Tầm quan trọng của Bờ Tây trong cuộc chiến ở Trung Đông

Mỹ gần đây đã thực hiện một bước đi tại Trung Đông mà hầu như không ai để ý: áp đặt các biện pháp trừng phạt kinh tế lên nhóm Hilltop Youth, một nhóm người định cư Israel thường xuyên tấn công người Palestine tại Bờ Tây.

Những ngôi nhà bị phá hủy sau cuộc tấn công của Israel tại Jenin, Bờ Tây. Ảnh: THX/TTXVN

Theo tờ Politico mới đây, đây là biện pháp mới nhất trong loạt các hình phạt mà Tổng thống Joe Biden đã áp dụng lên những người định cư Israel cực đoan trong năm qua khi Israel chiến đấu với các tay súng Hamas ở Gaza và Bờ Tây lún sâu hơn vào bạo lực.

Các trợ lý của Tổng thống Biden nhấn mạnh rằng những lệnh trừng phạt này, bao gồm đóng băng tài sản của những người bị cáo buộc bạo lực, là chưa từng có. Lệnh trừng phạt chứng minh Mỹ công bằng trong xung đột Israel – Palestine và cho thấy Mỹ nghiêm túc về giải pháp nhà nước Palestine, bất chấp Israel phản đối ý tưởng này.

Theo Politico, lẽ ra Mỹ cần làm việc này từ nhiều năm trước và nếu hành động sớm hơn, có lẽ hiện giờ Trung Đông đã bớt hỗn loạn hơn. Số phận của Trung Đông có thể nằm ở Bờ Tây và các bước mà Israel, Mỹ, Palestine tự thực hiện ở đó ngay bây giờ.

Ông Khaled Elgindy, một học giả của Viện Trung Đông, bình luận: “Bờ Tây là phần duy nhất còn lại của một nhà nước Palestine chưa bị phá hủy hoặc loại bỏ hoàn toàn. Nếu khu vực này sụp đổ, nếu các khu định cư chiếm hết mọi thứ ở đây, thì sẽ không còn ngay cả giả định về một nhà nước Palestine”.

Nếu người Palestine mất đi hy vọng có một nhà nước, điều đó có thể kéo dài cuộc xung đột là gốc rễ của cuộc chiến ở Gaza – vốn là cuộc xung đột kéo dài hàng thập kỷ giữa người Palestine và người Israel về cùng một vùng đất.

Điều này cũng có nghĩa là khả năng để Trung Đông có được một nền hòa bình bền vững ngày càng thấp, vì xung đột Israel – Palestine là nguồn gốc của nhiều bất bình trong khu vực. Điều đó bao gồm tâm lý tức giận đối với Mỹ, vốn được xem là thiên vị Israel, mặc dù các quan chức Mỹ vẫn nói rằng thành lập một nhà nước Palestine bên cạnh Israel là cách duy nhất để giải quyết cuộc xung đột kéo dài này.

Cảnh đổ nát sau cuộc không kích của Israel tại trại tị nạn Tulkarm ở Bờ Tây. Ảnh: THX/TTXVN

Ngày nay, nhiều quan chức Mỹ đang theo dõi Bờ Tây dần dần sụp đổ cùng với giấc mơ về một nhà nước Palestine tương lai. Một quan chức cấp cao trong chính quyền Tổng thống Biden thừa nhận: “Các chỉ số đều đang rất tiêu cực”.

Kể từ khi Hamas tấn công Israel ngày 7/10/2023 và khơi mào cho cuộc chiến hiện nay, lực lượng an ninh Israel đã phần lớn phong tỏa Bờ Tây, thiết lập thêm nhiều trạm kiểm soát, cổng và các hàng rào khác, làm hạn chế khả năng di chuyển của người Palestine và tiếp cận các dịch vụ cơ bản. Israel cũng đã đình chỉ giấy phép lao động của hàng chục nghìn người Palestine ở Bờ Tây mà trước đây từng làm việc tại Israel. Israel đã thực hiện hàng trăm cuộc đột kích trên khắp lãnh thổ này để đối phó với các hoạt động quân sự của người Palestine, thường làm hư hại nghiêm trọng cơ sở hạ tầng. Trên 700 người Palestine đã bị giết ở Bờ Tây và Đông Jerusalem.

Những người định cư Israel cực đoan và muốn Israel sáp nhập Bờ Tây đã tăng cường tấn công người Palestine, đặc biệt là trong những tháng ngay sau ngày 7/10/2023. Những cuộc tấn công này đã làm các làng mạc Palestine không còn mấy người ở khi nhiều người Palestine bị giết và nhiều người không còn sinh kế. Các nhóm nhân quyền cáo buộc rằng lực lượng an ninh Israel thường chỉ quan sát các cuộc tấn công hoặc tham gia vào. Trong khi đó, chính phủ Israel đã công bố kế hoạch tịch thu thêm đất và mở rộng các khu định cư ở Bờ Tây.

Một số bộ trưởng trong chính phủ Israel đang tìm cách trừng phạt kinh tế Chính quyền Palestine (PA), cơ quan quản lý một phần Bờ Tây. Họ đã giữ lại hàng chục triệu USD tiền thuộc về PA vào một số thời điểm. Các bộ trưởng Israel cũng đã cảnh báo cấm các ngân hàng Israel giao dịch với các ngân hàng Palestine, một động thái có thể làm sụp đổ nền kinh tế Bờ Tây. Những nhân vật này không ngại bày tỏ mong muốn sáp nhập Bờ Tây.

Đối với người Israel bị tổn thương tinh thần sau các cuộc tấn công của Hamas, Bờ Tây đầy rẫy các mối đe dọa tiềm tàng mà họ không thể bỏ qua. Họ cho biết khi bỏ lại các khu định cư ở Gaza hai thập kỷ trước, khu này đã trở thành nơi trú ẩn cho các tay súng Hamas.

Các quan chức Israel cũng cáo buộc chính quyền Palestine gây bất ổn ở Bờ Tây. Trong khi đó, những người ủng hộ lại chỉ ra rằng cơ quan này đang tiến hành cải cách. Họ cũng nói rằng Israel cần giúp củng cố PA để trở thành một đối tác đáng tin cậy, thay vì làm suy yếu hơn nữa lực lượng này.

Đối với người Palestine, Bờ Tây và Gaza là những phần không thể tách rời của một nhà nước tương lai. Nhưng Gaza giờ đây chỉ còn là đống đổ nát và chắc chắn Israel chiếm đóng dưới một hình thức nào đó. Trong khi đó, chiếm đóng sâu hơn ở Bờ Tây đồng nghĩa với nhiều nỗi đau khổ hơn cho người dân Palestine và tạo ra thách thức với Israel.

Điều đặc biệt nổi bật về một số xu hướng ở Bờ Tây là đã tồn tại từ rất lâu trước ngày 7/10/2023. Bạo lực của những người định cư Israel đã gia tăng trong nhiều năm. Các khu định cư của Israel đã phát triển trong nhiều thập kỷ. Quân đội Israel luôn hiện diện và hoạt động liên tục. Các bộ trưởng của Israel đã đe dọa nguồn tài trợ của Chính quyền Palestine trước khi chiến tranh bắt đầu.

Israel cảm thấy mình có nhiều quyền hành động hơn ở Bờ Tây một phần là nhờ nhiệm kỳ tổng thống của ông Donald Trump. Trong số các bước đi ủng hộ Israel, ông Trump phần lớn cắt đứt quan hệ và viện trợ của Mỹ cho người Palestine. Ngoại trưởng thời chính quyền của ông Trump đã đảo ngược quan điểm lâu đời của Mỹ khi tuyên bố rằng nước này không còn coi các khu định cư của Israel ở Bờ Tây là không phù hợp với luật pháp quốc tế.

Khi ông Biden nhậm chức, ông không thay đổi lại quan điểm về các khu định cư trong những năm đầu tiên.

Một số quan chức của ông Biden đã thúc giục một cách tiếp cận chủ động hơn. Họ muốn áp đặt các biện pháp trừng phạt những người định cư Israel bạo lực từ năm 2021, theo đó các lệnh trừng phạt này sẽ đóng băng tài sản tài chính của những người định cư và cản trở họ làm ăn trên toàn cầu, đặc biệt là với người Mỹ. Nhưng những tiếng nói đó đã bị lấn át khi có những cảnh báo rằng hành động chống những người định cư có thể làm mất ổn định chính phủ liên minh của Israel.

Giả sử chính quyền Mỹ trừng phạt những người định cư đó sớm hơn, có thể điều đó đã khiến các nhà lãnh đạo Israel nhận ra rằng Mỹ dưới thời Tổng thống Biden nghiêm túc về việc cần có một nhà nước Palestine. Có lẽ điều này có thể mang lại một số hy vọng cho người Palestine. Dù có thể không ngăn cản các cuộc tấn công của Hamas vào tháng 10 năm ngoái, nhưng một lập trường mạnh mẽ hơn của Mỹ chống chủ nghĩa cực đoan Israel có thể đã làm suy yếu phe cực hữu của Israel đến mức có lẽ họ sẽ không có mặt trong chính phủ hiện tại.