Thắng cảnh núi Thình Thình – chùa Viên Giác qua thơ ca

Thắng cảnh núi Thình Thình – chùa Viên Giác, ở thôn Diên Lộc, xã Bình Tân Phú và thôn Tham Hội 3, xã Bình Thanh (Bình Sơn) là danh sơn cổ tự nổi tiếng từ triều Nguyễn, gắn liền với những thần tích, thổ sản, là địa chỉ đỏ trong kháng chiến chống Mỹ.

Không chỉ vậy, nơi đây còn là nguồn cảm tác thơ ca của nhiều thế hệ.

Nổi tiếng từ thuở xa xưa

Thắng cảnh núi Thình Thình – chùa Viên Giác là một tạo tác về cảnh quan thiên nhiên, mang vẻ đẹp hài hòa của vùng sinh thái tự nhiên đan xen với đời sống tâm linh. Đặc biệt, nhắc tới núi Thình Thình – chùa Viên Giác, chúng ta không thể không nhắc đến âm thanh “ình ình”, “thình thình” phát ra từ lòng núi khi có ngoại lực tác động vào, hay những địa danh hình thành từ các giai thoại như Thình Thình, Sâm Hội, Cổ Sơn. Bởi vậy, trong dân gian lưu truyền câu ca dao nổi tiếng: “Núi Thình Thình, chùa cũng Thình Thình/ Ai lên tới đó cho mình hỏi thăm/ Vì đâu nên tiếng, nên tăm/ Để cho mảnh đất nghìn năm thình thình”.

Quang cảnh xung quanh núi Thình Thình nhìn từ trên cao. Ảnh: Di Hà

Trên đỉnh núi Thình Thình có ngôi chùa được xây dựng vào đầu thế kỷ XX, mang tên “Viên Giác Tự”, hay còn gọi chùa Thình Thình. Trong lịch sử hình thành, chùa Viên Giác gắn liền với tên tuổi và cuộc đời của vị tổ khai sơn Tăng cang Diệu Quang hòa thượng, vị tổ thứ 6 của Tổ đình Thiên Ấn, thuộc dòng thiền Lâm Tế. Tăng cang là chức phẩm cao nhất trong hàng phật giáo Việt Nam thời Nguyễn (1802 – 1945) được triều đình sắc chuẩn, ban phong. Việc bổ nhiệm các chức Tăng cang, trụ trì Sắc tứ do Bộ lễ và Tôn Nhân Phủ đảm nhiệm. Nhà vua là người sẽ chọn Tăng Cang và cấp độ Điệp giao chùa cai quản. Nhờ đức độ của ngài và những câu chuyện kỳ bí của núi Thình Thình, từ xa xưa, chùa Viên Giác là cổ tự được nhân dân trong vùng tín ngưỡng, chiêm bái qua câu ca dao: “…Nơi đây thổ sản dồi dào/ Dưa gang, bí đỏ, bí đao, đậu nành/ Chuối ngự là thứ để dành/ Chờ ngày lễ Phật Thình Thình dâng hương”.

Núi Thình Thình không chỉ được biết đến qua tên núi tên chùa mà còn nổi lên với nhiều thổ sản có giá trị. Sâm là loại thổ sản nổi tiếng của vùng đất này. Thời phong kiến, sâm được khai thác, đóng thuế và được định danh Nghĩa Sâm (sâm Quảng Nghĩa) và là món quà quý, thể hiện sự hiếu khách của chủ nhà. Thi sĩ Đạm Am Nguyễn Cư Trinh, Quan tuần vũ Quảng Ngãi lúc bấy giờ cũng nhắc đến Sâm và đội khai thác “Nghĩa Sâm” trong bài vịnh An Hải Sa Bàn (Mâm cát Sa Bàn): “Bàn Cổ xưa kia kế đã thâm/ Khéo bày lọc cát đúc thành mâm/ Khạt ra cá nhảy đầy Đông hải/ Dọn những mùi ngon rặt Nghĩa Sâm/ Chợ cách hóa nên non nước thế/ Đũa giơ rồi rủ gió trăng ngâm/ Mời ông Điếu Tẩu Sa Kỳ tới/ Rót chén yên hà để dưỡng tâm”.

Phong cảnh hữu tình

Trong kháng chiến chống Mỹ, núi Thình Thình – chùa Viên Giác là căn cứ địa vững chắc, nơi đứng chân an toàn của các cơ quan đảng, chính quyền của huyện, xã, nhiều sự kiện quan trọng được tổ chức tại nơi này. Tại đây đã diễn ra Hội nghị Huyện ủy Bình Sơn mở rộng vào tháng 6/1965. Hình ảnh núi Thình Thình trở thành biểu tượng của lòng dân với câu dân ca: “Trèo lên đỉnh núi Thình Thình/ Hát câu nghĩa khí, vẹn tình Bình Tân…”.

Chùa Viên Giác. Ảnh: Di Hà

Thắng cảnh núi Thình Thình – chùa Viên Giác, cũng như làng quê xung quanh chân núi là một vùng lõm yên tĩnh giữa bốn bề sôi động, phía bắc là KKT Dung Quất, phía nam có trục đường 24B tuyến TP.Quảng Ngãi – cảng Sa Kỳ, phía đông là xã ven biển Bình Châu, phía tây không xa là Quốc lộ 1. Nơi đây là điểm đến văn hóa, du lịch, du khách thư thái vãng cảnh chùa, ngắm núi, thưởng thức vị chè xanh, chanh rừng, mít rừng, sương sâm được hái từ núi Thình Thình. Đồng thời, trải nghiệm các hoạt động giải trí như câu cá, chèo thuyền trên sông nước quanh núi Thình Thình để khám phá các địa danh Hóc Khỉ, Hóc Lớn, Rừng Cấm, rừng Gò Hổ. Nhà thơ Hồ Nghĩa Phương đã viết những dòng thơ đậm chất trữ tình: “… Thình Thình ơi, cảnh đẹp như thơ/ Phía đằng đông dạt dào biển biếc/ Dãy Trường Sơn đằng tây cách biệt/ Phố thị xa mờ ồn ã người đi…” (Cuối hạ trên núi Thình Thình).

Địa danh núi Thình Thình – chùa Viên Giác đã ghi dấu, đánh thức tâm hồn người Quảng Ngãi qua những câu ca dao, bài vịnh và trang thơ giàu tình yêu quê hương, đất nước, yêu vẻ đẹp thiên nhiên, với niềm tự hào về một vùng đất bình yên mang tên núi, tên chùa.