết Moscow có thể hủy các bãi tên lửa ở Cuba nếu Mỹ cam kết không xâm lược quốc đảo. Robert Kennedy bí mật gặp đại sứ Liên Xô tại Mỹ và thông báo rằng “chúng tôi đang xem xét nghiêm túc vấn đề tên lửa ở Thổ Nhĩ Kỳ”. Ảnh: NAVI

Ngày 27/10, thứ bảy đen, cuộc khủng hoảng lên đến đỉnh điểm.

Fidel Castro thông báo với Khrushev rằng ông tin Mỹ sẽ tấn công trong vòng 24 đến 72 giờ, và được cho là thúc giục Moscow xem xét khả năng tấn công hạt nhân vào Mỹ. Tuy nhiên thông tin này không được chứng thực bởi vào năm 1992, Castro khẳng định đó là do sai sót trong dịch thuật, và ông chỉ yêu cầu được bảo vệ trong trường hợp Mỹ tấn công.

Đài phát thanh Moscow phát thông điệp của Khrushev kêu gọi Mỹ hủy các tên lửa ở Thổ Nhĩ kỳ để đổi lấy việc Liên Xô tháo dỡ tên lửa ở Cuba. Giới chức Mỹ họp để bàn bạc về đề xuất trao đổi này.

Một phi cơ trinh thám U-2 của Mỹ bay tầm thấp để do thám Cuba. Nó bị bắn hạ, ảnh trên. Một phi cơ U-2 khác khi đang bay tuần tra ở Alaska đã vi phạm không phận Nga, bị máy bay chiến đấu Nga chặn. Phi công gọi tiếp viện và hai phi cơ Mỹ đến, đưa được chiếc U-2 về Mỹ an toàn. Tuy nhiên diễn biến này khiến các trợ lý của Kennedy cực kỳ lo ngại, bởi họ e rằng Liên Xô sẽ coi đó là cuộc trinh sát cuối cùng trước khi châm ngòi chiến tranh. Kennedy rất bực tức khi biết tin U-2 đi lạc.

Tiếp tục 6 phi cơ do thám Mỹ được cử đi Cuba. Hệ thống phòng không quốc đảo liên tục bắn lên các máy bay này. Kennedy tức giận nhưng không trả đũa ngay mà quyết định sẽ dùng tên lửa đối đất nếu Cuba tiếp tục bắn máy bay.

Bộ máy an ninh cao nhất của Mỹ họp, dự thảo thư sẽ gửi cho Khrushev với nội dung đàm phán về yêu cầu ban đầu của Liên Xô – không xâm lược Cuba. Kennedy cũng truyền thông điệp miệng qua đại sứ Liên Xô rằng nếu Moscow không chấp nhận bỏ tên lửa ở Cuba, Mỹ sẽ hành động quân sự. Thông điệp này cũng kèm đảm bảo rằng dù đôi bên không công khai hay bí mật bàn thảo, các tên lửa Jupiter sẽ được dỡ khỏi Thổ Nhĩ Kỳ nếu Liên Xô đáp ứng yêu cầu của Mỹ.

Bức thư được chuyển cho Moscow, đồng thời tung ra cho báo chí để tránh sự chậm trễ trong việc liên lạc giữa Moscow với Washington. Kennedy và ngoại trưởng Rusk bí mật chuẩn bị một kế hoạch cho việc thương lượng đổi tên lửa ở Cuba – Thổ. Ảnh: Keystone-France/Gamma-Keystone.

Ngày 28/10, thế giới tránh được cuộc khủng hoảng có nguy cơ hủy diệt. Khrushev thông báo rằng sẽ đáp trả nếu Mỹ tấn công Cuba, nhưng nếu ngược lại, “chúng ta đồng ý hủy bỏ các bãi tên lửa”. Ông ra lệnh cho tướng Pliyev rút các vũ khí. Một tàu hàng của Liên Xô cũng được lệnh đứng ngoài hàng rào phong tỏa. Đài phát thanh Moscow thông báo quyết định mới về việc hủy vũ khí.

9 giờ sáng, khi Kennedy chuẩn bị đi nhà thờ thì nhận được tin trên. Ông viết thư cho Khrushev nói rằng các thông tin mà họ trao đổi sẽ được thực thi nhanh chóng bởi cả hai chính phủ. Kennedy ra lệnh dừng các chuyến bay do thám sang Cuba và dừng mọi hoạt động chống các tàu của Liên Xô.

Khrushev (trái) và Kennedy được ca ngợi là đã bình tĩnh giải quyết được cuộc khủng hoảng trong tình huống ngàn cân treo sợi tóc. Ảnh này chụp năm 1961 khi hai người gặp nhau tại Geneve. Ảnh: WordPress

Theo VNE