Thách thức bủa vây, Afghanistan đứng trên bờ vực thảm họa
Người dân Afghnistan đối mặt với hàng loạt khó khăn trong bối cảnh Mỹ rút quân khỏi nước này và Taliban lên nắm quyền.
Các tay sún.g Taliban ở sân bay Kabul ngày 31/8 (Ảnh: NYTimes).
Khi chiếc máy bay cuối cùng của Mỹ rời khỏi thủ đô Kabul trong đêm 30/8, các chiến binh Taliban ăn mừng bằng những phát sún.g và tuyên bố Afghanistan “độc lập”.
Việc Mỹ rút quân đã đán.h dấu sự kết thúc của cuộc chiến kéo dài 20 năm, tiêu tốn hơn 2.000 tỷ USD, cướp đi sinh mạng của hơn 170.000 người và đỉnh điểm là sự tiếp quản của chính lực lượng nổi dậy mà Mỹ tìm mọi cách để loại bỏ.
Saad Mohseni, ông chủ của Tolo – kênh truyền hình lớn nhất Afghanistan, nhấn mạnh những rào cản lớn mà Taliban phải đối mặt sau khi lên nắm quyền, bao gồm việc giành được sự ủng hộ từ người dân Afghanistan.
“Kỳ vọng của người dân đã tăng lên đáng kể sau 20 năm tự do và giải phóng. Nỗi đau bây giờ vẫn chưa ập đến. Liệu Taliban có lôi kéo thế giới bằng một cách tiếp cận toàn diện hơn không? Hay họ sẽ quay trở lại như trước đây?”, ông Mohseni nói.
Taliban đang phải đối mặt với nhu cầu thành lập một chính phủ mà nhiều người Afghanistan và chính phủ nước ngoài có thể không công nhận.
Các dịch vụ cơ bản như điện đang bị đ.e dọ.a do nhiều nhân viên nhà nước không đi làm. Trong khi đó, Mỹ đã đóng băng tài khoản dự trữ của chính phủ Afghanistan và Quỹ Tiề.n tệ Quốc tế đã ngăn Afghanistan tiếp cận nguồn dự trữ khẩn cấp.
“Hiện tại, gần một nửa dân số Afghanistan, tương đương 18 triệu người, cần hỗ trợ nhân đạo để tồn tại”, Tổng thư ký Liên Hợp Quốc Antonio Guterres cho biết trong một tuyên bố hôm 31/8.
“Cứ 3 người Afghanistan thì có một người không biết tìm bữa ăn tiếp theo ở đâu. Hơn một nửa số tr.ẻ e.m dưới 5 tuổ.i có thể bị suy dinh dưỡng nặng trong năm tới. Người dân đang mất dần khả năng tiếp cận các hàng hóa và dịch vụ cơ bản mỗi ngày”, ông Guterres nói.
Ramiz Alakbarov, điều phối viên nhân đạo của Liên Hợp Quốc về Afghanistan, cho biết tình hình có thể sẽ sớm trở nên tồi tệ hơn nhiều, khi nguồn dự trữ lương thực có thể cạn kiệt vào cuối tháng 9.
“Tại thủ đô Kabul, nhiều người có thể đang đứng trên bờ vực của thảm họa nhân đạo. Giá cả tăng. Không có lương. Đến một lúc nào đó, hàng triệu người sẽ rơi vào cảnh khốn cùng”, ông Alakbarov cho biết.
Một quan chức quân đội Mỹ nói rằng tất cả những người Mỹ muốn rời Afghanistan và có thể đến sân bay đều đã được sơ tán. Tuy nhiên vẫn còn một số người Mỹ, được cho là dưới 300 người, đang ở lại, do lựa chọn không rời đi hoặc do họ không thể đến sân bay để kịp sơ tán.
Một số người đã lên mạng xã hội để kêu gọi giúp đỡ đưa người thân rời khỏi Afghanistan.
“Gia đình tôi đã ở cổng sân bay Kabul trong 4 ngày, sau đó bị bỏ lại. Xin hãy giúp họ”, một người đàn ông tự xưng là cựu thông dịch viên quân đội Anh viết trên Twitter.
Kể từ khi chiếm được Kabul, Taliban đã tìm cách xây dựng hình ảnh ôn hòa hơn. Nhưng nhiều người ở Afghanistan vẫn không thể quên những quy định cứng rắn của nhóm này vào những năm 1990, trong đó tước đi các quyền cơ bản của phụ nữ như giáo dục và khuyến khích các hình phạt hà khắc.
Những hành động của Taliban trong những tuần qua cho thấy một viễn cảnh không mấy khả quan. Kể từ khi chiếm được Kabul vào ngày 15/8, các chiến binh Taliban đã trấn áp các cuộc biểu tình, kiểm soát chặt chẽ các phương tiện truyền thông và vây bắt những người chống đối.
Mặc dù cam kết tôn trọng quyền của phụ nữ, nhưng Taliban vẫn cảnh báo phụ nữ Afghanistan rằng để đảm bảo an toàn, tốt nhất họ nên ở trong nhà.
Nỗi lo của người Afghanistan khi Taliban trở lại nắm quyền
Nhiều người Afghanistan lo ngại việc Taliban quay trở lại nắm quyền có thể khiến cuộc sống của họ trở nên khó khăn hơn.
Cảnh chen lấn di tản ở sân bay Kabul
Một tay sún.g Talibal ở thủ đô Kabul, Afghanistan ngày 16/8 (Ảnh: WSJ).
Sau khi chiếm được thủ đô Kabul, tiến vào dinh tổng thống và tuyên bố chiến tranh kết thúc hôm 16/8, Taliban hứa hẹn một kỷ nguyên hòa bình mới ở Afghanistan. Taliban tuyên bố sẽ ân xá cho những người đã đối đầu với họ trong suốt 20 năm qua và đưa cuộc sống của người dân Afghanistan trở lại bình thường.
Mặc dù vậy, nhiều người Afghanistan vẫn không thể quên sự lãnh đạo hà khắc của Taliban. Những người sống trong các khu vực do các tay sún.g Hồi giáo của Taliban kiểm soát trong những năm gần đây ngày càng sợ hãi khi Taliban trỗi dậy mạnh mẽ, kiểm soát cả đất nước, còn các lực lượng quốc tế lần lượt rút khỏi Afghanistan.
Theo AP , có những dấu hiệu cho thấy Taliban sẽ biến cuộc sống ở Afghanistan quay trở lại giai đoạn từ năm 1996 đến năm 2001, trước khi lực lượng này bị Mỹ đán.h bật ở Afghanistan sau vụ tấ.n côn.g khủng bố 11/9.
Nhiều người lo ngại rằng Taliban sẽ xóa bỏ những thành tựu tốt đẹp mà phụ nữ và người dân tộc thiểu số tại Afghanistan có được trong 20 năm qua, trong khi hạn chế hoạt động của các nhà báo và nhân viên tổ chức phi chính phủ.
Cả một thế hệ người Afghanistan được nuôi dưỡng với hy vọng xây dựng một nhà nước dân chủ, hiện đại, nhưng giấc mơ đó dường như đã tan biến trước sự lớn mạnh không ngừng của Taliban, theo AP .
Khi Taliban tiến vào thủ đô Kabul sáng 15/8, một bức ảnh lan truyền trên mạng xã hội cho thấy chủ một tiệm làm đẹp đã phải sơn lại các tấm áp phích có hình phụ nữ. Các thanh niên đua nhau về nhà thay quần jean, áo phông bằng trang phục truyền thống.
Hình quảng cáo phụ nữ mặc váy cưới bị cắt bỏ ở Afghanistan (Ảnh: Tolo News).
Các cửa hàng, văn phòng chính phủ và trường học vẫn đóng cửa tại các thành phố bị Taliban chiếm giữ trong những ngày gần đây. Nhiều người dân ở yên trong nhà hoặc chạy trốn đến Kabul vì lo ngại an ninh.
Một sinh viên đại học 25 tuổ.i làm việc cho một tổ chức phi chính phủ ở phía tây thành phố Herat, khu vực rơi vào tay Taliban tuần trước, cho biết cô đã không rời khỏi nhà trong nhiều tuần vì các cuộc giao tranh. Khi nói chuyện với những người dân khác, cô biết rằng có rất ít phụ nữ ra ngoài đường, kể cả các nữ bác sĩ. Họ ở nhà cho đến khi tình hình ổn định hơn.
"Tôi không thể đối mặt với các tay sún.g Taliban. Tôi không có thiện cảm với họ. Không ai có thể thay đổi lập trường của Taliban về phụ nữ và các b.é gá.i. Họ chỉ muốn phụ nữ ở trong nhà", n.ữ sin.h viên tiết lộ.
Taliban đã đưa ra các tuyên bố nhằm trấn an người dân Afghanistan. Taliban nói rằng sẽ không có các cuộc tấ.n côn.g trả thù nhằm vào những người làm việc cho chính phủ cũ hoặc các cơ quan an ninh của chính phủ, ngoài ra "tính mạng, tài sản và danh dự" của những người này sẽ được tôn trọng.
Taliban cũng kêu gọi người dân Afghanistan ở lại đất nước và đã cam kết tạo ra một "môi trường an toàn" cho các doanh nghiệp, đại sứ quán và các tổ chức từ thiện địa phương và nước ngoài.
Tuy nhiên, một số hành động của Taliban lại cho thấy một thông điệp khác.
Theo Ủy ban Nhân quyền Độc lập, vào tháng trước, sau khi chiếm được khu vực Malistan ở tỉnh Ghazni, các tay sún.g Taliban đã đi từng nhà để tìm kiếm những người từng làm việc với chính phủ, giế.t hạ.i ít nhất 27 thường dân, làm bị thương 10 người khác và cướp phá nhà cửa.
Trước đó, trong giai đoạn nắm quyền ở Afghanistan, Taliban cấm phụ nữ và tr.ẻ e.m gái ra ngoài làm việc hoặc tới trường. Phụ nữ bắt buộc phải mặc trang phục kín và phải đi cùng người thân là nam giới.
"Khoảng cách giữa các tuyên bố chính thức của Taliban với các lập trường hạn chế được Taliban áp dụng trên thực tế cho thấy, Taliban cần nhiều thời gian mới đạt được sự đồng thuận nội bộ về các chính sách của chính họ", Tổ chức Theo dõi Nhân quyền có trụ sở tại New York cho biết trong một báo cáo vào năm ngoái.
Tình hình Afghnistan: Anh kết thúc chiến dịch sơ tán trong ngày 28/8 Ngày 28/8, phát biểu trên BBC Radio 4, Tổng Tham mưu trưởng quân đội Anh, Nick Carter cho biết các chuyến bay sơ tán cuối cùng mà nước này thực hiện sẽ rời Kabul cùng ngày, sau đó sẽ là các chuyến bay rút nốt số quân Anh còn lại ở Afghanistan. Binh sĩ Anh gác tại sân bay Kabul, Afghanistan, ngày 22/8/2021....