Tạo giống cây – con đặc thù để “trị” hạn mặn đất chín rồng
Nghiên cứu, chọn tạo giống cây trồng, vật nuôi thủy sản thích ứng với biến đổi khí hậu vùng Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) là 1 trong 4 nhiệm vụ Bộ NNPTNT đang triển khai để thực hiện Nghị quyết 120/NQ-CP của Chính phủ để phát triển bền vững vùng ĐBSCL. Đến nay, đã có nhiều giống lúa chịu mặn, vịt chịu mặn được chọn tạo, đưa vào sản xuất.
Đa dạng giống lúa chịu hạn, mặn
Theo báo cáo của Bộ NNPTNT, tổng diện tích sản xuất lúa của ĐBSCL năm 2018 khoảng 1,6-1,7 triệu ha/vụ. Trong 10 giống được gieo trồng phổ biến nhất ở khu vực này thì các giống do Viện Lúa ĐBSCL chọn tạo có 7 giống, với tổng diện tích gieo trồng chiếm khoảng gần 50% diện tích gieo trồng của toàn vùng. Trong đó, nhóm giống lúa chủ lực gồm: OM5451, OM6976, OM4900, OM7347, OM4218, IR50404…; nhóm giống lúa nếp và thơm đặc sản: Jasmine 85, VD20, ST5, RVT, Nàng hoa 9, nếp IR4625, nếp bè…
Đặc biệt, các nhà khoa học đã chọn tạo được một số giống lúa chịu mặn như OM6976, OM5451, OM9921, OM5621, OM6677, ST5… Những giống này chịu được mặn ở mức độ trung bình – khá (từ 2-3); các giống lúa chịu mặn ở mức độ khá hơn (khoảng 4) là Một bụi đỏ, OM2517, OM9577, OM5464…
Các giống lúa chịu hạn có khả năng chịu điều kiện khô hạn từ cấp 1- cấp 3 (ở giai đoạn mạ và giai đoạn trổ), năng suất cao, phẩm chất gạo tốt (đạt tiêu chuẩn xuất khẩu) và còn có khả năng chịu phèn mặn tốt gồm: OM7347, OM5464, OM6162, OM7398, OM7364, OM8928 và OM6677.
Bên cạnh đó còn có các giống lúa giàu vi chất dinh dưỡng, có hàm lượng sắt trong hạt gạo cao góp phần cải thiện dinh dưỡng, đặc biệt cho nhóm người nghèo dùng gạo là nguồn thực phẩm chính: OM6976, OM5451, OM5472, OM3995, OM6561.
Video đang HOT
Một ruộng lúa vừa thu hoạch xong được người dân chuyển sang nuôi tôm khi nước mặn xâm nhập. (ảnh: internet)
Đối với chương trình nghiên cứu chọn tạo cây ăn quả, các nhà khoa học đã tuyển chọn và giới thiệu được một số giống cây ăn quả chủ lực cho vùng ĐBSCL như sau: 4 giống măng cụt BDMC2, BTMC3, BTMC4, BTMC6; sầu riêng cơm vàng sữa hạt lép S1BL; cam mật không hạt; giống bưởi đường lá cam ít hạt Long Định 4; giống cam sành không hạt Long Định 6; thanh long ruột đỏ Long Định 1; giống thanh long có thịt quả màu tím hồng Long Định 5; dứa Cayenne Long Định 2 cùng với hàng trăm cây đầu dòng chôm chôm Rông Riêng, sầu riêng cơm vàng sữa hạt lép – S1BL; sầu riêng Ri-6 – S2VL; sầu riêng – SĐN46 H; mít – MĐN06H, MĐN09H, MBRVT32H…
Các gốc ghép chống chịu mặn, phèn, úng, hạn cũng được giới thiệu để phát triển cây ăn quả ở những vùng khó khăn như gốc ghép bưởi bòng (Citrus sp), bưởi đường hồng (Citrus grandis); sảnh (Citrus nobillis) chịu mặn, chịu ngập tốt, chịu phèn và hạn ở mức trung bình, gốc ghép bưởi bòng (Citrus sp), Bưởi đỏ và bưởi lông cổ cò chịu bệnh thối rễ tốt, vì vậy mở rộng vùng sản xuất sang các vùng nước lợ ven biển. Hiện nay, giống vịt chịu mặn đang được nghiên cứu và chuyển giao vào sản xuất. Năm 2018 đã chuyển giao khoảng 1 triệu con giống vịt chịu mặn cho các tỉnh ven biển phục vụ chăn nuôi trong điều kiện bất lợi.
Biến thách thức thành lợi thế
ĐBSCL có diện tích nuôi trồng thủy sản lớn, chiếm 63-73% tổng diện tích nuôi trồng của cả nước. Đặc thù sản xuất của vùng đã đặt ra những thách thức và yêu cầu trong việc nghiên cứu, chọn tạo các giống thủy sản chất lượng cao, có khả năng kháng bệnh, chịu mặn, hoặc di các giống (rong biển) để phát triển nuôi trồng tại các khu vực chịu ảnh hưởng, nhằm góp phần chủ động cung cấp nguồn giống chất lượng tốt cho nông dân.
Trên cơ sở đó, các nhà khoa học đã chọn tạo, công nhận giống cá tra (Pangasianodon hypophthalmus) chọn giống nâng cao tốc độ tăng trưởng thế hệ thứ 2 (PanGI2) và chuyển giao vào sản xuất giống cá tra bố mẹ, nâng cao tăng trưởng trên 20%, có khả năng kháng bệnh. Đã sản xuất và cung cấp giống hậu bị cho các cơ sở sản xuất tại ĐBSCL,…
Nghiên cứu được công nghệ sản xuất giống nhân tạo đối với cá dứa, góp phần đa dạng hóa loài nuôi và khả năng thích nghi với môi trường mặn, lợ hoặc các khu vực xâm nhập mặn tại ĐBSCL.
Hiện Bộ NNPTNT cũng đã đưa ra được quy trình kỹ thuật nuôi tôm sú, rửa mặn, trồng lúa và lịch mùa vụ cho mô hình canh tác tôm-lúa để đạt được tính bền vững thích ứng với sự thay đổi của khí hậu; đồng thời lựa chọn được các giống lúa thích hợp với mô hình canh tác luân canh tôm sú – lúa…
Theo Bộ NNPTNT, hầu hết các tỉnh vùng ĐBSCL đang thay thế giống lúa kém chất lượng bằng giống lúa chất lượng cao, có khả năng chống chịu sâu, bệnh, cho năng suất cao, giảm chi phí cho người sản xuất. Tuy nhiên, hiện tại chưa có giống lúa chịu được độ mặn trên 5. Với mức độ xâm nhập mặn như hiện nay, việc chỉ sử dụng giống lúa chịu mặn là chưa đủ mà cần kết hợp với bố trí thời vụ để né mặn đỉnh cao giai đoạn trổ bông.
Theo Danviet
Ứng phó tình trạng sạt lở, sụt lún ở đồng bằng sông Cửu Long
Khu vực đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) đang đối mặt với tình trạng hạn hán, sạt lở bờ sông, bờ biển, sụt lún đất ngày càng nghiêm trọng.
Nguyên nhân được xác định là do tác động của biến đổi khí hậu (BĐKH); tác động của phát triển thủy điện và khai thác nước ở các quốc gia thượng nguồn; tình trạng khai thác cát, sỏi và nước mặt đất tiếp tục gia tăng ở khu vực này.
Khảo sát tình trạng sạt lở bờ sông tại xã An Thạnh 3, huyện Cù Lao Dung (Sóc Trăng). Ảnh: THIỆN HẢI
Mê Công là dòng sông quốc tế lớn nhất ở Việt Nam, quan trọng nhất vùng Đông - Nam Á, chảy qua sáu quốc gia.
Tổng lượng dòng chảy hằng năm khoảng 475 tỷ mét khối nước và dòng sông này vận chuyển hơn 450 tỷ mét khối nước vào ĐBSCL. Sông Mê Công có vai trò đặc biệt quan trọng, bảo đảm an ninh lương thực quốc gia và bảo đảm nguồn nước cho hai vùng rộng lớn, có ý nghĩa chiến lược đối với vùng ĐBSCL và Tây Nguyên là nguồn sinh sống cho 23% số dân của nước ta.
Theo Cục trưởng Quản lý tài nguyên nước, Bộ Tài nguyên và Môi trường Hoàng Văn Bẩy: Kết quả phân tích ảnh viễn thám của Bộ Tài nguyên và Môi trường (TN và MT) năm 2014 cho thấy: Trên toàn bộ lưu vực sông ngoài nước ta có 176 hồ chứa thủy điện, thủy lợi đã vận hành hoặc đang xây dựng, trong đó trên dòng chính có tám công trình và trên các nhánh có 168 hồ chứa. Trong thời gian gần đây, việc vận hành xả nước của các hồ chứa thượng lưu sông Mê Công thuộc Trung Quốc đã dẫn đến tình trạng suy giảm dòng chảy cục bộ trong một số thời gian, nhất là đầu mùa lũ. Cụ thể như mùa khô năm 2015 - 2016, biến động thời tiết do hiện tượng En Ni-nô (El Nino), toàn bộ lưu vực sông Mê Công đã đối mặt với mùa khô rất khắc nghiệt, trong đó vùng ĐBSCL phải chịu tác động nghiêm trọng của hạn hán và xâm nhập mặn, dòng chảy vào ĐBSCL giảm ở mức thấp nhất lịch sử.
Ngoài ra, tình trạng sạt lở bờ biển, bờ sông ở khu vực này tiếp tục có xu hướng gia tăng. Số liệu thống kê cho thấy: Tính đến năm 2018, khu vực ĐBSCL có 562 vị trí bờ sông, bờ biển bị sạt lở, với tổng chiều dài 786 km, trong đó có 42 vị trí sạt lở đặc biệt nguy hiểm với chiều dài 149 km. Tình hình sạt lở không những diễn ra vào mùa mưa, mà còn xuất hiện cả mùa khô và diễn ra ở các tuyến sông chính, cho đến các hệ thống kênh, rạch với mức độ ngày càng nhiều và nguy hiểm, điểm nguy hiểm nhất được ghi nhận tại tỉnh Cà Mau với chiều dài 14 km. Bên cạnh đó, do việc khai thác quá mức nguồn nước ngầm phục vụ sản xuất, sinh hoạt đã và đang dẫn đến tình trạng sụt lún đất, cạn kiệt và ô nhiễm nguồn tài nguyên nước dưới đất tại khu vực này. Kết quả đánh giá sơ bộ nghiên cứu giai đoạn một về sự sụt lún đất ở bán đảo Cà Mau do Viện Địa kỹ thuật Na Uy thực hiện cho thấy: Sự sụt lún đất ở tỉnh Cà Mau trong vòng 15 năm ở nhiều nơi có thể từ 30 cm đến 70 cm, bình quân khoảng từ 1,9 cm đến 2,8 cm/năm. Nếu tiếp tục gia tăng khai thác nước ngầm thì trong vòng 25 năm tới, dự báo sụt lún sẽ lên tới 90 cm tại khu vực này.
Nguyên nhân dẫn đến tình trạng hạn hán, sạt lở bờ sông, bờ biển, sụt lún đất ở nước ta thời gian qua là do BĐKH đã gây ra các hiện tượng cực đoan (hạn hán gia tăng trong mùa khô, ảnh hưởng của En Ni-nô và La Ni-na (La Nina)...) đang làm thay đổi vòng tuần hoàn của nước trong tự nhiên. Tác động của các công trình thủy điện ở thượng nguồn sẽ làm suy giảm dòng chảy mùa cạn, suy giảm phù sa, bùn, cát, nhất là tình trạng xâm nhập mặn sẽ gia tăng hầu hết các vùng ven biển. Do tác động lên chế độ dòng chảy, sẽ gây tác động về xâm nhập mặn lớn nhất, làm suy giảm nguồn lợi thủy sản, đa dạng sinh học và gây bất lợi cho hoạt động giao thông đường thủy toàn tuyến. Tình trạng khai thác cát vượt quá khối lượng cho phép, khai thác không đúng quy hoạch cũng đang diễn ra phức tạp tại nhiều địa phương, gây ảnh hưởng lớn đến đời sống và sản xuất của người dân sinh sống ven sông. Khi lượng cát khai thác vượt quá lượng cát từ thượng nguồn chuyển về, sẽ gây ra hiện tượng xói lòng sông, hoặc lở bờ, hay cả hai hiện tượng nêu trên xảy ra cùng một lúc.
Các chuyên gia, các nhà khoa học cho rằng: để giảm tình trạng hạn hán, nguy cơ sạt lở bờ sông, bờ biển, sụt lún đất, Việt Nam cần tập trung vào các nhóm giải pháp chính như: Tập trung xây dựng và sớm ban hành Quy hoạch tài nguyên nước quốc gia; Quy hoạch tổng hợp tài nguyên nước lưu vực sông Mê Công (vùng ĐBSCL) trên cơ sở đó xây dựng, hoặc điều chỉnh quy hoạch các ngành có sử dụng nước, quy hoạch phát triển hạ tầng cho phù hợp. Khẩn trương nâng cấp và hiện đại hóa mạng lưới quan trắc khí tượng thủy văn và tài nguyên nước; giám sát biến động bùn, cát trên sông Mê Công; kiểm soát chặt chẽ việc bảo vệ lòng, bờ, bãi sông, phòng, chống sạt lở bờ sông, nhất là việc khai thác cát, sỏi trên sông. Điều tra, khoanh vùng các khu vực hạn chế khai thác nước dưới đất, trước hết tập trung khoanh định các khu vực cần hạn chế do khai thác quá mức. Trên cơ sở đó, các địa phương sẽ phê duyệt và triển khai thực hiện các biện pháp hạn chế khai thác nước dưới đất ở địa phương mình. Các bộ, ngành liên quan hợp tác chặt chẽ với các nước thượng nguồn sông Mê Công, bao gồm các nước thành viên Ủy hội Mê Công quốc tế, Trung Quốc, My-an-ma để phát triển bền vững toàn lưu vực sông Mê Công, nhất là việc xây dựng, vận hành điều tiết của các hồ chứa thủy điện ở thượng nguồn trong việc bảo đảm nguồn nước, hạn chế xâm nhập mặn, hạn chế suy giảm phù sa, nguồn lợi cho ĐBSCL. Ngoài ra, các địa phương cần đẩy nhanh tiến độ thực hiện Chương trình nước sạch nông thôn, trong đó cần đầu tư, xây dựng hệ thống cấp nước tập trung được khai thác từ nguồn nước mặt, qua đó giảm dần việc khai thác nước dưới đất phục vụ sản xuất và sinh hoạt của người dân như hiện nay.
KHÁNH HUY
Theo NDĐT
Phát triển bền vững đồng bằng sông Cửu Long thích ứng với biến đổi khí hậu Ngày 18-6, tại thành phố Hồ Chí Minh, Chính phủ tổ chức Hội nghị đánh giá kết quả hai năm triển khai thực hiện Nghị quyết 120/NQ-CP của Chính phủ về phát triển bền vững đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) thích ứng với biến đổi khí hậu. Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc chủ trì Hội nghị đánh giá kết quả 2 năm...