Thanh Hoá: Nét đẹp chùa cổ Long Cảm trên núi Ốc Sơn

Chùa Long Cảm, xã Hà Phong, huyện Hà Trung (Thanh Hoá) là một trong những ngôi chùa cổ nhất xứ Thanh.

Trải qua gần 10 thế kỷ tồn tại, các triều đại phong kiến đời sau đều rất quan tâm đến ngôi chùa độc đáo này. Nhiều tao nhân mặc khách cũng coi đây là chốn đi về bái Phật cầu an, vãn cảnh, tu dưỡng tâm tính, để lại nhiều thơ phú. Ngày nay, trên toàn bộ hệ thống kiến trúc của chùa còn lưu giữ những dấu tích vật chất thời Lý, còn lại từ kiến trúc tượng pháp đều mang phong cách thời Nguyễn (thế kỷ XIX)…

Ngôi chùa cổ Long Cảm nằm bên bờ bắc của dòng sông Mã xưa, nay là nhánh sông Lèn, tọa lạc trên sườn núi Ốc (Ốc Sơn) ở thôn Trang Các (xã Hà Phong, Hà Trung, Thanh Hóa). Tuy nhỏ nhưng chùa Long Cảm tự có cảnh trí rất đẹp với lối kiến trúc cổ kính và được bao bọc bởi cảnh quan của đồng ruộng và làng mạc thôn quê tạo cảm giác bình yên cho người dân địa phương cũng như du khách khi đặt chân đến ngôi chùa.

Chùa Long Cảm được đánh giá là một trong những ngôi chùa đẹp ở phía Bắc tỉnh Thanh. Đến chùa Long Cảm hôm nay, thật không ai nghĩ rằng, trước kia đây chính là nơi tu hành của các nữ tu sĩ qua nhiều thế kỷ, một khu vực hoạt động Phật giáo thời Lý với một hệ thống chùa quy mô hoàn chỉnh.

Theo sử sách ghi lại: Vào năm Thuận Thiên thứ 11 (1020) vua Lý Thái Tổ đi đánh Chiêm Thành đã đóng quân trên núi Ốc Sơn. Đêm đến nhà vua mộng thấy vị thần linh ở núi hiện đến và hứa sẽ trợ lực cho nhà vua trong cuộc tiến quân này. Công cuộc chinh phục Phương Nam thắng lợi, về tới kinh đô, nhớ lại sự tích ở núi Ốc, để trả ơn vị thần linh giúp sức, nhà vua đã cho dựng trên núi Ốc Sơn một ngôi chùa lấy tên là Long Cảm. Long có nghĩa là rồng, cảm là tạ ơn, trả ơn.

Điều đáng nói, 30 năm sau sự kiện vua Lý Thái Tổ cho dựng chùa Long Cảm, vào đời vua Lý Thánh Tông, Lý Thường Kiệt đã cho xây dựng ngôi chùa Linh Xứng nổi tiếng cùng với bài văn bia do Pháp Bảo soạn. Trải qua gần 10 thế kỷ, nhiều triều đại phong kiến đời sau đều rất quan tâm đến ngôi chùa độc đáo này. Nhiều tao nhân mặc khách cũng coi đây là chốn đi về bái Phật cầu an, vãn cảnh, tu dưỡng tâm tính, để lại nhiều thơ phú…

Cặp khánh đá cổ Chùa Long Cảm.

Chiêm bái chùa Long Cảm, du khách không chỉ thưởng ngoạn khung cảnh nên thơ trữ tình mà còn cảm nhận được sự linh thiêng của chốn đạo thiền nhà Phật. Đứng từ xa nhìn lại, giữa một lòng chảo có núi viền quanh là một ngọn đồi xinh xinh nổi lên giữa cánh đồng ngập nước.

Ngọn đồi ấy, theo trí tưởng tượng của người xưa mà đặt tên gọi là núi Ốc Sơn (núi giống như hình con ốc đang nằm), trên đỉnh núi là ngôi chùa Long Cảm được quay mặt về hướng Nam trong một cấu trúc liên hoàn gồm cổng Tam Quan – sân chùa – chùa chính – nhà thờ Mẫu – nhà thờ Tổ, tiếp đến là nhà khách và nơi ở của sư trụ trì.

Toàn bộ khuôn viên chùa trở thành một vọng đài nhô lên nền trời và nhìn ra bốn phía là các vùng đất của Hậu Lộc, Hoằng Hóa, Vĩnh Lộc, Nga Sơn với những ruộng đồng, làng mạc, nhà ngói mái đỏ tươi và gió lộng ào ào.

Sư cô Thích Tâm Hảo – Phó Trụ trì chùa Long Cảm cho biết: Đây là một trong những ngôi chùa cổ nhất xứ Thanh. Chùa chính gồm 3 gian có diện tích 123,90 m2. Vì kèo được kết cấu theo kiểu “chồng rường, giá chiêng” với 4 hàng chân cột, hai cột lớn và hai cột quân.

Kiến trúc ở chùa Long Cảm có 2 vì kèo nằm trên một tuyến ngang. Lớp vì kèo ngoài được làm dưới triều vua Bảo Đại. Đây là dụng ý mở rộng thêm công trình của người đời sau. Ngoài cùng là hiên chùa được ngăn cách bởi lớp cửa bức bàn. Trang trí trên các vì kèo là các mảng chạm khắc hình rồng, ngựa, hươu… tạo tác từ bên ngoài được gắn vào những bức cốn mê. Liền kề với chùa chính, có một cửa hậu đi gián nách bên phải là nhà thờ mẫu 3 gian; liền tiếp với nhà thờ Mẫu là nhà thờ tổ 4 gian được kiến trúc theo kiểu “chồng rường kẻ bảy…”.

Chùa được xây dựng từ thời Lý, nhưng trải qua bao biến cố lịch sử, cùng với sự hủy hoại của mưa nắng, mối mọt, chùa đã bị hư hại nặng nề, không còn giữ được kiến trúc ban đầu của ngôi chùa. Tuy nhiên trên toàn bộ hệ thống kiến trúc của chùa vẫn còn tìm thấy dấu vết vật chất của thời Lý, trong đó có 4 cột đá ở hiên chùa chính, còn lại từ kiến trúc tới tượng pháp đều mang phong cách thời Nguyễn (thế kỷ XIX). Ở chùa chính được bài trí nhiều pho tượng cổ, tại nhà tổ có 8 pho tổ sư cổ và 2 pho mới được bài trí từ trên cao xuống thấp, đây là những vị tổ sư đã từng tu hành tại chùa.

Ấn tượng nhất với phật tử và du khách bốn phương khi vãn cảnh chùa Long Cảm là ngoài các pho tượng kể trên, ở chùa chính, nhà mẫu, nhà tổ cũng là nơi hội tụ những tác phẩm điêu khắc mang ý nghĩa trang trí, làm tăng thêm sự trang nghiêm và lộng lẫy ở điện thờ, đó là các bức cửa võng, đại tự, câu đối… được chạm khắc tinh xảo, tiêu biểu cho nghệ thuật chạm khắc thời Nguyễn ở Thanh Hóa. Ni cô Thích Tâm Hảo giới thiệu: Hiện nay chùa Long Cảm còn lưu giữ đôi khánh đá rất quý, tiếng ngân như chuông đồng, chỉ cần lấy tay vỗ vỗ sẽ phát ra những tiếng kêu trầm bổng ngân dài.

Nếu dùng vồ gỗ gõ mạnh, nó ngân như tiếng chuông đồng, vang xa. Hiện du khách thập phương vẫn thường tìm đến chùa để tự tay gõ nhẹ vào khánh đá cổ mà nghe tiếng kêu, để tâm hồn thanh thản. Có người gõ khánh để cầu may mắn, bình an hay cầu tự.

Như vậy, trải qua bao đổi thay của lịch sử, ngôi chùa Long Cảm vẫn còn tồn tại đến ngày nay. Nó đã để lại ảnh hưởng Phật giáo sâu đậm trong lòng dân.

Để đáp ứng được nhu cầu tâm linh của người dân, trong nhiều năm qua, đặc biệt từ năm 2003 trở lại đây, cùng với sự hảo tâm công đức của khách thập phương, sự nỗ lực của nhà chùa, chùa Long Cảm đã được tôn tạo và nâng cấp: cổng tam quan được xây dựng lại trên nền cũ, quả chuông đồng đúc với trọng lượng trên 500 kg, tạo âm vang ngân nga, sâu lắng và huyền bí trên một vùng đất thiêng, một di tích lịch sử văn hóa quý hiếm nổi tiếng trên núi Ốc Sơn.

Theo vanhoadoisong.vn