Tạo dấu ấn cho quà lưu niệm Việt

Ngày nay, lịch sử, văn hóa và văn học nghệ thuật không chỉ là những bức tường thành cao ngất của quá khứ, thường chỉ được con người chiêm ngưỡng, bình phẩm, ngợi ca.

Trái lại, các ngành khoa học này đã, đang và sẽ trở thành công cụ trợ giúp đắc lực trong các lĩnh vực ứng dụng. Trong lĩnh vực sản xuất quà lưu niệm, sự hiểu biết lịch sử, văn hóa và văn học nghệ thuật là một lợi thế rất lớn cho nhà sản xuất.

Một sản phẩm quà lưu niệm đặc sắc có thể tích hợp tất cả các yếu tố này, trở thành niềm tự hào, biểu tượng và thu nhập của địa phương. Các kinh nghiệm của người viết có được từ các trải nghiệm du lịch tại một số quốc gia của 5 châu lục. Hy vọng bài viết có thể cung cấp một vài gợi ý cho các sản phẩm OCOP (“Mỗi xã, phường một sản phẩm”; tiếng Anh là “One commune, one product”).

Một số nhóm sản phẩm quà lưu niệm

Theo quan sát và kinh nghiệm của người viết, có thể phân loại các sản phẩm quà lưu niệm theo ba nhóm:

Nhóm sản phẩm “vật chất”

- Thực phẩm, đặc sản, nông sản địa phương. Ví dụ: trà (Đài Loan, Nhật, Trung Quốc, Thổ Nhĩ Kỳ…); gia vị (chợ gia vị ở Dubai, Qatar, Morocco); dâu, cherry, phỉ, táo, cam, chà là, hồng, thịt bò, cá hồi, phô mai (chợ nông sản và các cửa hàng địa phương tại các nước Âu – Mỹ – Úc – Á), chocolate ớt – sầu riêng – đu đủ (Malaysia); khô cá lóc, lạp xưởng (Campuchia)…

- Sản phẩm gia dụng và trang trí nội thất. Ví dụ: đồ dùng nhà bếp (ly tách, khăn, ấm, chén đĩa…) của Thổ Nhĩ Kỳ, Morocco, Ai Cập, các nước châu Âu; tơ lụa, đồ đan lát, thảm của Ai Cập, Dubai, Ba Tư, Ấn Độ, Trung Quốc…

- Sản phẩm chăm sóc sức khỏe và làm đẹp. Ví dụ: tinh dầu (tràm, thông đỏ, oải hương, hồng…), nước hoa, sữa tắm, dầu gội, kem dưỡng, thực phẩm chức năng, thuốc chữa các chứng bệnh thông thường của các nước Dubai, Ai Cập, Hàn Quốc, Trung Quốc, Nhật Bản…

Nhóm sản phẩm “tinh thần”

- Các sản phẩm tâm linh: trang sức, đá quý, sản phẩm cầu may và hỗ trợ sức khỏe, vật phẩm phong thủy (tỳ hưu, ngọc bội, mèo tài…) của các doanh nghiệp châu Á như Hàn Quốc, Trung Quốc, Đài Loan, Thái Lan, Singapore, Myanmar, Campuchia…

- Biểu tượng của lịch sử, kiến trúc, văn hóa và văn nghệ địa phương (tượng, tranh, nhạc cụ…). Ví dụ: tượng Nữ thần Tự Do (New York); tháp Eiffel (Paris); nguyên tử sắt Atomium, chú bé tè Maneken Pis (Brussels); nhà hát Con Sò (Sydney); lâu đài bông Pamukkale (Denizli); khinh khí cầu, nhà nấm (Cappadocia); Kim tự tháp, mèo thần, Pharaoh, Nefertiti (Cairo); tháp đôi Petronas (Kuala Lumpur); tháp bốn mặt Bayon (Siem Reap); guốc gỗ, trống kotsuzumi (Nhật Bản)…

- Đồ thủ công mỹ nghệ (đèn lồng, gốm sứ, đồ tạo tác từ đá quý và pha lê, thảm, tranh…) của Đài Loan, Ai Cập, Thổ Nhĩ Kỳ, Trung Quốc…

- Đồ chơi và văn phòng phẩm nghệ thuật (thú bông, búp bê, móc khóa, sổ tay, bút…) của tất cả các nước trên thế giới…

Nhóm sản phẩm phối hợp giữa “vật chất” và “tinh thần”

Ở nhóm quà lưu niệm này, người tiêu dùng vừa có thể sử dụng, trải nghiệm chất lượng sản phẩm của địa phương vừa thích thú trước tính độc đáo của nó. Ví dụ: rượu chứa trong chai hình tháp Eiffel, khăn tắm có hình geisha mặc kimono, tranh khảm đá vụn của Myanmar, gạt tàn hay hộp đựng nữ trang có dáng hình Kim tự tháp, xà phòng nghệ thuật…

Một số phương thức ứng dụng lịch sử, văn hóa và văn học nghệ thuật vào sản phẩm quà lưu niệm trên thế giới

Sử dụng biểu tượng

Một trong những lợi thế của các quốc gia có lịch sử và nền văn hóa – văn minh lâu đời là sự phong phú và hùng hậu các biểu tượng, đặc biệt là con người và kiến trúc. Do đó, các tượng thần, các nhân vật lịch sử được vận dụng rất hiệu quả vào sản xuất quà lưu niệm như Pharaoh, Nefertiti (Ai Cập), Nữ thần Tự Do (Mỹ), chú bé tè Maneken Pis (Bỉ)… Các công trình kiến trúc nổi tiếng, các di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh như Nhà hát Con Sò (Úc), Kim Các Tự (Nhật)…, đều được mô hình hóa để bày bán trong bảo tàng, cửa hàng, siêu thị, chợ…

Lá phong vốn hiện diện ở Nga, Nhật, Hàn, Trung… nhưng có lẽ Canada là quốc gia có nhiều sản phẩm mang biểu tượng này nhất: bánh lá phong, trà lá phong, cá hồi tẩm lá phong, bình tách lá phong, bút lá phong, móc khóa lá phong, nhiệt kế và cả quần áo cũng có hình lá phong. Nhưng đặc biệt hơn cả vẫn là món syrup đựng trong chai thủy tinh hình lá phong có dung tích từ 50-1.000 mi-li-lít.

Khai thác các câu chuyện lịch sử, giai thoại, thần thoại, truyền thuyết và tự sáng tác thêm

Các quốc gia có các nền văn hóa lâu đời thường sở hữu luôn các phương thức và dịch vụ du lịch chuyên nghiệp. Để bán được hàng hóa và quà lưu niệm, các hướng dẫn viên du lịch và người bán hàng kể những câu chuyện cổ giúp cho du khách có thêm kiến thức và sự tò mò về sản phẩm. Chỉ riêng với Con Đường Tơ Lụa, các nước Trung Đông và Trung Quốc đã có hàng chục câu chuyện lịch sử và dã sử, truyền thuyết để có thể bán được tơ lụa, khăn choàng, gốm sứ, thuốc men, thảm thêu, lông thú, trà táo… Các nhân vật, đồ vật và chi tiết, tình tiết trong những tác phẩm trứ danh như 1001 đêm, Panchatantra, Truyện cổ Grimm… đều được ứng dụng vào các sản phẩm quà lưu niệm.

Bên cạnh đó, việc biểu diễn nghệ thuật cũng giúp quảng bá sản phẩm và dịch vụ rất hiệu quả. Sau một buổi biểu diễn nghệ thuật, khán giả có thể nhận ra vẻ đặc sắc và độc đáo của loại hình nghệ thuật, từ đó mua sản phẩm có liên quan như mặt nạ, con rối, móc khóa, quạt, tranh, thảm…

Những gợi ý cho sản phẩm OCOP

Nghiên cứu và quảng bá nguồn tài nguyên lịch sử, văn hóa và văn học nghệ thuật của địa phương

Mỗi địa phương cần có một đội nhóm có chuyên môn về ngôn ngữ, có tri thức về văn hóa lịch sử bản địa, có nền tảng và tiềm năng nghiên cứu để sưu tầm, xây dựng hệ thống các câu chuyện lịch sử, dã sử, giai thoại, truyện cổ…

Các tài nguyên sau khi được khai thác phải được thẩm định bởi các cố vấn chuyên môn, từ đó có thể được tóm lược, thiết kế, in ấn đính kèm sản phẩm. Đội ngũ hướng dẫn viên cũng phải được tập huấn để có thể trở thành “nghệ nhân kể chuyện” khi tiếp xúc với khách hàng.

Thiết lập lòng tin và niềm tự hào cho người mua

Ở các nước châu Á, các tour du lịch địa phương thường đính kèm tiết mục “đi học bài”, nghĩa là du khách được hướng dẫn viên đưa vào các điểm tham quan, trung tâm mua sắm hoặc cửa hàng đèn đuốc sáng choang, sang trọng, được xem các clip ngắn, các tiết mục biểu diễn hoặc được các “chuyên gia” giảng giải về tính năng, ích lợi của sản phẩm, được mời sử dụng thử sản phẩm và dĩ nhiên là bị nài mua.

Không giống đa phần các nước châu Á, các quốc gia Âu, Mỹ, Úc và Nhật lại có khuynh hướng “hữu xạ tự nhiên hương”, không nài ép, “áp giải” du khách mà chính du khách có nhu cầu tìm mua bằng được các sản phẩm lừng danh của họ.

Giúp người mua nhận thức rõ phân khúc hàng hóa

Sự phân khúc hàng hóa làm nên nét tinh anh ở quà lưu niệm các nước. Ví dụ, bạn chỉ mua được chiếc giỏ hay cái tách có dòng chữ Niagara Falls khi đứng ngay khu vực thác Niagara, chỉ mua được con ngựa Troia bằng đồng, gỗ hoặc thủy tinh khi ghé Troia… Trong khi đó, các sản phẩm na ná nhau ở bất kỳ nơi đâu là điều dễ thấy của quà lưu niệm Việt Nam.

Đưa ra thông điệp thuyết phục người mua về việc ủng hộ sản phẩm chính hãng

Nhà sản xuất, hướng dẫn viên, đội ngũ bán hàng cần đẩy mạnh thông điệp kêu gọi khách hàng hãy ủng hộ những di tích, danh lam, nhà thờ, bảo tàng, công trình kiến trúc, kinh tế địa phương bằng cách mua ít nhất một món quà lưu niệm trong các cửa hàng chính hãng. Bởi, ngoài ý nghĩa “check-in”, hành động này góp phần bảo tồn di sản, ngành nghề một cách dễ dàng, thiết thực.

Ở Việt Nam, quà lưu niệm vẫn là một thị trường bỏ ngỏ, dù tiềm năng không hề nhỏ. Ngoài các biểu tượng như nón lá, xích lô, chúng ta vẫn có những sản phẩm chất lượng tốt như các loại khô, mắm, rong biển, nem tré…; có cả thương hiệu lâu đời như kẹo dừa Bến Tre, bún Song Thằn, rượu Minh Mạng, rượu Bàu Đá, tỏi Lý Sơn, nước mắm Phan Thiết, nho Ba Mọi, đèn lồng Hội An, gốm Bàu Trúc, gốm Bát Tràng, lụa Vạn Phúc… song chủ yếu đáp ứng nhu cầu của khách trong nước.

Bằng phương pháp nghiên cứu – ứng dụng lịch sử, văn hóa và văn học nghệ thuật; bằng việc nghiêm túc, bền bỉ nghiên cứu mẫu mã và gia tăng chất lượng, tin rằng một ngày không xa, các nhà sản xuất quà lưu niệm Việt Nam sẽ tạo ra nhiều sản phẩm tinh tế, thiết thực và đáng tự hào.