Thảm cảnh của quân đội tỷ đô Afghanistan
Dù được Mỹ đầu tư hàng chục tỷ USD, quân đội Afghanistan nhiều tháng liền nợ lương binh sĩ, thiếu vũ khí lẫn lương thực và thất bại trước Taliban.
Khi các lực lượng do Mỹ dẫn đầu rút khỏi Afghanistan, Taliban đánh chiếm lãnh thổ nhanh như vũ bão, trong khi quân chính phủ kháng cự yếu ớt, nhiều đơn vị chóng vánh buông súng đầu hàng. Các tay súng Taliban tiến vào thủ đô Kabul hôm 15/8 và nắm quyền lực tại Afghanistan.
Trước khi rút quân, các quan chức Mỹ dự đoán quân chính phủ Afghanistan khó để mất tỉnh nào vào tay Taliban trước mùa thu năm nay. Thế nhưng, Mỹ đã không ngờ được rằng đội quân hơn 300.000 người này lại sụp đổ quá chóng vánh như vậy, dù có ưu thế về kinh nghiệm, số lượng, kinh phí và trang bị trước Taliban.
Kể từ khi mở chiến dịch quân sự tại Afghanistan từ năm 2001, Mỹ đầu tư gần 83 tỷ USD để huấn luyện và trang bị cho các lực lượng an ninh nước này, Foreign Policy đưa tin.
“Chúng tôi đã cung cấp cho các đối tác Afghanistan của mình mọi công cụ. Hãy để tôi nhấn mạnh, mọi công cụ”, Tổng thống Joe Biden nói khi bảo vệ quyết định rút toàn bộ lực lượng Mỹ khỏi quốc gia Trung Á.
Binh sĩ quân chính phủ Afghanistan tại một điểm kiểm soát ở tỉnh Herat ngày 9/7. Ảnh: Reuters .
Giới chuyên gia nhận định vấn đề của quân chính phủ Afghanistan không nằm ở hoạt động huấn luyện hay cung cấp khí tài, mà nằm ở tình trạng quản lý yếu kém cấp địa phương, nạn tham nhũng và binh sĩ mất tinh thần lẫn ý chí chiến đấu.
Các nguồn tin cho biết Bộ Quốc phòng và Bộ Nội vụ Afghanistan trong nhiều tháng không trả lương cho binh sĩ hoặc cảnh sát. Các lực lượng an ninh Afghanistan thường không được cung cấp đầy đủ vũ khí, thậm chí thiếu cả thức ăn và nước uống.
Video đang HOT
Nhiều binh sĩ và cảnh sát bị điều đến những khu vực xa nhà, nơi họ không có bất cứ mối liên hệ nào, khiến một số đào ngũ để trở về bảo vệ gia đình mình. Tình trạng thiếu niềm tin vào chính phủ Afghanistan và nhiều quan chức tuyên bố sẽ không chiến đấu để bảo vệ chính quyền Tổng thống Ashraf Ghani được coi là nguyên nhân dẫn đến thất bại của đội quân tỷ đô này.
Enayat Najafizada, sáng lập viên Viện Nghiên cứu Chiến tranh và Hòa bình có trụ sở tại Kabul, từng nhận định “vấn đề về tính hợp pháp của chính quyền Afghanistan rất quan trọng”. Najafizada nói cuộc bầu cử năm 2020 với chiến thắng thuộc về Ghani bị coi là gian lận và Taliban lợi dụng điều này.
Tình trạng trên kết hợp với việc các quan chức tham ô ngân sách khiến dân Afghanistan mất niềm tin vào chính phủ. Dân Herat và Kandahar nói rằng họ bị sốc trước tốc độ thất thủ của hai thành phố và quân chính phủ không hề giao tranh với Taliban.
Trên giấy tờ, quân đội Afghanistan có hơn 300.000 người, song con số thực tế được cho là ít hơn nhiều. Họ đối mặt với tình trạng thương vong và đào ngũ cao, các sĩ quan biến chất còn lập khống những “đội quân ma” gồm toàn binh sĩ không có thật để bòn rút tiền lương từ ngân sách.
Trung tâm Chống khủng bố của Mỹ tại West Point ước tính Taliban có khoảng 200.000 tay súng, bao gồm 60.000 người thuộc đơn vị nòng cốt cùng các nhóm vũ trang cùng lực lượng ủng hộ khác.
Quân số lực lượng an ninh Afghanistan bị phóng đại quá mức, trong khi ưu thế duy nhất của họ trước Taliban là lực lượng không quân lại bị hao tổn nghiêm trọng sau khi Mỹ rút quân. Taliban đã bắn rơi một số máy bay, ám sát nhiều phi công quân đội nước này, khiến không quân Afghanistan gần như bị tê liệt.
Dù có quân số được cho là thấp hơn, Taliban có động lực tiến công sau khi giành loạt chiến thắng. Càng tấn công, nhóm này càng gia tăng sức mạnh nhờ số vũ khí thu được từ tay quân chính phủ Afghanistan, vốn do các nước phương Tây cung cấp.
Justine Fleischner, chuyên gia của nhóm theo dõi vũ khí thuộc tổ chức Nghiên cứu Vũ khí Xung đột, cho biết dù các lực lượng Mỹ mang theo trang bị tinh vi khi về nước, Taliban thu được nhiều phương tiện, vũ khí cá nhân, vũ khí hạng nhẹ cùng đạn dược.
Chứng kiến đà thắng của Taliban, các nhân viên đại sứ quán Mỹ ở thủ Kabul ngày 13/8 được lệnh tiêu hủy tài liệu nhạy cảm phòng Taliban chiếm được nơi này.
Hai ngày sau đó, khi Taliban vừa xuất hiện ở cửa ngõ thủ đô, Tổng thống Afghanistan Ashraf Ghani chạy trốn ra nước ngoài. Thủ đô Afghanistan thất thủ, quân đội lẫn chính phủ Afghanistan sụp đổ hoàn toàn.
Mỹ "cấm cửa" Taliban đụng vào kho tiền của Afghanistan
Quan chức Mỹ cho biết Taliban sẽ không được phép tiếp cận bất kỳ khoản dự trữ nào của Afghanistan đang được cất giữ trong các tài khoản ở Mỹ.
Các tay súng Taliban trên đường phố Kabul (Ảnh: AFP).
"Bất kỳ tài sản nào của Ngân hàng trung ương mà chính phủ Afghanistan có tại Mỹ sẽ không được cung cấp cho Taliban", một quan chức trong chính quyền Mỹ nói với AFP ngày 16/8.
Theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), tổng dự trữ của Ngân hàng trung ương Afghanistan đạt 9,4 tỷ USD tính đến cuối tháng 4/2021. Một nguồn thạo tin cho biết hầu hết các khoản dự trữ này đều được cất giữ bên ngoài lãnh thổ Afghanistan.
Hiện chưa rõ khoản dự trữ của Afghanistan được cất giữ tại Mỹ là bao nhiêu.
Theo AFP , Mỹ cũng có thể ngăn các tổ chức đa phương như IMF và Ngân hàng Thế giới viện trợ cho Afghanistan, như những gì nước này đã làm với các chính quyền mà Washington không công nhận như Venezuela.
IMF hồi tháng 6 đã giải ngân khoản vay 370 triệu USD mới nhất cho Afghanistan, vốn được phê duyệt vào tháng 11 năm ngoái, để hỗ trợ nền kinh tế của nước này trong bối cảnh đại dịch Covid-19 bùng phát.
Vào thời điểm đó, IMF cho biết chính phủ Afghanistan vẫn duy trì nền kinh tế đi đúng hướng, bất chấp "tình hình an ninh xấu đi và bất ổn gia tăng khi các cuộc đàm phán hòa bình giữa chính phủ Afghanistan và lực lượng Taliban bị đình trệ, với việc quân đội Mỹ và NATO sẽ rút quân khỏi Afghanistan vào tháng 9".
Trong khi đó, Ngân hàng Thế giới có hơn 20 dự án phát triển đang thực hiện tại Afghanistan và cho đến nay đã cung cấp 5,3 tỷ USD cho Afghanistan, chủ yếu là viện trợ không hoàn lại.
Taliban ngày 15/8 đã giành quyền kiểm soát thủ đô Kabul của Afghanistan và chiếm dinh tổng thống khi Tổng thống Ashraf Ghani cùng nhiều quan chức cấp cao của chính quyền vội vã rời khỏi đất nước.
Sputnik dẫn thông tin từ một người phát ngôn Đại sứ quán Nga tại Afghanistan Nikita Ishenko cho biết, ông Ghani rời Afghanistan cùng với 4 ô tô chất đầy tiền. Số tiền này sau đó đã được chất lên trực thăng nhưng không vừa, nên một phần đã bị bỏ lại trên đường băng.
Taliban khởi động chiến dịch tiến công để mở rộng quyền kiểm soát lãnh thổ Afghanistan từ cuối tháng 5 khi Mỹ và các nước đồng minh bắt đầu rút quân khỏi quốc gia Trung Nam Á này. Chỉ trong vài ngày gần đây, Taliban liên tục chiếm quyền kiểm soát ở hàng loạt thành phố ở Afghanistan, thậm chí, ở một số thành phố, Taliban tiến vào mà không gặp bất cứ sự kháng cự nào.
"Chiến lợi phẩm" mà Taliban thu được ngoài các tài sản mà quan chức Afghanistan để lại còn là vũ khí hiện đại của quân đội chính phủ như máy bay chiến đấu, xe bọc thép, đạn dược.
Trong suốt 20 năm mở rộng lực lượng tại Afghanistan, Taliban có nhiều nguồn thu khác nhau, trong đó có nguồn thu từ thuế tại những khu vực mà họ kiểm soát ở Afghanistan. Ngoài ra, lực lượng này cũng nhận tài trợ từ những người ủng hộ.
Một quan chức Liên Hợp Quốc cho biết Taliban có nguồn thu chính từ sản xuất và buôn bán ma túy. Hoạt động này diễn ra trong bối cảnh nền kinh tế Afghanistan gặp nhiều khó khăn do chiến tranh tàn phá cũng như tình hình chính trị rối ren suốt hàng chục năm qua.
'Kho báu' quân đội Afghanistan để lại cho Taliban Vội vã tháo lui khi bị tấn công, quân đội chính phủ Afghanistan để lại cho Taliban nhiều lợi thế vô giá, gồm nhiều vũ khí hiện đại. Mỹ đã chi hàng tỷ USD để cung cấp các khí tài phương Tây hiện đại, giúp quân đội Afghanistan đối phó phiến quân Taliban, nhưng đà thoái lui nhanh chóng của lực lượng chính...