Thăm nhà tù Côn Đảo: Dấu ấn lịch sử không bao giờ quên
Côn Đảo là nơi lưu giữ dấu tích 113 năm (1862-1975) nếm trải “địa ngục trần gian” của những chiến sĩ cách mạng kiên trung.
Côn Đảo là quần đảo thuộc tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu. Năm 1861, thực dân Pháp chiếm Côn Đảo và lập ra hệ thống nhà tù vào năm 1862, kể từ đó tính tới ngày đất nước thống nhất năm 1975, Côn Đảo trở thành “địa ngục trần gian” trong suốt 113 năm.
Dưới con mắt của thực dân, Côn Đảo là một nơi lý tưởng, đáp ứng tốt những yêu cầu đối với một nhà tù bởi Côn Đảo bốn bề là biển, cách xa đất liền, không có phương tiện nên người tù khó bề trốn thoát.
Côn Đảo trở thành “địa ngục trần gian” trong suốt 113 năm. Ảnh: Hải Minh
Hệ thống nhà tù ở Côn Đảo gồm: Trại Phú Hải, Trại Phú Sơn, Trại Phú Thọ, Trại Phú Tường, khu biệt lập Chuồng Cọp, khu Chuồng Bò, Trại Phú An, Trại Phú Phong và Trại Phú Hưng với 127 phòng giam, 44 xà lim và 504 phòng giam biệt lập.
Nơi đây thời Pháp thuộc đã giam giữ những người tham gia các phong trào cách mạng và những người yêu nước chống lại chính phủ thuộc địa, và sau đó lại được Mỹ sử dụng để giam cầm tù nhân.
Trại giam Phú Hải là trại giam lớn nhất và lâu đời nhất tại hệ thống nhà tù Côn Đảo. Ảnh: Hải Minh
Được xây dựng vào năm 1862, Trại giam Phú Hải là trại giam lớn nhất và lâu đời nhất tại hệ thống nhà tù Côn Đảo. Trại giam Phú Hải bao gồm 33 phòng giam chia thành 2 dãy nằm đối diện nhau, 5 phòng giam mỗi bên, nối qua hai dãy là 20 hầm đá hay còn được gọi là xà lim, 2 hầm xay lúa cho tù nhân lao động, 1 phòng tử hình và 1 khu đập đá.
Nơi đây, bọn cai ngục dùng các đòn tâm lý để thuyết phục các chiến sĩ cách mạng phục tùng, khi không được bọn chúng quay sang giam cầm, tra tấn. Những nhân vật được tạo dựng lại bằng sáp tại nhà tù Phú Hải nhằm tái hiện cách đối xử dã man đối với tù nhân người Việt.
Video đang HOT
Hình sáp tại Trại giam Phú Hải. Ảnh: Hải Minh
Là du khách đến từ Hà Nội, chị Phạm Thuý Ngọc (23 tuổi) cho biết: “Tôi đã được tham quan hình sáp tại Trại giam Phú Hải. Những hình sáp tái hiện lại sự dã man của thực dân, đế quốc, tay sai đối với những người bị giam cầm.
Chiến tranh đã lùi xa, hàng vạn người đã ngã xuống, và chúng tôi được đến thăm nhà tù Côn Đảo, chứng kiến những chứng tích lịch sử để hiểu rõ về ý chí quật cường, trung kiên của bậc cha ông trong cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc”.
Du khách tham quan Trại giam Phú Hải. Ảnh: Hải Minh
Ngày nay, Côn Đảo đã trở thành một khu di tích lịch sử Cách mạng lớn, nơi giáo dục truyền thống cách mạng cho các thế hệ hôm nay và mai sau. Họ luôn tìm về đây để lắng nghe những câu chuyện lịch sử hào hùng của mảnh đất này.
Ở lại với Côn Đảo
Khi tôi còn nhỏ, biết đến địa danh Côn Đảo - Địa ngục trần gian, ấy là nơi giam giữ, thủ tiêu những người yêu nước và những nhà cách mạng.
Côn Đảo, một quần đảo đẹp giữa biển khơi tổ quốc nhưng hàng trăm năm bị thực dân đế quốc biến thành trại tù khủng khiếp nhất trần gian.
Bác Viên (phải) - cựu tù Côn Đảo đang xem lại các bức ảnh cùng đồng đội là cựu tù năm xưa. Ảnh: Trần Nguyên Anh
Tôi cứ ấn tượng mãi tác phẩm "Vượt Côn Đảo" của nhà văn Phùng Quán, kể về những người tù trở về từ "địa ngục".
Rồi sau này ngày vào đại học, tìm tòi về văn học, tôi cũng rất thích bài thơ "Đập đá ở Côn Lôn" của Phan Chu Trinh. Bài thơ có những câu thơ đầy hào khí: "Làm trai đứng giữa đất Côn Lôn/ Lừng lẫy làm cho lở núi non". Ấy là một cách diễn tả ví von, thực ra chỉ là tả công việc cực khổ của người tù đào đá mà xây nên nhà giam cầm chính họ. Sự lạc quan cũng là sản phẩm của ý chí phi thường đã khiến con người ta chiến thắng những đọa đày để đi đến một ngày mai tự do, độc lập.
Tôi đã nhiều lần muốn ra thăm Côn Đảo, nhưng cứ lỡ hẹn. Lần này, tham gia truyền thông cho giải Tiền Phong marathon 2022 tôi mới lần đầu tiên có mặt ở nơi đã sản sinh ra nhiều tác phẩm văn học mà mình đã từng yêu thích.
Côn Đảo vẫn còn lưu giữ rất nhiều giá trị văn hóa, cả vật chất lẫn tinh thần.
Dân số của đảo hiện chỉ khoảng 11.000 người. Đôi khi, người ta thấy trên đường du khách đông hơn dân sống trên quần đảo.
Chị Thụy Nga là đoàn viên xung phong ra Côn Đảo những năm 1990, hiện là Phó chủ tịch UBND huyện Côn Đảo. Ảnh: Trần Nguyên Anh
Chị Nguyễn Thụy Nga, Phó Chủ tịch huyện Côn Đảo đón tiếp các nhà báo ra làm việc cho giải Tiền Phong marathon 2022. Câu chuyện rôm rả.
Chị Nga kể: "Bây giờ các anh thấy đảo là một thiên đường du lịch, cảnh quan được đánh giá là một trong những điểm đến đẹp nhất thế giới. Nhưng những ngày chúng tôi đặt chân ra đảo, hầu như ngoài nhà tù, đảo chẳng có gì cả".
Chị Nga là người TPHCM. Những năm 1990, theo lời kêu gọi của Thành Đoàn TPHCM, chị viết đơn xung phong ra Côn Đảo. Chị nói: "Chúng tôi là người thành phố, vốn quen với cuộc sống tiện nghi, tới khi ra đảo thì thiếu thốn mọi thứ. Điện chạy bằng máy phát, chỉ sáng mỗi ban ngày thôi. Giá điện ban ngày và giá điện ban đêm khác nhau. Ban đêm, giá điện rất cao, ít người dám dùng".
Những năm 1990 việc ra đảo bằng máy bay rất khó khăn, ngay cả các chuyến tàu, dù là tàu chở khách hay chở hàng cũng phải nương theo mùa, theo gió bão. Có khi mấy tháng liền không tàu nào cập được đảo.
Chị Nga nói với tôi: "Tính đến giờ phút này, thế hệ thanh niên xung phong ra Côn Đảo còn lại 4 người, trong đó có tôi. Chúng tôi yêu mảnh đất này và đã trở thành cư dân của đảo từ lâu rồi". Con của chị Nga đậu đại học và vào TPHCM để học tập. Mỗi khi trời yên biển lặng, chị lại mong chờ đứa con trở về đảo Yến, đảo Trai.
Tình nguyện ra Côn Đảo còn có những cựu tù đã từng trải qua ngày tháng địa ngục thời chiến tranh. Họ gắn bó với quần đảo như một định mệnh.
Bác Viên vốn là tù nhân Côn Đảo, trải qua những trận đòn thừa sống thiếu chết dưới tay Mỹ, Ngụy.
Các di tích nhà tù Côn Đảo rất cuốn hút du khách trong và ngoài nước. Ảnh: Trần Nguyên Anh
Ngày 30/4, đảo được giải phóng. Bác nhớ lại: "Tôi đang ở trong xà lim, nghe anh em bên ngoài la to: Hoan hô! Hoan hô! Hoan hô giải phóng!". Tôi chẳng biết chuyện gì xảy ra, ngỡ ngàng. Vì từ lúc bị giam ở Côn Đảo, tôi chỉ biết đến hai chữ "Đả đảo"! đả đảo thực dân, đả đảo đế quốc!
Rồi bác Viên bảo: "Anh em chúng tôi vùng lên giải phóng Côn Đảo sớm, nếu không, có lẽ cũng đã hy sinh hết rồi. Địch thất bại, cay cú, nên chúng cài rất nhiều chất nổ quanh nhà tù. Chỉ cần chúng kích nổ thì các nhà tù sẽ sập hết. Nhưng địch thua quá nhanh, chúng vội vàng tháo chạy ra biển. Chúng tôi chia nhau gỡ mìn mà giải phóng cho chính mình".
Sau 30/4/1975, bác được vào đất liền, "vĩnh biệt" cảnh lao tù. Nhưng rồi đồng đội ở Côn Đảo gọi điện, bảo rằng: "Chúng tôi vẫn cần các anh. Đảo cần các nhân chứng là cựu tù, cần những người tâm huyết xây dựng Côn Đảo". Thế là bác Viên khăn gói trở lại hòn đảo, làm hướng dẫn viên khu di tích nhà tù Côn Đảo cho tận đến ngày về hưu.
Vợ bác Viên nói rằng: "Chồng tôi yêu Côn Đảo lắm, một phần vì ông ấy nhớ các bạn tù đã hy sinh trong cuộc đấu tranh trong tù. Có hôm sáng sớm, thấy ông bật dậy, cầm nén nhang. Hỏi anh đi đâu đấy? Chồng tôi bảo: "Ra nghĩa trang thắp mấy nén nhang".
Du khách Anh kể về vẻ đẹp thiên nhiên và lịch sử của Côn Đảo Côn Đảo có những vịnh cát đẹp mê hồn, rừng nhiệt đới, những rạn san hô khỏe mạnh và đặc biệt có bầu không khí hoàn toàn yên tĩnh "Ở Côn Đảo, tôi rất thích sự tĩnh lặng", đó là nhận định của tác giả Iain Stewart viết trên tờ báo Telegraph (Anh) sau chuyến thăm đến một trong những hòn đảo nổi...