Thay thế Nghị định 64 về quyên góp, hỗ trợ là cần thiết và phù hợp

Thủ tướng Chính phủ giao Bộ Tài chính khẩn trương chủ trì xây dựng nghị định thay thế Nghị định số 64/2008 về vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện.

Văn phòng Chính phủ vừa có văn bản truyền đạt ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ giao Bộ Tài chính khẩn trương chủ trì xây dựng nghị định thay thế Nghị định số 64/2008 về vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ nhân dân khắc phục khó khăn do thiên tai, hỏa hoạn, sự cố nghiêm trọng, các bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo.

Mục đích là nhằm giúp việc tổ chức vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ nhân dân khắc phục khó khăn do thiên tai, dịch bệnh, sự cố; các bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo bảo đảm hiệu quả, kịp thời, khuyến khích, tôn vinh và tạo điều kiện thuận lợi để các tổ chức, cá nhân phát huy tinh thần đoàn kết, tương thân, tương ái, nhanh chóng hỗ trợ nhằm ổn định cuộc sống.

Cứu trợ nhân dân vùng lũ Quảng Bình

Chỉ đạo kịp thời và cần thiết

Luật sư Đặng Văn Cường, Văn phòng luật sư Chính pháp, đoàn luật sư Hà nội cho rằng, đây là chỉ đạo kịp thời và rất cần thiết của Thủ tướng Chính phủ để chấm dứt những tranh cãi không cần thiết trong hoạt động từ thiện, loại bỏ rào cản của một số quy định pháp luật đối với các hoạt động từ thiện, khơi dậy tình yêu nước, lòng yêu thương con người, phát huy tinh thần “lá lành đùm lá rách” mỗi khi đồng bào gặp thiên tai, hoạn nạn.

Theo luật sư Cường, việc sửa đổi, bổ sung Nghị định số 64/2008/NĐ-CP có thể theo hướng ban hành một Nghị định để sửa đổi, bổ sung, hoặc có thể ban hành Nghị định mới thay thế cho phù hợp với điều kiện kinh tế, xã hội hiện nay. Bởi, việc sửa đổi bổ sung Nghị định 64/2008/NĐ-CP sẽ kéo theo sửa đổi bổ sung một loạt các văn bản hướng dẫn thi hành.

Theo chia sẻ của luật sư Cường, những văn bản pháp luật này ra đời cách đây hơn 10 năm, mặc dù đã phát huy được những giá trị thiết thực trong quá trình tổ chức thực hiện. Tuy nhiên, đến nay điều kiện kinh tế xã hội đã phát triển, đạo đức xã hội cũng thay đổi theo thời gian. Sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin, đặc biệt là mạng xã hội, sức lan tỏa tình yêu thương từ những cá nhân, những nghệ sĩ, những người có uy tín trong xã hội được cộng hưởng bởi mạng xã hội nên việc huy động, vận động, tiếp nhận tiền, hàng từ thiện có thể mở rộng ra đối với các tổ chức, cá nhân ngoài các tổ chức cá nhân đã được quy định trong nghị định số 64/2008/NĐ-CP

Điều 5 của Nghị định 64 quy định:

“Các tổ chức, đơn vị được tiếp nhận và phân phối tiền, hàng cứu trợ

1. Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam; Hội Chữ thập đỏ Việt Nam; cơ quan thông tin đại chúng của Trung ương, địa phương; Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và Hội Chữ thập đỏ các cấp ở địa phương.

2. Các quỹ xã hội, quỹ từ thiện quy định tại Nghị định số 148/2007/NĐ-CP ngày 25 tháng 9 năm 2007 của Chính phủ về tổ chức, hoạt động của quỹ xã hội, quỹ từ thiện.

3. Các tổ chức, đơn vị ở Trung ương được Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cho phép; các tổ chức, đơn vị ở địa phương được Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp tỉnh, cấp huyện cho phép.

Ngoài các tổ chức, đơn vị nêu trên, không một tổ chức, đơn vị, cá nhân nào được quyền tổ chức tiếp nhận tiền, hàng cứu trợ.

4. Đối với các cơ quan, tổ chức tiếp nhận tiền, hàng cứu trợ của tập thể, cá nhân thuộc đơn vị mình đóng góp để cứu trợ đồng bào, các địa phương bị thiên tai, hỏa hoạn, sự cố nghiêm trọng thì thực hiện theo quy định tại khoản 1 Điều 9 Nghị định này.”

Như vậy, rào cản của Nghị định 64/2008/NĐ-CP thể hiện rất rõ là “Ngoài các tổ chức, đơn vị nêu trên, không một tổ chức, đơn vị, cá nhân nào được quyền tổ chức tiếp nhận tiền, hàng cứu trợ.”, Chỉ có Hội Chữ thập đỏ, Mặt trận Tổ quốc và các quỹ được thành lập hợp pháp mới được phép kêu gọi vận động, tiếp nhận tiền quà từ thiện. Vì vậy, Quy định này là không phù hợp với chuẩn mực đạo đức xã hội, tinh thần tương thân tương ái, không phù hợp với các quy định của bộ Luật Dân sự về tặng cho tài sản, ủy quyền tặng cho tài sản. Quy định này gây ra tranh cãi nhiều trong xã hội thời gian gần đây, khiến nhiều người không dám kêu gọi, huy động, tiếp nhận và trao những phần quà từ thiện từ những nhà hảo tâm đến đồng bào đang gặp khó khăn, hoạn nạn.

Cần mở rộng đối tượng được vận động, tiếp nhận, phân phối tiền, hàng từ thiện

Bởi vậy, việc sửa đổi bổ sung Nghị định 64/2008/NĐ-CP hoặc thay thế Nghị định này bằng một văn bản quy phạm pháp luật khác để mở rộng đối tượng được phép kêu gọi, vận động, tiếp nhận, phân phối tiền, quà từ thiện là cần thiết. Đồng thời cần bổ sung các hình thức vận động, tiếp nhận, bảo quản, vận chuyển, phân phối tiền hàng cứu trợ cho đồng bào sao cho đạt hiệu quả, cần quy định chặt chẽ hơn nữa trách nhiệm của các ban ngành, cơ quan chức năng.

Luật sư Đặng Văn Cường

Trước ý kiến của các luật sư, các chuyên gia pháp luật và cộng đồng xã hội về hoạt động từ thiện của cá nhân tự phát trong thời gian vừa qua, Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ Tài chính khẩn trương chủ trì nghiên cứu, lấy ý kiến rộng rãi, đầy đủ các Bộ, ngành, cơ quan liên quan và đối tượng chịu sự tác động trực tiếp, xây dựng Nghị định nêu trên để thay thế Nghị định số 64/2008/NĐ-CP của Chính phủ về vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ nhân dân khắc phục khó khăn do thiên tai, hỏa hoạn, sự cố nghiêm trọng, các bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo; trình Chính phủ theo quy định của pháp luật.

Như vậy, theo chỉ đạo của Thủ tướng thì sẽ Dự thảo và ban hành một văn bản pháp luật mới ở dạng Nghị định để thay thế cho Nghị định số 64/2008/NĐ-CP.

Theo đó, Nghị định này cũng sẽ điều chỉnh các hoạt động: vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện của các tổ chức, cá nhân trong nước và ngoài nước hỗ trợ nhân dân khắc phục hậu quả thiên tai xảy ra trong và ngoài nước; khắc phục hậu quả do hoả hoạn; sự cố nghiêm trọng; hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo.

Cùng với đó, luật sư Cường cho rằng, văn bản pháp luật tới đây thay thế Nghị định số 64/2008/NĐ-CP sẽ làm rõ từng hoạt động: vận động, tiếp nhận, phân phối, sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện của các tổ chức cá nhân trong hoạt động từ thiện. Bên cạnh đó, làm rõ trách nhiệm vận động, phương pháp vận động, hình thức vận động cũng như các hoạt động tiếp nhận, phân phối, sử dụng các loại hàng hóa, tiền từ thiện như thế nào. Ngày nay, công nghệ phát triển thì việc vận dụng các phương tiện điện tử, huy động khả năng của mọi tổ chức, cá nhân trong việc vận động là cần thiết, trách nhiệm của các cơ quan truyền thông, của các tổ chức xã hội, tổ chức chính trị xã hội, của các cơ quan đoàn thể cần phải cụ thể hơn.

“Cần phải quy định về trách nhiệm của từng cơ quan, đơn vị, đặc biệt là trách nhiệm của người đứng đầu trong việc kêu gọi, vận động, tiếp nhận, phân phối, sử dụng tiền hàng cứu trợ. Cần phải quy định cơ chế phối hợp giữa các ban ngành đoàn thể, các cơ quan chức năng sao cho hoạt động từ thiện đạt hiệu quả, kịp thời giúp đỡ đồng bào gặp khó khăn”- luật sư Cường nêu ý kiến.

Luật cư Cường cũng cho rằng, cần mở rộng đối tượng được vận động, tiếp nhận, phân phối tiền, hàng từ thiện ra các tổ chức, cá nhân khác ngoài các tổ chức cá nhân được quy định tại điều 5 của Nghị định số 64 nêu trên để đảm bảo tính hợp pháp của các hoạt động như những nghệ sĩ, ca sỹ thời gian vừa qua.

Theo đó, quy định mới làm sao để hoạt động từ thiện được diễn ra kịp thời, nhanh chóng, hiệu quả, đảm bảo mọi tấm lòng hảo tâm được đón nhận kịp thời, được vận chuyển, phân phối kịp thời đến bà con vùng lũ, những nơi thiên tai, địch họa để tránh trường hợp đồng bào thiệt mạng, tử vong vì không được cứu trợ kịp thời. Sao cho quy trình hoạt động từ thiện được nhanh chóng, nhịp nhàng giữa các cơ quan, tổ chức.

“Mỗi khi đất nước gặp khó khăn thì tinh thần yêu nước, tương thân tương ái lại được phát huy, những giá trị đạo đức xã hội có cơ hội được lan tỏa cùng với các quy định pháp luật này sẽ tạo ra những cuộc vận động mạnh mẽ trong quần chúng, khơi gợi tình yêu nước và giảm bớt đến mức thấp nhất những thiệt hại do thiên tai gây ra”- luật sư Cường nêu rõ.

Văn bản này cũng cần nêu rõ quy trình, trình tự, thủ tục và trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân có liên quan tránh việc mâu thuẫn, chồng chéo. Khi quy định trách nhiệm cụ thể, rõ ràng của từng cơ quan, đơn vị, tổ chức trong việc vận động, tiếp nhận, quản lý, phân phối tiền, hàng cứu trợ do các tổ chức, cá nhân tự nguyện đóng góp thì sẽ có cơ sở pháp lý để xem xét trách nhiệm cũng như đảm bảo tính hiệu quả trong hoạt động từ thiện. Cần phải rành rẽ về trách nhiệm và phải xử lý nghiêm minh đối với các hành vi vi phạm, đặc biệt là hành vi ăn chặn, ăn bớt tiền quà từ thiện.

Luật sư Cường nhấn mạnh, văn bản pháp luật này phải phù hợp với các quy định pháp luật khác, đặc biệt là phù hợp với quy định của Bộ luật dân sự và các chuẩn mực đạo đức xã hội, phải khơi gợi được lòng yêu nước, tình yêu thương giữa con người và tạo cơ hội cho mọi người dân Việt Nam thực hiện hoạt động thiện nguyện một cách có hiệu quả, đảm bảo huy động, phát huy được nguồn lực trong xã hội, giúp đỡ kịp thời đồng bào đang gặp thiên tai, khó khăn./.